M ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 0 MƏHƏMMƏd tagi

iştibahKaranə  xəyalat 
ilə 
qazet  oxum aq  ləzzətindən 
və 
m aarifdustluq  nem ətindən 
m əhrum   edirsiniz?  Nə 
vaxta 
K İ m i  
m övhum atla  m əşğul 
olub 
və 
m ah alatla  m əhdud 
olacaqsm ız?
M əlum  olsun 
k İ ,  
«Qazet» 
ləfzi 
qaz 
Kəlməsindən 
is- 
m i-m ənqul  və  m əzidi-fihdir.
Yəni  «Qaz» 
Kəlməsinə 
«ət»  və  ya  «eta»  h ə rfi  əlavə 
olunduqda  nisbət  sahibi  «Qazet»  və 
yaxud  «Qazeta» 
olubdur 
Kİ, 
in d i  qazet,  qazeta,  qəzetə  ləfzlərilə  istem al 
olunur.
«Qaz» 
Kəlməsi 
m iladi-İsadan  400  il  əqdəm  qədim 
Y u n am stan d a  b ir  pulun  ism i  oluban,  Y unan  məmləKƏ- 
tin d ə  rayic  id i 
kİ,  о 
v a x tla r  5  qaz  b ir  diraxim  
Ki,  m üər- 
rəbi  dirhəm   olsun  hesab  olunurdu. 
Necə  Kİ,  in d i  də 
İran d a  b ir  qaz  5  d in ar  hesabındadır.  Qazın  İra n d a   da 
m ütədavi  və  rayic  olmağı  və  indiyə 
Kimi 
о  Kəlmənin 
baği  qalm ağı 
İsKəndəri-Kəbirin  fütuhatm dan  sonra 
xülə- 
fayi-İsK əndərin 
məsKUKatı 
ilə  bərabər  ƏşKanilərə,  ƏşKa- 
nilərdən  Sasanilərə,  Sasanilərdən  indİKİ  əhaliyə  yadigar 
və  baği  qalıbdır.
Ə lhasil, 
0
  v a x tla r  Y unanıstanda  hÜKəmadan  bəzisi,
0  cüm lədən  Ksenofon  və  P riqlisen  Kİmi  m əşh u r  yazıçılar 
öz  əfK arını  və  bəzi  m əlum at  və  ittila a tı  papiros  ağacının 
yarpağından  emal  olunan  səhifə  və  lövhələr  üzərinə  ya- 
zıb,  öz  peyrovlarına  və  m üqəllidlərinə  gö n d ərird ilər 
k
İ,
01  v a x t  о  vərəqənin  qiym əti b ir  qaz  idi 
Kİ, 
ax ırd a  о  səhi- 
fələr  qazet,  qazeta  və  bəİKƏ  qazetin  ism i  ilə  m üsəm m a 
oldu.Y əni  b ir  qazetlİK  və  b ir  qaz  qiym ətinə  olan  vərəqə 
deməKdir.
Y u n an ıstan ın   iğ tişaş  və  in q irazınd an   sonra  qazet 
ro m alılar 
z a m a n ın d a  
mətruK 
qalıb, 
ta in K İ  m ila d ın  
1631- 
ci  sənəsində  b irin ci  dəfə  olaraq  F ransada  qəzetə  nəşr 
olunm ağa başlandı.
M ətləbimizə  şahid  olaraq  «Şərqi-Rus»-un  17-ci 
nöm rəsində  cənabi-m aarif  və  Kam alati-adab, 
ədibi- 
yeganə  və  fazili-fərzanə  Əhməd bəy  Ism ayılbəyov  «Qazet 
m ərifəti»  ü n v an lı  bəndində  «HÜKəmayi-Yunanilər  za- 
m anm da  qəzetə  istem al  olduğu  sabitdir»  buyurub.  Şüə- 
rayi-ərəbdən  Şəhir  ibn  Sabitin  əbyatından  və 
həKim 
Ərə- 
stu n u n   nəsayehindən  fəqərələrini 
zİKr 
etm işd ir.  Əgərçi  о 
cənab  b u   fəqərələrin  m əxəzini  və  haradan  nəşl  etm əyini 
tövzihən  bəan  buyurm ayıbdır  və  Şəhir  ibn  S abiti  və

