M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I FƏSİL 1970-1980-ci İLLƏRDƏ SÜRƏTLİ İNKİŞAFI. GƏLƏCƏK MÜSTƏQİL AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MÖHKƏM
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 22
1970-1980-ci İLLƏRDƏ SÜRƏTLİ İNKİŞAFI. GƏLƏCƏK MÜSTƏQİL AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MÖHKƏM TƏMƏLİNİN QOYULMASI
XX əsrin son otuz ili və XXI əsrin başlanğıcında Azərbaycana rəhbərlik bilavasitə görkəmli dövlət və siyasi xadim Heydər Əlirza oğlu Əliyevin adı ilə bağlıdır. O, kiçik fasilələrlə XX əsrin son otuz ilində Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasına rəhbərlik etmiş, ötən əsrin 1993-cü ilin iyunundan (iyun 1990-1993 illərində Naxçıvan MR Məclisinin sədri, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sədr müavini olub-İ.H.) etibarən müstəqil Azərbaycan Respublikasının dövlət başçısı - prezidentidir. Tarixdə nadir hadisələrdəndir ki, Heydər Əliyev iki ictimai-siyasi quruluşda Azərbaycana rəhbərlik etmişdir. Hər iki sistemdə görkəmli dövlət və siyasi xadim kimi Azərbaycanın iqtisadiyyatını möhkəmlətmiş, onun şöhrətini, nüfüzunu yüksəklərə qaldırmış, milli mənafeyini, milli mentalitetini, mədəniyyət və mənəviyyatını qorumuş və inkişaf etdirmişdir. Birinci dövrdə - Sovet hakimiyyəti dövründə respublikamızı keçmiş SSRİ-də bütün sahələrdə öncül yerlərdən birinə çıxartmış, sosial-iqtisadi və mədəni sahələrdə həyata keçirilən tədbirlər və uzaqgörən siyasət nəticəsində qazanılan nailiyyətlər ölkəmizin dövlət müstəqilliyi dövrü üçün mühüm sosial-iqtisadi və mədəni baza, təməl rolunu oynamışdır. İstər Sovetlər Birliyi, istərsə də müstəqil Azərbaycan Respublikası dövründə Vətəninə, xalqına sədaqətlə, ləyaqətlə xidmət Heydər Əliyevin mübarizə devizi və həyat idealı olmuşdur. O, əmək və ictimai fəaliyyətinin ilk dövrlərindən özünün şəxsi keyfiyyətləri ilə fərqlənmiş, ən yüksək rəhbərlik səviyyəsinə qalxmışdır. Əmək fəaliyyətinə Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Daxili İşlər Komissarlığında və Xalq Komissarları Sovetində başlamışdır. Onun qabiliyyəti tezliklə aşkar olur. Naxçıvan MSSR Vilayət Partiya Komitəsi ona təhlükəsizlik orqanlarına işləməyə zəmanət verir. 1944-cü ildən bu orqanda fəaliyyətini davam etdirir. Xidməti vəzifəsini layiqincə
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 23
xalqımızın başına gətirilən bəlalar, repressiyalar onların səbəblərini araşdırmaq barədə daha çox düşünür. «Antisovet qruplar» adı ilə Azərbaycanın görkəmli ziyalılarının, tanınmış adamlarının repressiya edilməsi onu hər zaman düşündürürdü. Mövqeyindən istifadə edərək, vaxtlar gizli saxlanılan arxiv sənədlərini öyrənir. Sonralar müstəqil Azərbaycan Respublikasının prezidenti kimi sovet təhlükəsizlik orqanlarındakı keçmiş fəaliyyətini xatırlayaraq qeyd edirdi ki, bu orqana işə keçdiyim vaxt mən gənc idim, bir işçi kimi arxiv materialları ilə 1920-1921- ci illərdə, xüsusən, 1937-38-ci illərin, ondan sonrakı dövrlərin materialları ilə tanış olarkən daim öz-özümə sual vermişəm: «Bu antisovet qruplar, Sovet hakimiyyətini devirmək istəyən qruplar kimlərdir, hansılardır?» 1
