M ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 0 MƏHƏMMƏd tagi
Yüklə 96,37 Kb. Pdf görüntüsü
|
çıxış e d irlə r. B una görə də Sidqi çox v a x t heKayələri k İ - ç İ K q əh rəm an larm ın ad la rı ilə a d la n d ırır, M aarifçi ədibin «HeKayətlər» ad la n d ırd ığ ı bədii n ə sr n ü m u n ələri kİçİk m in ia tü rlə rd ə n ib a rə td ir. Bu mi- n ia tü rlə rd ə b ə d ü təhKİyə ilə yığcam sü je t, y ax u d k İ ç İ k mÜKalimə b ir-b irin i tam am layır. «HeKayətlər» adlandı- rıla n lətifəsay ağ ı m in ia tü rlə r də S idqinin d ig ər k İ ç İ k heKayələri Kİmi vahid m aarifçi am ala x id m ət edir. M aarifçi şa ir və yazıçı olm aqla y an aşı, M .T.Sidqi həm də tan ın m ış alim -pedaqoq, əxlaq nəzəriyyəçisi və görKəmli m əK təbşünasdır, B ununla belə, onun elm i fəa- liyyətində ədəbi-fəlsəfi m əsələlər də Öz əKsini tap m ışd ır. S idqinin «НеукэИ-insana b ir nəzər>> əsəri n əsrlə yazılnaış KİçİK ədəbi-fəlsəfi traK tatdxr. B urada m ü əllifin h əy at və cəm iyyət, ictim ai-m ədəni tərəqqi haqqındaK i fİKİr və d ü şü n cələri ƏKS e td irilm işd ir. S idqinin in sa n ın form a- laşm ası və bəşər cəm iyyətinin Keçdiyi inKİşaf m ərhələlə- ri barədəKİ elm i m ülahizələri öz dövrü üçün yeni və cəl- bedici idi. B una görə də həm in əsər M .T.S idq in in vəfa- tın d a n sonra 1912-ci ildə BaKida «Ziya» m ətbəəsində kİ- ta b h alın d a çap olu nm u şd u r. «HeyKəli-insana b ir nəzər» əsəri nəticə etib arilə m aarifçiliyə çağ ırış Kİmi səslənən fay d alı elm i m ənbədir. B urada bədii təfəKKÜrün m əhsu- lu olan fİK İr və m ülahizələrdən də istifa d ə olun m u şd ur. M .T.S idqinin elm i irsin d ə onun «PuşKİn» adlı Ki- ta b ı x ü su si y e r tu tu r . Bu Kitab m ü əllim -şairin 26 m ay 1899-cu il ta rix d ə N axçıvanda «Tərbiyə» məKtəbinin pedaqoji KOİleKtivi və şəhər ictim aiy y ətin in nüm ayəndə- lə ri q arşısın d a A .S.PuşK İnin anadan olm asm ın 100 illİK yubileyi m ünasib ətilə oxuduğu m əruzənin m ətnindən ib a rə td ir. Əsər A zərbaycanda PuşKİnə h ə sr olunm uş iİK elmi mənbələrdən biri Kİmi m ühüm əhəm iyyətə maliK- d ir. K itab 1914-cü ildə BaKida İsabəy A şurbəylinin «Kaspi» m ətbəəsində çap olunm uşdur. A dından da g öründüyü Kİrai, «PuşKİn» K itabında ru s ədəbiyyatının ən görKəmli nüm ayəndələrindən olan A .S.PuşK İnin h əy atı və yarad ıcılıq yolu işıq lan d ırılm ış- d ır. M .T .Sidqi PuşK İnin ədəbi xidm ətlərin ə y Ü K S Ə K qiy- m ət v erm işd ir: «ZəKavətli A .S.PuşK in ru s şa irlə rin in h am ısın d an sahibi-im tiyaz və cüm ləsindən sərəfraz və süxənpərdaz hesab olunur».^^ K itab d a PuşK İnin h əy atı və fəaliy y əti onun sələflə- r i və m ü a sirlə ri ilə əlaqəli şəKİldə d əy ərlən d irilm işd ir. B u rad a ru s ədəbiyyatınm görKəmli nüm ayəndələrindən N .M .K aram zin , İ.A .K rilov, A .S.Q riboyedov, M .Y.Ler- m antov və b aşq aları haqqında da m əlum at v erilm işd ir. S ələfləri PuşK İni y e tirə n ədəbi zəm in, x ələfləri isə onun davam çıları Kİmi qiym ətləndirilm işdir. M .T .Sidqinin «PuşKİn» K itabm da ru s ədəbiyyatın- daKi Qafqaz m övzusuna da to x u n m u şd u r. BütövlÜKdə Qafqaz m övzusu d ig ər m ü asirləri Kİmi PuşK İnin də əsas ilham q ay naq larınd an b iri Kİmi d əy ərlən d irilm işd ir. M .T .Sidqinin m əruzəsində deyilir: «Qafqazın fərəh fəza hav ası və m ənzəreyi-dilguşası PuşKİni özünə valeh və h ey ran eylədi. O dur kİ, PuşKİn Qafqaz d a ğ la rm a şairlİK nöqteyi-nəzərindən baxıban b ir neçə m üəssər və ibrətə- ngiz şerlər in şad edibdir Kİ, о şerləri oxuyub d ə ry aft edən əhli-zövq PuşK İnin sü x ən fərin (u stad -I.H .) olmağı- n ı ... e tira f eylər».^® «PuşKİn» əsəri ilə Sidqi həm də ciddi, sə riştə li b ir ədəbiyyatşünas olduğunu isb at etm işd ir. S idqinin elm i irsin d ə «M üxtəsər co ğ rafiy a risaləsi» əsərin in x ü su si y eri v a rd ır. X alq m üəllim inin hələ XIX əsrin so n ların d a b öyü K çətinlİKİə co ğ rafi m əlu m atları toplayıb sistem ləşdirm əsi, m üstəqil b ir dərslİKdə əks et- d irm əsi m ütərəqqi elm i hadisədir. Onun h azırlad ığ ı «M üxtəsər coğrafiya risaləsi» A zərbaycanda İİK coğra- fiy a d ə rsliy id ir. Bu dərslİK Sidqinin həm də yÜKsəK ha- z ırh q lı və m əlum atlı b ir coğrafiyaşünas old u ğ un u da is b a t edir. D övrünün görKəmli ziy alıları ilə m əK tublaşm ası M .T .Sidqinin əlaqə və m ü n asib ətlərin in əhatə d airəsin i tə s ə w ü r etm əyə imKan yarad an, onun b a x ışla rım və xa- raK terin i ay d ın laşd ıran dəyərli m ənbələrdir. M .T.Sidqi 1903-cü ilin deKabr ayında v ə fa t etm iş və N axçivan şəhərində dəfn olu n m u şd u r. GörKəmli ziya- M .T.Sidqi. PuşKİn. Bəki, 1914, s ə h . l l M .T.Sidqi. PuşKİn. В ак 1 , 1914, səh.7 Yüklə 96,37 Kb. Dostları ilə paylaş:
|