M ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 0 MƏHƏMMƏd tagi

и
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
M .T.Sidqi  m illi  uşaq  n ə srin in   də  İİK  rLÜmunələri 
sayıla  biləcəK 
kİçİk  həKayələr 
yazm ışdır.  LaKİn  indiyə- 
dəK  onun  heK ayələrindən  söz  açılm am ışdır.  HalbuKİ  hə- 
m in  u şaq   n ə sri  n üm u n ələri  M .T .Sidqinin  tə rtib   etd iy i 
dərslİKİərə 
salınm ış,  «oxu,  q ira ət  m a te ria lla rı  Kİmi
Ч  «« 
4* 
1 
T1
d u şu n u lm u şd u r » .
O nun  u şaq la r ü çü n  
h e K a y ə lə r i 
əsasən  «Əxlaq nüm u- 
nələri»  və  «Q ızlara  hədiyyə»  dərslİK İərində  toplanm ış- 
d ır.  «Əxlaq  nüm unələri»  dərsliyi  m üəyyən  ix tis a rla  
M .T .Sidqinin  1967-ci  ildə  n əşr  olunm uş  «Seçilmiş  peda- 
qoji  əsərləri»nə  d ax il  edilsə  də,  Kİtabın  ad m d an   «peda- 
qoji»  ifad əsi  diqqəti 
b u ra d a K i 
bədii  m a te ria lla rın   ay rıca 
s e ç ilib  
öyrənilm əsindən  y ay ın d ırm ışd ır.  «Q ızlara  hə- 
diyyə»  d ərsliy i  isə 
b ü tü n lÜ K İə 
elm i-ədəbi  təh lild ən   kə- 
n a rd a   qalm ışdır.
«Əxlaq  nüm unələri»  dərsliyindəK İ  əKsər  u şaq   he- 
K a y ə lə r i 
m üəllim -yazıçının  pedaqoji  d ü şü n cələrin in   tər- 
Kİbində  verilm işdir. 
H əm in 
heKayələr 
m ü əllifin   m aarifçi 
b a x ışla rın ı 
əyani 
şəKİldə 
əsaslan d ıran   bədii  y azılard ır. 
LaKİn 
im la  m ətn i 
Kİmi 
verilm iş  nüm unələrdən  pedaqoji 
fİKİr-mülahizə 
q atın ı  ayırıb,  Ьекауэ  h issəsin i  ayrıca 
oxuduqda,  b u n la r bitK in  uşaq heKayələri  Kİmi  səslən ir  . 
«MəKtəbə  davam »,  «Gözü  tox  olan  u şağ ın   heKayəti», 
«Yalançı  uşaq»  və  s. 
heKayələr 
bu 
qəbildən 
olan  m araq h  
ədəbi  n ü m u n ələrd ir.  D ərsliyin  tələblərinə  u y ğ u n  olaraq 
həm in  heKayələrdə  əxlaqi  m əsələlər  ön  mövqeyə  çəKİl- 
m işd ir.  HeKayələrdə  uşaq  və  məKtəbli  o b razları  da  baca- 
rıq la   can lan d ırılm ışd ır.
«Q ızlara  hədiyyə»  dərsliyindəKİ  heK ayələrin 
böyÜK 
ƏKSəriyyətində 
isə  heKayəyə  m əxsus  x ü su siy y ətlər  maa- 
rifçi-pedaqoji  m ülahizələri  ü stələm işd ir.  B u n ların   çoxu 
indİKİ  ib tid a i 
məKtəb  dərsliKİərinə 
salınm ış 
kİçİk 
Ьекау- 
ələr 
Kİmi 
sadə  dildə  yazılm ış,  yığcam ,  m araq lı  h adisələri 
ƏKS  e td irə n ,  əxlaqi-tərbiyəvi  qənaətlər  aşılay an   yaddaqa- 
lan   m üstəqil  bədii  əsərlərd ir.  DərslİKdəKİ  «Rübabə», 
«Sitarə  ilə  xalası»,  «Ruqiyənin  söhbəti»,  «  Övlad  mə- 
həbbəti»  və  s. 
heKayələr 
m illi  u şaq  
nəsrinin 
iİK 
bitKİn
“   ts a  H əbibbəyli.  II
k
  uşaq heKayələri.  «Ədəbiyyat  qəzeti»,  1 
OKtyabr  1993,  № 39