vaxtlar Sovet hakimiyyətinin repressiya siyasəti, ümumiyyətlə, hər yerdə həyata keçirilmişdi. Lakin Azərbaycanda həyata keçirilən repressiyalar başqa yerlərə nisbətən daha çox və daha ağır olmuşdu 2 . O, bunun köklərini, səbəblərini araşdırır, onları həyata keçirənlərin kimliyini öyrənir... Prezident Heydər Əliyev 1997-ci il iyulun 4-də Azərbaycan Respublikası təhlükəsizlik orqanlarının peşə bayramı gününə həsr olunmuş təntənəli yığıncaqda deyirdi: «Mən 37-38-ci illərin materiallarına baxanda gördüm: kim idi vaxt NKVD-nin başında duranlar? Qriqoryan, Markaryan, Topuridze (yan erməni, yarı gürcü idi) və başqaları. 1953-cü ilə kimi bu orqanlarda qalmış, Azərbaycana xəyanət etmiş adamlardan idi, onların əksəriyyəti azərbaycanlı deyildi» 3 . Məhz bunlar görkəmli azərbaycanlıları repressiya qurbanı edənlər idi. Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin 1998-ci il yanvarın 14-də Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Komissiyasının iclasında Sovet hakimiyyəti dövründə keçirilən repressiyalarda xalqımıza qarşı edilən cinayətlərdən danışaraq tamamilə haqlı olaraq qeyd edirdi ki, 1920-1930-cu illərdə nə qədər repressiyalar olub, insanlar öz yer-yurdundan sürgün edilibdir. vaxt Sovet hakimiyyətinin siyasəti hər yerə
1
2 Bu haqda ətraflı bax: Ziya Bünyadov. Qırmızı terror. Bakı, 1988 3 Azərbaycan» qəzeti, 6 iyul 1997-ci il
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 24
məruz qalan elə Azərbaycan xalqı idi. «... Zaqafqaziyadan götürsək ki, 1920-ci ildən Sovetlər hakimiyyəti çökənədək hansı xalqdan nə qədər sürgün olunubdur, heç yerdə Azərbaycanda olduğu qədər adam sürgün edilməyibdir. 1937-1938-ci illər repressiyalarında Zaqafqaziyada heç yerdə Azərbaycanda olduğu qədər repressiya olmayıbdır». 1 Bunlardan başqa, azərbaycanlılara başqa adla da divan tutulubdur. XX əsrin başlanğıcında bir parça çörək dalınca Şimali Azərbaycana, Bakıya üz tutan Cənubi Azərbaycandan olanlar da ciddi repressiyaya məraz qalmışlar. Bu məsələ rəsmi şəkildə ilk dəfə açıqlandı: «Bundan əlavə, azərbaycanlıların bir hissəsi 1937-1938-ci illərdə buradan İrana sürgün edilibdir. Bu da tarixi bir hadisədir, çoxdan unudulubdur. İran təbəəsi olduğuna görə azərbaycanlıları buradan, Azərbaycanın hər yerindən kütləvi surətdə sürgün etdilər». 2
Bütün bu milli faciələri də Azərbaycan xalqı yaşayıbdır. Təəssüf ki, bu hadisələr xalqdan, sonrakı nəsillərdən gizlədilibdir. Prezidentin işıqlandırdığı faktlar tarixi həqiqətləri bir daha yada salır, açıqlayırdı. Mərkəzi aparatdan başqa Azərbaycanın 51 rayonundan 31-də NKVD-nin rayon şöbəsinin başında duranlar ermənilər idi, Astarada - Arakelov, Astraxanbazarda - Camardyan, Zəngilanda - Zərgəryan, Samuxda - Petrosyan, Masallıda - Avanesov, Lənkəranda - Movsesyan, Naxçıvanda - Akopyan, Aqacanyan, Akopov, Seyranov, Zəkyan, Parseqov, İonesyan, Şıxanyan idi. 3 Bakıda mərkəzi aparatda isə yuxarıda adları qeyd edilənlər və başqaları hökmranlıq edirdilər. Onlar hər vasitə ilə görkəmli azərbaycanlıların repressiya edilməsinə, yurd-yuvasından didərgin salınmasına çalışırdılar. Cəza orqanlarında kadr siyasətinin bu şəkildə həyata keçirilməsinə son qoyulmasında və təhlükəsizlik orqanlarında azərbaycanlıların işə qəbul edilməsində, kadr məsələsində milliləşmə siyasətinin həyata keçirilməsində Heydər Əliyevin xidmətləri əvəzsiz olmuşdur.
1
2 Yenə orada 3
Bakı, 1997, səh.161
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|