M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 43
və tikinti materialları istehsalının yüksək sürətlə inkişaf etdirilməsi qarşıya qoyulurdu. Bu sahələrin inkişaf dinamikası aşağıdakı şəkildə müəyyən edilirdi: maşınqayırma iqtisadiyyatın inkişafında mühüm rol oynamalı idi. Azərbaycan Kimya və Neft-Mədən Maşınqayırma Müəssisələri Birliyinin zavodlarında neft-mədən avadanlığı istehsalı 158,4 faiz, SSRİ Elektrotexnika Sənayesi Nazirliyinin zavodlarında elektrotexnika avadanlığı istehsalı 162,2 faiz artırılmalı idi. Cihazlar və avtomatlaşdırma vasitələri istehsalı sürətlə inkişaf edib 2 dəfə, kimya və neft kimyası sənayesində istehsalın həcmi təqribən 2 dəfə artmalı idi. Mineral gübrələr istehsalı 1,6 dəfə, sintetik kauçuk istehsalı 1,6 dəfə, polietilen istehsalı təqribən 1,9 dəfə, kaustik soda istehsalı 1,7 dəfə, şin istehsalı 1,4 dəfə artırılması nəzərdə tutulmuşdu. Kimya sənayesinin inkişafı, hər şeydən əvvəl , Sumqayıt Kimya kombinatında, Sintetik Kauçuk zavodunda, Sumqayıt Üzvi Xlor Məhsulları kombinatında, Mingəçevir Texniki-Rezin Məmulatı zavodunda obyektlərin tikintisinin başa çatdırılması və Salyanda Plastik Kütlə Emalı zavodunun istifadəyə verilməsi nəticəsində həyata keçirilməli idi. Doqquzuncu beşilliyin sonunda 15 milyard kilovat-saat elektrik enerjisi və 13,5 hektokalori istilik enerjisi istehsal edilməsi müəyyən edilmişdi. Beşillikdə 350 min kilovat gücündə Şəmkir SES-in tikilməsi nəzərdə tutulmuşdu ki, bu həm energetika sisteminin gücünü artırmağı, həm də mühüm irriqasiya məsələlərini təmin edirdi. 1971-1975-ci illərdə qara və əlvan metallurgiyanın daha da inkişaf etdirilməsinə mühüm yer verilirdi. Boru stanlarının yenidən qurulması, həm də neft sənayesində istifadə edilən boraların keyfiyyətinin və möhkəmliyinin yaxşılaşdırılması hesabına Azərbaycan Boru-Prokat zavodunun inkişaf etdirilməsi nəzərdə tutulurdu. Əvvəllər istehsal qüvvələrinin yerləşdirilməsi işində kobud səhvlərə yol verilmişdi, belə ki iri obyekt və müəssisələrin çoxu əsasən Bakı, Sumqayıt şəhərlərində tikilmişdi. Bunu nəzərə alaraq doqquzuncu beşillikdə respublikanın kiçik və orta şəhərlərində məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsi, cümlədən, sənaye obyektlərinin Naxçıvanda, Xankəndində, Lən-
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 44
şəhərlərində də tikilməsi müəyyən edildi. Respublikada kənd təsərrüfatına 1451 milyon manat kapital qoyuluşu nəzərdə tutulurdu ki, bu da səkkizinci beşilliyə nisbətən 2 dəfədən də çoxdur. Respublikada 1975-ci ildə taxıl istehsalını 957,3 min tona, pambıq istehsalını 380 min tona, tütün istehsalını 29 min tona, üzüm istehsalını 787 min tona, meyvə istehsalını 213 min tona, ət istehsalını 209,9 min tona, süd istehsalını 565 min tona çatdırmaq vəzifələri qarşıya qoyulmuşdu. Tərtərçayda, Arpaçayda, Xanbulançayda yaradılacaq dəryaçalar kimi iri su təsərrüfatı obyektlərinin tikintisini, mərkəzi Muğana su çıxarılması, Abşeron suvarma sistemi tikintisinin başa çatdırılması, Kürətrafı zolaqda Zərdab zonası torpaqlarının yenidən qurulması, Viləşçayda dəryaça salınması, Baş Mil kanalının çəkilişi, Qobustan otlaqlarına su çıxarılması, Şirvan düzünün qərb hissəsinin suvarılmasına və meliorasiyasına başlanması və i.a. planlaşdırılmışdı. Kənd təsərrüfatının ən geridə qalan sahəsi olan heyvandarlığı inkişaf etdirmək üçün yüksək məhsullu uzunmüddətli yem bazası - otlaqlar yaradılması xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. 