M ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 0 MƏHƏMMƏd tagi

2)  Qafqaz  d ağları 
k
İ,  bəhri-X əzərdən  bəhri-Siyaha 
Kimi  çəKİlibdir. 
Qafqaz 
dağlarınm  
ən  uca 
m əhəlli 
Elbu- 
ru s   təpəsidir.  Bu 
İKİ  silsilən in  
bəyanı  A vropa  qitəsində 
z İK r 
olunubdur.
3)  Qafqazda vaqe  A ra ra t və 
yainKİ 
A ğ rı  dağıdır.
4)  A nadoluda vaqe  olan  cəbali-Lübnan;
5)  D urus  silsiləsi;
6)  Ə rəbistanda vaqe  olan  cəbəli-Üora;
7)  A nadolu  ilə  Iran   məmləKətinin  arasın d a  guhi- 
Əlvənd;
8)  Ə fqanistanın  şim al  tərəfində  HinduKeş  dağları;
9)  TürKİstan  ilə  Çin  arasın d a  guhi-B illur;
10)  Çin  ilə  H in d istan   arasın d a H im alay  dağları;
11)  Çin 
məmlƏKətində 
T ranşan  dağları;
12)  Çin  ilə  Sibirya  arasında A ltay  d a ğ la n ;
13)  Stanovi  dağları;
14)  Sibiryada vaqe  olan  Zablovnovi  d ağları.
A siya  qitəsində  neçə  yanar  dağ var?
A siya  qitəsində  KamçatKa  yarım adasında  və  Yapo- 
niya  adalarında,  xüsusən  N ifon  adasında  və  bəhri- 
m ühiti-H indidə  A ndam an  cəzayirində  m ütəəddid  (müx- 
təlif)  y an ar  dağlar  v ard ır.

---

MƏQALƏLƏR

---

QAZET,  YAXUD  QƏZETƏ  NƏDİR?
Bu 
suala 
h ər 
m illət  içində 
cavab  verən  çox  olur. 
Yəni  nəiıiKİ  yalnız 
qazet  Kəlməsini 
m əna 
edib,  cavab 
verməKİə? 
X eyir,  bəİKƏ  m ənasınm   zim nində  b u n u n   şərh 
və  bəyanma  m əxsus  və  fayda  və  m ühəssinatına  dair  ne- 
çə-neçə 
m ÜK əm m əl 
risalələr  və  nə 
qədər 
m üfəssəl  məqa- 
lələr yazılıb 
və  sual 
məqamında 
da yenə yıla b ilir.  Amma 
müsəlmanlara 
arasında, 
ümumən, 
İra n  
və 
Qafqaz 
müsəl- 
manlarınm  içində 
xüsusən 
qazet 
K əlm əsini 
sair 
Kəlmələr 
Kİmi 
itminani-qəlb 
və 
səfayi-xatir 
ilə  zİKr  etməK 
olmaz.
Qəzetənin  m ənfəəti  və  lüzum u  barəsində  söhbət 
açm aq  iştib ah  
və 
işKaldan  xali  qalm az.  Y əqindir 
kİ,  о 
söhbət  ax ırd a  m üstəm e  və  m üxatəblərin 
təərrüz  və  Ki- 
nayələri  ilə  xətm   olunar.  M əgər iıiKİ  bu  qədər  əhali  için- 
də  əqəlli-qəlil,  yəni  m indən  b ir  adam   ta p ılır 
k İ ,  
qəzetə 
oxum ağa  adət  edib  və  onun  lüzum una  b ərx ü rd   və  istifa- 
dəsinə  m ayil  və  nayil  olublar.  O nlara  da 
cam aat  bir 
özgə  nəzər  ilə  b ax ırlar.  Bəzisınə  deyirlər 
kİ, 
bu  xandır, 
b ir  p arasın a  bu  da  bəydir.  B ir  özgəsinə  bu  da  qulluqçu- 
d u r,  bu  da  u çiteld ir,  bu  da  firəngim aabdır,  b u n u n   da 
əqidəsi  x arab d ır,  bu  da  lam əzhəbdir,  nədir,  nədir.
X ülasə, 
uzun  bir  mərİKƏ...  və 
illa 
yerdə 
qalan  əha- 
linin  hamzsı  qəzetədən  rugərdan 
olub  və  bəİKƏ 
qazet 
Kəlməsindən  tənəffür  edirlər. 
Bu  günə 
müsəlmanlar  ara- 
sında 
ərəbi 
olsun,  farsi  olsun,  türKİ  olsun,  adına 
k İ ,  
qa­
zet 
dedin, 
iş  tamamdır. 
Ondan 
sonra 
h ə r  nə  desən 
mə- 
həlli-etina 
və 
layiqi-təvəccöh  deyildir.
Qazet  almaq,  qəzetə  oxum aq  üləm a 
m ülahizəsində 
K üfrdür.  Tüllab  nəzərində  günah,  tü ccar  içində  təzyin- 
övqat,  əsnaf  arsın d a  ləğviyyat  və  avam   yanm da  lap  heç 
zaddır. 
Özgə  y erləri 
bilm irəm . 
Hələ  bu 
tərəflərd ə  b ir 
pa­
ra   alim num a  nadan 
tələbələrin 
nəzərində 
(kİ 
zatən 
türK 
oğlu 
türK dür) 
türKİ  dilində  hər  nə  yazılrm ş  olsun  şaya- 
n i-etin a 
deyildir. 
Qəzetə 
kİ, 
olsa,  pənah 
bər 
Xüdaü
H əm çinin  onun 
əqidəsinə  görə  farsi  dilində  yazılan 
ruznamələrə  də  baxmaq  günahdır. 
B unu 
da  mübaliğəsiz 
deyirəm, 
H ərgah 
eşitsə 
k İ ,  
ərəb 
lisam nda  qəzetə  nəşr 
olunur,  günahi-Kəbirə  hesab  edib  və  onun  mühərririni 
Kafiri-mütləq  bilir. 
Ondan 
ötrü 
k İ ,  
ərəb  lisanı 
A llah 
və 
peyğəmbər  lisanıdır  kİ,  onunla 
Q urani-m əcid 
nazil  olub.
О 
dildə  nəzetə  yazmaq,  əlbəttə,  cürmi-əzimdir. 
O dur 
k
İ,

