M. M. Musayev

379 

 

Ağıllara hakim: açık. Akıllara hakim (Çok akıllı). 

Ağına-bozuna  baxmamaq;  ağına-bozuna  baxmadan:  açık.  İyisine  kötüsüne  bakmamak, 

iyisine kötüsüne bakmadan. 

Ağır gәlmәk: kar. Ağır gelmek. 

Ağır  oturmaq:  var.  Pahalıya  mal  olmak/oturmak.  eşses.  Söz  konusu  deyim,  Türkiye 

Türkçesinde  aynı  eşsesli  deyimselleşme  biçimiyle  ve  aşağıdaki  belirtilen  anlamıyla  bir 

deyimbilimsel  uyuşma olarak da kullanılmaktadır:  Uslu durmak; aniden  bir  işe atılmamak, söz 

dinler  olmak,  aklına  estiği  gibi  hareket  etmemek;  ciddi  olmak;  çevreye  saygı  aşılamak.  Bunun 

yanı  sıra  Türkiye  Türkçesinde  ikincil  bir  sözlüksel-deyimbilimsel  anlamıyla  da  kullanılan  söz 

konusu  deyimin,  Azerbaycan  Türkçesi  söz  varlığında  ağırlık  ölçüsü  bildiren  ‘batman’  deyim 

kurucu ve arkaik nitelikli sözcüğü ile deyimbilimsel kavuşma olarak gerçekleşen ‘Ağır oturub, 

batman gelmek’ varyantı da bulunmaktadır. 

Ağır tәrpәnmәk: var. Ağırdan/ağır almak. 

Ağır-yüngül elәmәk: var. İnce eğirip/eleyip sık dokumak. 

Ağırı qoyub yüngülü götürmәk:  var. Zora gelememek. 

Ağırlıq satmaq: var. Kendini ağır/ağıra/ağırdan satmak. 

Ağız  açmaq:  Ağız  eğmek.  eş.  Söz  konusu  deyim,  Türkiye  Türkçesinde  eşsesli  ‘ağız 

açmak’  deyimselleşme  biçimiyle  ve  aşağıdaki  belirtilen  anlamıyla  bir  deyimbilimsel  uyuşma 

olarak  da  kullanılmaktadır:  Söz  söylemek,  konuşmak;  kavgaya  başlamak,  hiddet  göstermek, 

taşmak.  Bunun  yanı  sıra  Azerbaycan  ve  Türkiye  Türkçeleri  söz  varlığında  söz  konusu  eşsesli 

deyimin,  birleşenleri  sözdizimsel  paralellerle  gerçekleşen  ‘Ağzını  açıb  gözünü  yummaq’  ve 

‘Açtı ağzını yumdu gözünü’ deyimbilimsel kavuşma varyantları da bulunmaktadır. 

Ağız-ağıza vermәk: var. Hep birlikte konuşmak, ağız ağıza vermek.  

Ağızbir etmәk (elәmәk): var. Ağız/söz bir/birliği etmek. 

Ağız burmaq: var. Dudak bükmek.  

Ağız-burnunu  büzüşdürmәk  (turşutmaq):  var.  Dudak  bükmek;  ağız  burun  ekşitip  çehre 

etmek. 

Ağız-burnunu düzәltmәk: var. Çeki düzen vermek. 

Ağız-burnunu әymәk//ağız-burun әymәk: var. Ağız burun ekşitip çehre etmek. 

Ağız-burnunu әzişdirmәk: var. Ağzını burnunu dağıtmak. 

Ağız-burnunu ovmaq: var. Ağzını çarşamba pazarına çevirmek. 

---

380 

 

Ağız büzmәk (büzüşdürmәk): var. Dudak bükmek. 

Ağız deyәni qulaq eşitmir: var. Ağzından çıkanı/çıkan sözü kulağı duymamak/işitmemek. 

Ağızdolusu danışmaq (demәk): açık. Kendine güvenerek, kibirli kibirli konuşmak. 

Ağız әymәk: açık. Taklit etmek; öykünmek. 

Ağız lәzzәti ilә yemәk: açık. Ağız tadıyla yemek. 

Ağız sözü: var. Boş laf. 

Ağızdan ağıza (ağızlarda) dolaşmaq: kar. Ağızdan ağıza dolaşmak. 

Ağızdan ağıza düşmәk (köçmәk): var. Dile düşmek. 

Ağızdan bilmәk: var. Ezbere bilmek. 

Ağızdan boş: var. Boş boğaz/geveze. 

Ağızdan iti (diri): var. Çenesi kuvvetli. 

Ağızdan olmaq: açık. Konuşmaktan yorulmak. 

Ağızlarını bir yerә yığmaq: var. Sözbirliği etmek, ağız birliği etmek. 

Ağla batmaq; ağla batmamaq: var. Akla sığmak/sığmamak. 

Ağla gәlmәk: var. Akla gelmek. 

Ağla  sığmaq.  Bu  mәsәlә  heç  ağlıma  sığmır:  kar.  Akla  sığmak:  Bu  mesele  hiç  aklıma 

sığmıyor. 

Ağlar günә qalmaq (düşmәk): kar. Acınacak duruma düşmek. 

Ağlar günә qoymaq: kar. Acınılacaq duruma düşürmek. 

Ağlı ala qayada (ala talada): var. Aklı başından bir karış yukarı veya yukarıda. 

Ağlı azmaq: var. Aklını kaçırmak/kaybetmek. 

Ağlı başdan çıxarmaq: var. Aklını başından almak; aklını çalmak; (birinin ) aklını çelmek. 

Ağlı başına gәlmәk: kar. Aklı başına gelmek. 

Ağlı başında (olmaq): kar. Aklı başında (olmak): 

Ağlı başından getmәk (uçmaq, çıxmaq): kar.  Aklı başından gitmek.  

Ağlı  kәsmәmәk: kar. Aklı  kesmemek. 

Ağlı çaşmaq: Bkz. Ağlı azmak. 

Ağlı getmәk: Bkz. Ağlı başından getmәk. 

Ağlı  kәsmәk;  ağlı  kәsmәmәk;  uşaqdır  ağlı  kәsmir!:  kar.  Aklı  kesmek;  aklı  kesmemek: 

Çocuktur yapar, henüz aklı kesmez! 

Ağlı qaçmaq: Bkz. Ağlı azmaq.  

---

381 

 

Ağlı özünә getmәk: var.  Kendi bildiğini okumak. 

Ağlı uçmaq: Bkz. Ağlı başından getmәk. 

Ağlı yerindә olmamaq: Bkz. Ağlı azmaq. 

Ağlın çoxluğundan: var. Sivri akıllı. 

Ağlına  (ağlına-başına)  vurmaq:  açık.  Ölçüp  biçmek;  bir  işe  girişmeden  önce  tüm 

olasılıkları düşünmek ve değerlendirmek. 

Ağlına batmaq; ağlına batmamaq. Heç ağlıma batmır: var. Akla sığmak veya sığmamak. 

Ağlına dua yaz! (yazdır!): açık. Hocaya git de sana akıl öğretsin. 

Ağlına  gәlmәk;  ağlına  gәlmәmәk.  kar.  Bu  heç  ağlıma  gәlmәdi:  Aklına  gelmek,  aklına 

gelmemek. Bu hiç aklıma gelmedi. 

Ağlına gәtirmәk; ağlına gәtirmәmәk: kar. Aklına getirmek; aklına getirmemek. 

Ağlına güç vermәk; ağlına güç vermәmәk: var. Kafayı kullanmak; kafayı kullanmamak. 

Ağlına  sığışdıra  bilmәmәk.  Bunu  heç  ağlıma  sığışdıra  bilmirәm:  kar.  Aklına 

sığdıramamak. Bunu aklıma hiç sığdıramıyorum. 

Ağlına yatmaq; ağlına yatmamaq: kar. Aklına yatmak; aklına yatmamak. 

Ağlını aparmaq: var. Aklını başından almak. 

Ağlını azdırmaq (aşırmaq): var. Aklını karıştırmak. 

Ağlını başına qoymaq: açık. Aklını başına almak, toplamak veya aklını başına devşirmek. 

Ağlını başına yığdırmaq: açık. Aklını başına devşirmek. 

Ağlını başına yığmaq (toplamaq): var. Aklına başına almak/dermek/toplamak. 

Ağlını başından almaq (aparmaq): kar. Aklını başından almak. 

Ağlını cәm etmәk (cәmlәşdirmәk): Bkz. Ağlını başına yığmaq. 

Ağlını itirmәk: var.  Aklını kaçırmak/kaybetmek/oynatmak. 

Ağlını külәk aparıb: var. Başında kavak yeli/yelleri esmek. Henüz başında kavak yelleri 

estiği için ne demek istediğimizi anlamıyor. 

Ağnağaz üyütmәk: açık.  Boş boğazlık etmek, boş yere konuşmak. 

Ağrım ürәyinә! ağrısı ürәyinә!: açık. Allah belanı versin. 

Ağrımayan başına saqqız (sarımsaq) bağlamaq: var. Ağrısız başa sakız yapıştırmak. 

Ağrımaz başına dәsmal bağlamaq (çalmaq): var. Ağrısız başa kaşbastı bağlamak. 

Ağrımaz başını bәlaya salmaq: var. Ağrımaz başını derde sokmak. 

Ağrın alım! ağrın mәnә gәlsin!: var. Kurban olayım, ağrın bana geçsin! 

---