1971-1975-ci illərdə geniş əsaslı tikinti proqramı həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdu. 130-dan artıq müəssisə tikilməli idi. Bu proqramlar hamısı yerinə yetirilmişdi. 1971-1975-ci illərdə ali və orta ixtisas təhsilini, ümumtəhsil məktəblərində daha da inkişaf etdirmek və təkmilləşdirmək vəzifələri müəyyən edilmişdi. Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf etdirilməsi üçün yeni mənbələr, imkanlar axtarılır, aşkar edilirdi. Heydər Əliyev respublikamıza rəhbər seçildikdən sonra Azərbaycan iqtisadiyyatının əsasını təşkil edən neft sənayesinin inkişaf etdirilməsinə xüsusi fikir verirdi. Bu vaxta qədər Xəzər dənizinin 40 metr dərinliyinə qədər sahələrdə, demək olar ki, bütün neft-qaz yataqları kəşf edilmişdi və istismar edilirdi. Dərinlik 40 metrdən artıq olan sahələrdə qazma işləri aparmaq üçün imkanlar yox idi, maliyyə və texnika çatışmırdı. Belə vəziyyətlə əlaqədar olaraq neft və qaz hasilatı aşağı düşürdü. Bu vəziyyət
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 45
görür. Dənizin 200 metrədək dərinliyində qazma işləri aparılması zərurəti qarşıya çıxırdı. Lakin onun həyata keçirilməsi üçün ciddi iş aparmaq, bu dərinlikdə işləməyə imkan verən qazma qurğuları inşa etmək lazım idi. Vaxt həm Sovet İttifaqında, həm də Azərbaycanda belə qurğuların layihələndirilməsinə, eləcə də, inşa edilməsinə qədər də fikir verilmirdi. Lakin bu Azərbaycan üçün lazım idi. Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Heydər Əliyev bu təşəbbüsü irəli sürdü, onun həyata keçirilməsinə nail oldu. 12 il ərzində Azərbaycana əvvəl cə dənizin 70 metr dərinliyində, sonra isə 200 metrədək dərinliyində işləyən 12 qurğu gətirildi. Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev müstəqillik illərində ötən əsrin 70- ci illərində gördüyü işləri xatırlayaraq deyirdi: «1969-cu ildə Azərbaycana başçılıq etdiyim zamandan - 70-80-ci illərdə Azərbaycanın neft sənayesinin inkişaf etdirilməsi üçün çox böyük işlər görmüş və böyük xidmətlər göstərmişdim... Əgər illərdə biz Xəzərin dərinliklərində olan neft və qaz yataqlarından istifadə edilməsi üçün lazımi maddi-texniki baza yaratmasaydıq və bu işləri aparmasaydıq, şübhəsiz ki, indiki (Müstəqil Azərbaycan Respublikası dövründə - İ.H.) nailiyyətləri əldə edə bil- məzdik».
1
Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1970-80-ci illərdə Azərbaycana «Şelf-2», «Şelf-3», «Şelf-4», «Şelf-5» qazma qurğuları gətirildi. Bu qurğular vasitəsilə «Dədə Qorqud» və «İstiqlal» qurğuları düzəldildi. Qurğuların işini təşkil etmək üçün «Süleyman Vəzirov», «İsrafil Hüseynov» kimi boruçəkən gəmilər, 2500 ton yük qaldıra bilən «Azərbaycan» kran gəmisi, geofiziki kəşfiyyat işləri aparan gəmilər, başqa texniki gəmilər gətirildi. Ümumiyyətlə, illərdə Xəzərdə 400-dən çox gəmi fəaliyyət göstərirdi. Açılan neft yataqlarında platformalar tikmək üçün Bakıda Dərin Dəniz Özülləri zavodu tikildi. Bu, Sovet İttifaqından alınan vəsait hesabına tikilmişdi. Bu tikililərin iştirakçısı olmuş, hazırda ARDNŞ-nin vitse-prezidenti Xoşbəxt Yusifzadə böyük minnətdarlıqla qeyd edir ki,
1 «Şahdəniz» yatağında əldə edilmiş nəticələrin Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevə təqdimat mərasimində Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin yekun nitqi - «Azərbaycan» qəzeti, 13 iyul 1999-cu il, səh. 2
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|