---

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ^
yainKİ  H əssan  ibn  Sabiti  Y unan  hÜKəması 
i l ə  
m üasir 
qə- 
ra r  v erib d ir.  Amma  burada  bizim  m ənzurum uz  tənqid 
deyildir. 
Ç
ü iik
İ 
«Şərqi-Rus»-da  hənuz 
tə n q id  
babi 
v ə  
ədəbiyyat  bəhsi  açılm ayıbdır.  Inşaalah 
gələcəKdə 
bunla- 
rın  
ham ısı 
m ətrəh i-m ü zaK İrəyə 
qoyulacaqdır.  Məqsudu- 
muz  «qazet» 
K əlm əsin in  
Y unan  lisanı  olduğunu  isbat 
etməKdir 
kİ,  onu  m üərrəb  edəndə 
cəmi-mÜKƏssəri 
qəva- 
z it 
o lu r . 
Necə 
kİ, 
qanun 
K əlm əsi 
daxi  Y unan  lisanından 
olaraq,  onun  cəminə  ərəblər  qəvanin  deyib,  istem al 
ediblər.
Bəli,  Vazeh 
su r ə td ə   a n la şılır  
k
İ, 
q a zet  K əlm əsi 
Y u­
n an   lis a n ın d a n   m ə x u z   b ir  K əlm ədir.  In d i  u c a   sə slə  
fə r y a d   ed ib ,  d e y ir ə m   kİ;
Ey  m aarifdən  rugərdan  olan  qardaşlar!
Və  ey 
q a zetd ə n  
və 
q a zet  K əlm əsin dən   m ü tə n ə ffir  
olan  şəxslər!
H ərgah  bu  ismi-əcnəbi  lisanından  olduğuna  görə 
m üsəm m asına 
istİKrah 
göstərib,  bəhs  edirsiniz.  Pəs  Qu- 
rani-şərifdə  nə  qədər  hindi,  yunani,  ib ran i  və  siryani 
Kəlmələr 
v ar,  bu  surətdə 
gərəK 
nəuzübillah  bu  irad   onla- 
ra   da  v arid   olsun.  Bundan  əlavə,  bu 
indİKİ 
əsrdə  Kİ,  cə- 
m i-ülum   və  fü n u n   və  sənaye  və  ix tira a t  və 
K əşfiy y a t 
əcnəbi  əlinə 
Keçib 
və  təzə  ix tira   olunan  əsbab  və  alat, 
əşya  və  əcnas,  məKUİat  və  m əlbusat,  z ü ru f  və  ləvazim at 
və  tədarÜKati-səfəriyyə 
bəİKə 
b ir  nəzər  ilə  baxanda  hamı 
m ayəhtacım ızı  m iləli-xaricədən  alıb,  ham ısının  adlarını 
onlarm   istilah ın ca 
dilimizə 
və 
ədəbiyyatımıza 
yazıb,  is ­
tem al  etm ədəyiz.  О  cümlədən:  su xari,  çay,  palton,  fay- 
ton,  teleq raf,  telefon,  lampa,  г а т к а ,  т а г к а ,  razbor, 
fasfo r,  pom idor.  Minlərcə  belə 
Kəlmələr 
v ar 
k İ ,  
bunların 
ham ısını 
nəzaK ət 
və  m ətanətlə  deyib,  alıb, 
yeyib, 
içib, 
geyib,  m inib,  gəzib,  dolanıb  və 
işlədirİK. 
Amma  qazet 
Kəlməsini  deməyə  və  öz  dilim izdə  nəşr  olunan  qəzetəni 
alıb  oxum ağa  a r  edirİK.  Və  heç  xəyalım ıza  da  gəlm əyir 
Kİ, 
bu  indİKİ  əsrim izdə  bu  ham ı  təm əddünat  və  tərəq- 
qiyyatın  üm də  vasitəsi  və  ülum   və  m aarifin   və  vüquati- 
əfK ann  ə w ə lin c i  rəhbəri  qəzetədir.
tlah i,  görəsən bizlər  qəzetənin  qədr  və  qiym ətini  və 
onun  fayda və  m ənfəətinə  nə  v ax t bərxurd  olacağıq?
Qəzetənin  məzaya  və  m ühəssənatına  və  dəqayiq  və 
n Ü K a tın a  
haçan bərxürd  olacağıq?

---