M ehmet f uat k
Yüklə 402,29 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OLKLOR İLE H ALK E DEBİYATI A LGISI VE B
- Anahtar Kelimeler
- 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı
- Turkish Studies
| Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XIII/1 (Yaz 2013), s.151-172.
M EHMET F UAT K ÖPRÜLÜ’DE F OLKLOR İLE H ALK E DEBİYATI A LGISI VE B UNLAR Ü ZERİNE Y APTIĞI Ç ALIŞMALAR Erhan AKTAŞ* ÖZET Ekseri çalışmaları tarih alanında olmakla birlikte en hafif tabiriyle bir sosyal bi- limler dehası olan Mehmet Fuat Köprülü, Türk folkloru ve halk edebiyatı alanın- da, disiplinler arası sosyal bilimler idrak ve icrası ile birçok önemli çalışmaya im- za atmıştır. Yaşadığı devrin her türlü kaynak ve imkânına sahip olması kendisi- nin en büyük şansı olmuş ve bu şans ortaya birçoğu hâlen daha aşılamamış abide- vî eserler çıkarmıştır. M. F. Köprülü’nün halk edebiyatı çalışmalarından önce bu alana olan algısını ve bakış açısını iki dönemde irdelemek mümkündür. İlkinde, âlim bu sahaya eleştirel ve kısmen önyargılı durmuş akabinde devrin şartları da göz önünde tutulacak olunursa halk edebiyatına ve bu edebiyatın teorik olarak iş- lendiği halk bilimine yakın durmuştur. M.F. Köprülü, halk edebiyatı sahasında yer alan söze ve anlatıya dayalı neredeyse tüm türler üzerinde çalışmalarda bu- lunmuş ancak bunu yaparken kuru bir metin neşrinden uzak durarak onları ta- rih, sosyoloji, iktisat, siyaset zeminlerinde anlamaya ve değerlendirmeye gayret etmiştir. Bu çalışmada M.F. Köprülü’nün halk edebiyatına bakışı dönemsel olarak ele alındıktan sonra halk edebiyatı devir ve türleri kronolojik sıra ve izahatla ve- rilmeye çalışılacak, son olarak ise araştırıcının anlayış ve uygulama temelinde halk bilimi algısı değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler: Mehmed Fuad Köprülü, Annales Okulu, folklor, halk edebiyatı, halk edebiyatı türleri ABSTRACT Mehmet Fuat Köprülü, genius in social sciences in terms of modest assessments, carried out so many impormant studies in the branch of Turkish folklore and folk literature within a interdisciplinar social scientific comprehension and execution, as well as most of his studies are in history. His greatest chance is the fortune that he has the every source and possibility in the era he lived and this fortune created the monumental works which could not been gone beyond yet. Before speaking of his studies on folk literature, it is possible to scrutinize his perception on this branch and point of view in two periods. In the first one, his point of view was critical and partially prejudicious. After this period, within the
* Dr., Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, hakdeskah@gmail.com ERHAN AKTAŞ 152
conditions of the era at issue, he standed closer to folk literature and folklore, in which folk literature is processed theorical. M. F. Köprülü dwelled on almost all the types which rests on wordy and narration in folk literature but while studying on these topics he avoided himself from just publishing texts and he tried to understand and evaluate the texts within the branches of history, sociology, economy, politics. In this study, first of all M. F. Köprülü’s point of view about the folk literature will be examined in terms of periods and then tried to explain the periods and types of folk literature by turns and lastly researcher’s folklore perception evaluated in the base of his understanding and application. Keywords: Mehmed Fuad Köprülü, Annales School, folklore, folk literature, types of folk literature
Ülkemizde folklor 1 üzerine yapılan araştırmaların tarihçesine bakacak olursak araştırmaların Batı ve Doğu kültür dünyasına nazaran geç dönemde başladığını söylemek mümkündür. 2 P. N. Boratav bu konuda XIX’uncu yüzyılın sonlarından bu yana ancak, bir araştırma ve ince- leme alanı olarak, türk halkbiliminden söz edilebilir demekte
3 Türk halk edebiyatının bir bilimsel bir disiplin çerçevesinde incelenmesini ise
ile başlatmaktadır. Bundan önce Şinasi, Ahmet Vefik Paşa, Ahmet Midhat Efendi, Mehmed Tevfik gibi şahsiyetlerin çalışmalarını ise bilim amacı düşünülmeksizin getirilmiş katkılar olarak değerlendirir 4 Halk
edebiyatı üzerine yapılan çalışmalar Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemleri ile Cumhu- riyet döneminin ilk yıllarında devrin siyasi ve sosyal şartları içerisinde büyük bir heyecan ve gayretle başlamıştır. Öcal Oğuz, ilk defa M. F. Köprülü’nün yazılarında belirttiği
ve
Mahallileşme akımlarının Avrupa’daki süreçleri ve sosyo-kültürel dönüşümleri ya- kından izleyen bir folklor yaklaşımının 5
olmadığını belirtir. 6 Bu sebeple en kaba şek- liyle Türkiye’deki folklor araştırmaları ve folklor ürünlerinin tespit, tasnif ve teşhir faaliyet-
1 Folklor teriminin ilk olarak kim tarafından kullanıldığı tartışmaları iki cephelidir. İlkinde ge- nel kanaat olarak William John Thoms’un 22 Ağustos 1846 tarihli Atheneum dergisinde po- püler antikite veya popüler edebiyat terimlerini bünyesinde taşıyan disiplin için bu ifadenin kullanıldığı belirtilirken folklor araştırmacısı Nevzat Gözaydın’ın
başlıklı yazısında bahsettiği ve İngiliz araştırmacı Thoms’tan daha önce Almanya’da 1810 yı- lında eserinde 1809 yılında ise
(Gözaydın 1991:11). N. Gözaydın 1992 yılındaki Yine Folklor Üzerine başlıklı makalesinde ise
volkskunde teriminin kullanımını 1782 yılına götüren ve W.J. Thoms’un önerdiği terimi Almancadan çevirmiş olmasının kuvvetle muhtemel olduğunu vurgulayan yeni belgeler su- nar (Oğuz 2007:10). 2 Ayrıntılı bilgi için bkz. Çobanoğlu 2005; Oğuz 2007. 3 Pertev Naili Boratav; 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, s.15. 4 Age, s.16. 5 M. Öcal Oğuz (ed.); Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, s.11. 6 Bu konuyla alakalı olarak bkz. Ahmet Mermer; “Türk’i-i Basit’e Yeni Bir Bakış”, Turkish Studies, Vol. 4/5 Summer 2009, s.262-278. Yüklə 402,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|