m əntiqi
yeKunudur.
E yni
zamanda,
M .T .Sidqinin
peda-
qoji ir s i həm də
yeni tip li m aarifçiliyin nəzəri-ideoloji
təm əliıü təşKİl
edir.
Ə srin 70-80-ci
illərində yetişib
form alaşan yeni m aarifçi
nəsil 90-cı
illərdən etibarən
m üəyyən m ənada
M .T .Sidqinin
əməl və ideyalarını
m üstəqil
surətdə davam etdirməKİə maarifçilİK
hərəKatı
m eydam na atılm ışdır.
Bu
mənada
M əhəmməd Tağx Sidqi
özündən əwəİKİ m aarifçi nəslin layiqli x ə ləfi, sonraKi
q ü w ə lə rin isə
ustad sələfid ir.
M illi
m aarifçiliyin məK-
təb,
dərslİK, teatr, ədəbiyyat və m ətbuatm
inKİşafı
ilə
b ağ lı ən
y a x şı
ənənələri
bir çox
görKəmli
ziyalılarla ya-
naşı, həm
də M .T .Sidqinin
adı
ilə bağ lıd ır.
M əhəmməd Tağı Sidqi 1854-cü ildə O rdubad şəhə-
rin d ə anadan olm uşdur.
0 , İİk
tə h silin i M olla Məhəm-
məd Tağı adlı b ir ax u n d u n yanında alm ışd ır. S o n ra Şah
H üseyn S oltan m ədrəsəsində oxuyan Sidqi biliK və mə-
lu m a tla rım b ir qədər
də
təKmilləşdirmişdir. GənclİK illə-
rin d ə qısa m üddət Cənubi A zərbaycanda yaşam ış, bura-
da tə h silin i dərinləşdirm əKİə yanaşı, ordubadlı ta c irlə rin
y an ın d a tic a rə tlə də m əşğul olm uşdur. T əxm inən 1885-ci
ildə Ira n d a n O rdubada q ay ıtm ışd ır. O rdubadda ailə həy-
a tı q urm u ş, 10 ilə yaxın bu şəhərdə yaşam ış,
maarifçilİK
və bədii y arad ıcılıq la m əşğul olm uşdur. O, ailəsini do-
lan d ırm aq ü çü n çayxana açm ışdır. LaKİn bu adi çayxa-
n a deyildi. Oğlu, tan m m ış p u b lisist və tərcüm əçi Məm-
m ədəli Sidqi Səfərov
5 fev ral 1951-ci ildə yazdığı
«Tərcüm eyi-halım » adlı avtobioqrafİK xaraKterli x atirə-
sində a ta sın ın çayxanasını aşağıdaKi
Kİmi
səciyyələn-
d irm işd ir: «O zam an atam ın çayçı
düKanı
O rdubad ziya-
lıla rın m yığıncaq y eri o lu r... H am an çayçı dÜKanında
Sədi, H afiz, F irdovsi, N izam i Gəncəvi Kimi şa irlə rin şer-
ləri o x u n u r və təh lil olunurm uş. Eyni zam anda, atam о
zam an
İrandan,
R usiyadan və TürKiyədən qəzetiər də
alıb o x u y arm ış... Bu qəzetlər çox zam an atam ın həm-
məsləKİəri
arasın d a gizlində oxunarm ış. ÇünKİ avam
cam aat qəzet oxum ağı
böyüK
günah və
qəzet o x u y a n la n
Kafir... hesab edirdi».^
9
AMEIA Ə lyazm alan İn stitu tu n u n fondu.A-25,Q-7 (180), vərəqə 3
1892-ci ildə açıqfİKİrli, ru s və A vropa m ədəniyyə-
tin ə d ərin rəğ bət bəsləyən H üseyn S u lta n
KəngərlinsKİ
ilə
birlİKdə
O rdubad şəhərində açdığı «Əxtər» adlı yeni
ü su llu məKtəblə M .T.Sidqi pedaqoji fəaliyyətə başlam ış-
d ır. Ş əriət fən n in d ən başqa, ana dili, hesab, coğrafiya
d ə rslə rin in ana dilində Keçirildiyi bu məKtəbdəKİ səmə-
rəli m əK təbdarlıq işləri onu daha da m əşh u rlaşd ırm ışd ır.
«Əxtər»
məKtəbinin
şag ird i M .S.O rdubadi həm in təd ris
m üəssisəsini «gələcəK üçün üsuli-cədid m üəllim ləri ha-
zırlayan»^ ciddi təh sil ocağı ad lan d ırm ışd ır.
Təcrübəli m üəllim in pedaqoji fəaliy y əti N axçivan
ziy a lıla rm ın diqqətini cəlb etm işd ir. O, 1894-cü ildə bu-
ra dəvət olunub «Tərbiyə» m əKtəbinin əsasın ı qoym uş-
d u r. «MəKtəbi-Tərbiyə»də dünyəvl elm lərin təd risin ə
ciddi fİKİr verilm iş, ru s dili və ədəbiyyatı da öyrədilm iş,
tərcüm ə d ərsləri
təşKİl
olu n m u şdu r. «Tərbiyə» məKtəbi
A zərbaycan məKtəbi ta rix in d ə İİk m illi m əK təblərdən bi-
rid ir. Belə
Kİ,
о v a x ta qədər m övcud olan qəza, şəhər,
zem stvo və no rm al məKtəblər ana d ilin in b ir fən n Kİmi
tə d ris olun d u ğu ru s məKtəbləri id ilər. Və həm in məKtəb-
lərdə ru s çarizm i özünə sadiq təbəələr fo rm alaşd ırm aq
v əzifəsini h əy ata K əçirirdi. X IX əsrin80-ci illə rin in son-
la rın d a m eydana çıxm ış ru s -ta ta r m əKtəbləri də adm dan
g ö rü n d ü y ü Kİmi an ad illi fən lərin b ir qədər də genişlən-
d irild iy i ru s m əKtəbləri Kİmi fəaliyyət g ö stə rird i. M.T.
S idq in in «MəKtəbi“Tərbiyə»si isə ru s d ilin in x a rici dil
Kİmi ay rıca tə d ris olunduğu, dig ər fə n lə rin ana dilində
K eçirildiyi m illi məKtəb idi. M əsələnin bu cəhəti v ax tilə
Cəlil M əm m ədquluzadənin də diqqətini cəlb etm iş və o,
«Tərbiyə» m əKtəbindən bəhs edərKən «N axçivan şəhə-
rin d ə ham an məKtəbi H əzrəti-Sidqi təsis edən zam an be-
lə qaydalı m üsəlm an m ədrəsəsi
nəinKİ
İrəv an d a,
bəİKə
Q afqazın
böyÜK
m usəlm an şəh ərlərin in çoxunda yox
idi»^ qənaətinə gəlm işdir. M .T.S idqinin səyi nəticəsində
az v a x td a «Tərbiyə» məKtəbi ədəbi-m ədəni fİK rin əsas
^ M .S.O rdubadi. Ə
sk
I
və
yeni şer məKtəbləri. «K om m unist» qəze-
ti, 30 noyabr 1923-cü il, № 277
3
Cəlil M əm m ədquluzadə. Ə sərləri, VI cild. Вакх, A zərn əşr, 1985,
səh 10
Dostları ilə paylaş: |