---

n ü m u n ə lə rid ir.  Ideya-m əzm ununa  görə  b u n la rı 
«məKtəb 
heKayələri»  Kimi  də  dəyərləndirm əK  olar.  F orm a  baxı- 
m m dan  isə  həm in  nümuııələr  m in ia tü r  Ьекауэ  ad lan d ırı- 
la  bilər.  T əxm inən  b ir  əsrə  y ax ın   b u n d an   ə w ə l  hazır- 
lanm ış  «Q ızlara  hədiyyə»  dərsliyindəK İ 
kİçİk 
heKayələr 
hazırKi 
m ərhələdə  də  şag ird lər  üçün  fay d alı  xüsusiyyət- 
lərə 
malİKdir. 
MəKtəb 
uşaqları 
M .T .Sidqinin 
m iniatür 
heKayələrindəKİ 
əxlaqi  öyüdnamələrdən  çox  şey  öyrənə 
bilərlər. 
M aarifçi-didaKtİK  n əsih ət  x ə tti  qorunub  saxla- 
n ılm ışd ır. 
«İkİ 
bacının  söhbəti»  heKayəsində 
əks 
etdi- 
rilm iş  aşağıdaKi  n əsih ətlər  bu  gün  ü çü n   də  m ü asir  səs- 
lənir:  «Balaca bacım ,  sən  hələ 
KİçiKSən. 
E lm in  m əzyətini 
və  faydasını  bilm irsən.  Elə 
bil  Kİ, 
dünayda 
heç  b ir  şey 
elm siz  əmələ  gəlm əz...  İn san ın   h ə r  işin d ə  və  əm əlində 
elmə  eh tiyac  v a rd ır.  İn san ın   şəreıfəti və  heyvan  ilə  in- 
sam n  tə fa v ü tü   elm  ilən  b ilin ir.  Sən  elm  tə h sil  elə, 
təKİ 
d ü n y a və  ax irətd ə   səadətm ənd  olasan».^^
M .T .Sidqi  uşaq  heKayələrini 
rəhbərlİK 
etd iy i  «Tər- 
biyə»  məKtəbiıün  şag ird lərin ə  oxudub  öyrətm iş,  əzbər- 
lətm işd ir.  O,  özünün  m üəllim   və  yazıçı 
Kİmi 
m əqsədini 
aşağıdaKi 
Kİmi 
izah   etm işdir:  «Ey 
m ənim  
xoşbəxt  şag- 
irdlərim !  GərəKdir 
Kİ, 
gözəl  xasiyyətlərə  rəğ b ət  göstərib 
və  pis  sifə tlərə   n ifrə t  edəsiniz.  ÇüıiKİ  elm inə  əməl  et- 
m əyən  alim   əlində  b ir  işıq lı  çıraq   saxlayan  кога  bən- 
zər»^^
M .T .Sidqinin 
k
İ
ç
İ
k
 
heKayələrində  m aarifçi didaKtİK 
ideya  m əzm unla  yan aşı  hadisələri  m üəyyən  sü je t  əsasın- 
da  təqdim  
etməK 
p rin sip in ə  də  əməl  ed ilm işd ir.  Yığcam  
sü je t 
KİçİK 
heKayənin  ana  x ə ttin i,  d ax ili  m ən tiq in i  çat-
d ırm aq d a  m ühüm   rol  oynayır.  Sidqi  əKsər  h a lla rd a   süje- 
t i   dialoqların  əsasında  q u rm u şd u r.  Bu  da  heKayənin 
məKtəb  u şaq la rın ın   yaş  səviyyəsinə  u y ğ u n la şd m lm a sm a  
m ünasib  ş ə ra it y a ra d ır.
H əK a y ələrd əK İ  b ə d ii  o b r a z la r   d a   m a a r if ç i  y a z ı ç ın ın  
if a d ə  
etməK 
i s t ə d i y i   m ə t lə b lə r in   ə s a s   d a ş ı y ı c ıl a r ı   Kİmi
M .T.Sidqi.  Q ızlara hədiyyə.  AMEA Ə lyazm aları  İn s titu tu n u n  
fo n d u ,  A -7,  Q .226,  v.9
13
M .T.Sidqi.  Seçilm iş  pedaqoji  əsərlərl.  В ак
1
,  1967,  səh.56

---