M ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 0 MƏHƏMMƏd tagi



Yüklə 376 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə45/95
tarix13.11.2017
ölçüsü376 Kb.
#9967
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   95

m əxsus  b ir  şivəyi-xətt  edibdir.  tn d i  b ir  dərəcəyə  yetişib- 
d ir 
Kİ,  hər  Kəsin 
x ə tti  nəhayət  dərəcədə  qayideyi- 
Kİtabətdən  x aric  olduğuna  görə  oxunm asa  və  onun  məK- 
tu b u   sü u b əti-q iraət  üçün  əlbəəb  dolansa,  onu  cümlə  əhli- 
Kamaldan  ədd  (hesab)  edərlər.
H ərgah  b ir  m ostofinin 
K itabətini 
tam am   b ir  şəhər 
əhli  oxum aqda  aciz  qalsa,  dəxi  a rtıq   m övri-təhsin  olur. 
Yəni  b ir  məKtub 
kİ, 
oxum aqda  üm um   cam aat  aciz  qalır, 
bəs  onun 
K a tib in ə  
vəhid  ül-əsr,  fərid   üddəhr 
deməK 
layiq 
və  vacibdir.  Necə 
k İ ,  
Çin  əhli  x əta  edib,  indiyə 
Kİmi 
heç 
b ir  vəchlə  bu  x ə ttin   islahına  çalışm ayıb.  O dur 
Kİ, 
hənuz 
daireyi-m ədəniyyətdən  uzaq  b ir  səhrada  av ara  dolanır- 
ia r.  Am m a  tayifeyi-m əsihiyyə  bu  x ə ttin  
m ü ttəsil 
və 
m ünfəsil 
(bitişİK 
və  ayrı)  yazılan  h ərflərin ə  və  əşKali- 
h ü ru fu n  
Kİsrətinə 
və  sair  üyubati-m ütidəsinə  bərxord 
olub,  b u   xətti-silabiyyəyə  təğ y ir  verib,  x ə tti-  (A lfabetti) 
icad  elədilər.  DeməK  olur 
Kİ, 
bu  x ə tt  üçüncü  dərəcəni 
tey  edib,  dördüncü  dərəcəyə  süud  eylədi.  Yəni  m ixi,  he- 
ro q ra ii,  silabidən 
Keçib, 
alfa-b etti  nam m ı  aldı.  İndi 
üm um   F irən g istan ın   dövəli-müəzzimə  və  m iləli-m ütə- 
m əddinəsinin 
üsuli-Kİtabəti  bu 
alfa-b etti  əlifb asıd ır 
Ki, 
cüm ləsi  otuz  beş,  bəİKƏ  b ir  qədər 
Kəm 
və  ziyad  h ərflərin  
m ü rəttəb   və  soldan-sağa  doğru  yazılan  asan  və  səhl  və 
sadə  b ir  əlifb ad ır  Ki,  cəmi  tərəqqiyyatın  üm də  v asitəsi 
və  bənayi-m ədəniyyətin 
istahKamının 
səbəbi  və  in tişa ri- 
m aarifin   xəzinələrinin  Kİlidi  və  təhsili-ülum   və  fü n u n u n  
ə w ə lin c i  aləti  bu  alfa-betti  əlifbasıdır.  A m m a  bizim 
əlifbam ız  hənuz  üçüncü  dərəcədə  qalıb  kİ,  silabi  nam ini 
alıbdır.  Əgər  əlifbam ız  filcüm lə islah   olub,  bizim   də  mi- 
ləli-m ütəm əddinə  ilə  h ər  b ir  ülum   və  fü n u n d a  m üqabilə 
etm əyə  iq tid arım ız  ola  bilər.  M əlum dur  Ki,  bu  üm də  və 
m ühüm   əm rin  əncam ı  üləm ayi-əlam   və  səlatini-İslam   və 
m əsm u  ül-Kəlam  şəxslərin  üm dəsinə  və  rəyinə  möquf- 
d u r.  Ə lbəttə,  b u  əm ri-əzim in  əncam ına  iqdam   edən  əşxas 
ta rix   səhifəsində b ir böyÜK  ad  qazam b,  ədəb  ül-abad 
z
İ
k
- 
ri-x ey r  ilə  yad  olunacaqdır.  B ununla  belə,  yenə  əsrim i- 
zin  iq tiz a   etd iy i  tərəqqi  səbəbilə  əlifbam ız  da  islah   olun- 
sa,  üsu li-təd risim iz  b ir  az  islah  olunub  və  təriqi-təhsili- 
m aarif  səhl 
v ə 
asan  b ir  surətə  d ü şübdür 
Kİ, 
sabiqdə  on 
ildə 
çəKdiyimiz 
zəhm ətin  faydası  və  sərf 
etdiyim iz 
ov- 
q atın   nəticəsi in d i beş  ilin  m üddətində  hasil  olur.  H anı  о 
v a x tla r  kİ,  ərəb  qövm ünün  içində  m indən b ir  oxuyub  ta-