---

b ir  p a ra   m aarifp ərəst  binəvalar  və  m illətd u st  biçarələr 
labüd  qalıb,  qazet  Kəlməsini  zİKr  etm əyi  dillərinə  adət 
verm əyiblər.
Söhbət  əsnasında  m üxatəbin  nəzəri-diqqətini  cəlb 
etməK  üçün  həvadisnamə,  ruznamə,  cəridə  ləfzlərini  is- 
tem al  edə-edə  b ir 
haləti-nazİKanədə 
bilirlər.
Məsələn,  «Tehranda  nəşr  olunan  «Şərafət»  ruzna- 
m əsinin  m öhtərəm   m ü d iri  Ira n   yəhudilərinin  əleyhinə 
b ir  m əğbul  və  m üfəssəl  məqalə  yazm ışdı,  YainKİ  M isirdə 
təb  olunan  «Ənnil»  cəridəsinin  m ü h ə rriri  Hicaz  dəm ir 
yolunun  barəsində 
məlumati-Kafiyə 
verm işdi»  m isallı 
sözlər  deməKİə  cam aatı  qazet  oxum ağa  rağib  etməK  is- 
təy iriər.  B u nunla belə,  yenə  insafi-m üstəm e  b ietin a  qu- 
laq verə-verə,  tez-tez  başm   tərpədib,  ha-ha,  bəli-bəli  dey- 
ib,  tərhi-söhbətinə  təğ y ir  verməK  arzu su n d ad ır.  Hələ bə- 
zi  Ьекаг,  m ü ftəx o r  və  sahibi-nüfuz  şəxslər  v a rd ır 
k
İ, 
ra h ro la rd a   və  güzərgahlarda  tənbəlləşib  və  yainKİ  bir 
p ara  dÜKanlarm  qabağxnda  əngəl  və  m əhəlli-heyətində 
əyləşib  qoluna-qolay  adam lardan 
Keçəndə 
b ir  haləti- 
m üstəhzibanə  və  təm əsxüranə  ilə  çağırır:
Н а,  ay  filan  
kəs
! 
H ardan  gəlirsən?  B uyur  əyləş! 
GörəK  nə  v ar, 
nə 
yox.  Qəzetlərdə 
nə 
y azırlar?
B unu  da  soruşm aqdan  m üradı  odur 
Ki, 
həm cüvar 
dÜKançılara  və  oradan  gəlib  Keçənlərə  Özünü  «Mərd»  ta- 
n ıtd ırıb  
v ə  
onlara  qandırsın 
Ki, 
yəni  mən  də  qazet  bəd- 
h ax ların d an   və  m aarif  düşm ənlərindən  varam .
A m m a  b ir  neçə  gün  bundan  əqdəm  bu  günə  əşxas- 
dan b irisin ə b ir  nəfər yaxşı  cavab  verdi:
Bu  soruşm uşdu 
Kİ, 
bu 
günKÜ 
qəzetələrdə 
nə 
yazıb-
lar?
0 ,  da,  -  yazıblar 
Kİ, 
Ьекаг  və  boşboğaz  adam ları  tu- 
tacaq lar,  -  cavabi  ilə  müqabilə  eylədi.
Xülasəyi-Kəlam,  istə r  yüz  belə  cavab  v erilsin  və 
yainKİ 
qazet  ləfzinin  əvəzinə  «Cəridəyi-məzidə»,  «Həva- 
disnam əyi-m übarəK»,  «Ruznaməyi-müqəddəs»  deyilmə- 
sin 
Kİ, 
h ə r  nə  istərsə  deyilsin,  qazet 
Kəlməsi 
b u n ların  
ham ısını  e h tira fı badi-fənaya veribdir.
İ n d i 
istəyirəm   «Qazet»  və 
yainKİ 
«Qəzetə»  Kəlmə- 
sini  m əna  edəndən  sonra  hər  b ir  in saf  və  vicdan  sahibi 
olan  şəxsləri  Kİ,  heç  qazet  oxum urlar,  fuadım a  çağırıb, 
o n la n n   Özlərini  m ünsif  və  haKİm  təy in   edim   və  sual 
eləyim 
Kİ, 
aya 
ö z ü n ü z ü  
nə  səbəbə  bica 
v ə  
əbəs  yerə  və bu

---