pılanda,  fa rs   qövm ünüıı  içində  on  m indən  b ir  tapılm az- 
dı.  TürK İərin  yazıb-oxum ağı  d u rsun .  Heç  özlərinə  məx- 
sus  b ir  əlifb aları  da yox idi.  Amma  indi b u m ündəris və 
çətin  əlifbam ızm   vücudu  ilə  yenə  barm aq  boyda  balala- 
rım ız  a ltı  aylıq  m üddətində  yazıb-oxum ağa  qadir  ola  bi- 
lirlər.  H ərg ah   b u   üsuli-cədidin  tə rə fd a rla rı  və  elm ü  ədə- 
bin  h av axalıları  və  əbnayi-ınillətiıı  təh sil  və  tərəqqisinə 
səy  və  diqqət  edən  şəxslər  və  in tişari-m aarifə  çalışan  zi- 
yalı  zəv ati-g iram lar  (hörm ətli  şəxslər)  b u   məqsudi-mü- 
qəddəsin  barəsində  him m ət  və  qeyrət  g ö stərərlər,  b ir  az 
m üddətdən  sonra  m üsəlm anlar  içində  yazıb-oxum aq  bil-
I
məyən  az  ta p ılır.
X üdavəndi-aləm  
məKatibi-tərbiyə 
təsisinə bais olan-
la ra   və  b u   əbniyəyi-pəsindidə  və  m ərziyyələrin  təm irin in
x ü su su n d a  zəhm ət  çəKəniərə  və  b u   Kəbəyi-sibyan  olan
m əKtəblərin  təşKİlinə  xərcgüzar  olanlara  və  aləmi-Isla-
m iyyətin  h ə r  b ir  rövnəq  və  rəvacına  çalışıb  səy  edənlərə
səadəti-dareyn  (İKİ  dünya  səadəti)  əta  və  m ərhəm ət  bu-
y u rsu n .
A m in!...
Qeyd; 
« H e y K d l i - i n s a n ə   b i r   n ə -
z ə r »  
ə s ə r i  
1 9 1 2 - c i  
i l d ə  
B a K i d a m  
« K a s p i »  
m ətb əəsin d ə  Kitdb  Kimi 
ç a p d a n   bu ra x ılm ışd ır.


MÜXTƏSƏR  COĞRAFİYA  RİSA LƏ Sİ 
C oğrafiya  x ü su su n d a   m əlum ati-m ücm ələ
E lm i-coğrafiya  nədən bəhs  edir?
E lm i-coğraiiya  üstündə  yeriyib-gəzdiyim iz  yerin 
heyətindən və  om ın 
üzərindəKİ 
d əry aların   (dənizlərin) və 
d ağ larm   və  in san ların   və  heyvanat  və  n əb atatın   əhva- 
lından bəhs  edir.
C oğraiiya 
K ə lm ə si 
hansı  lisan d an d ır  və  m ənası  na­
dir?
C oğrafiya  Kəlməsi 
türKİ 
deyiL  Bu  Kəlmə  y u n an   li- 
san ın d a  «j.  а.»  ilə  «qrafiya»dan  mürəKKəbdir 
k
İ, 
yunan- 
lıla r  «jeaqrafiya»,  ərəblər  və 
türKİər 
«coğrafiya»  və  ru s 
dilində  «Qeoqrafiya»  və  F irən g istan d a  «jeoqrafiya»  de- 
yilir.
H ər  su rətd ə  «Kitabəti-ərz»  m ənasınadır.  Yəni yerin 
əhvalını  yazm aq deməKdir.
C oğrafiya  elm inin  faydası  nədir?
C oğrafiya  elm inin  faydası  odur 
Kİ, 
b ir 
Kİmsə 
nə 
qədər  dövlətm ənd  olsa  və  h ər  nə  qədər  öm r  eyləsə,  yenə 
dünyanın  h ər  b ir  m əhəllini  layiqincə  gəzib  dolana  bil- 
məz.  Am m a bu  elm in vasitəsilə  insan  yer  ü zü n ü n   h ər b ir 
nöqatından  və  dövlət  və 
hÖKÜmətiərin  m əm ləK ətlərin- 
dən  və  о 
m əm ləKətlərin  vilayətlərə  təqsim indən  və  о 
v ilay ətlərin   şəhər  və  qəsəbələrindən  və  in sa n ların   əxlaq 
və 
adətlərindən 
və 
şəKİl-surətlərindən  lazım lı  dərəcədə 
xəbərdarlıq hasil  edə b ilir.
Y er 
n ə   şə K ild ə d ir ?
Y er  qayət böyÜK və yum uru b ir  qarpız  şəKİlindədir. 
Və  yerin  bu  vəziyyəti və  m ü d ə w ə rliy i b ir  çox  dəlillər  ilə 
sab itd ir.  Am m a  KÜrreyi-ərz  heç  b ir  şeydən  asılm ayıb  və 
heç  b ir  m əhəllə  dayanm ayıb,  havada  m üəlləq  və  boşda- 
d ır.  K ürrey i-ərzin   b u  
şəK il 
və  heyəti 
və 
d u ru şu ğ u  
X üdavəndi-aləm in  calal  və  əzəm ətinin  ən 
böyÜK 
b ir  ni- 
şanəsi  və  q ü d rətin in   aynasıdır.
Y erin  dövrəsi,  yəni  m ü h iti  neçə  fərsəx d ir?
Y erin  çevrəsini  ölçüb,  on  m in  fərsəx  hesab  ediblər. 
H ər b ir  fərsəx i  dörd  m in 
Kİlometrə 
olmuş 
ola 
və  h ər b ir 
K İ lo m e tr ə s i 
m in F ran sa  arşın ı  qədərincədir.
A yın 
g ə r d i ş i   y e r ə   n is b ə t   n e c ə d ir   v ə   KİçİKİİKdə  y e r - 
d ə n   v ə   g ü n d ə n   n ə   q ə d ə r   f ə r q i  v a r ?


Yüklə 376 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   95




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə