M. M. Musayev

415 

 

75. Arpacık is. arpacık 

0.  Tüfek,  tabanca  gibi  ateşli  silahlarda  namlunun 

en ileri bölümünde bulunan ve nişan alırken gezle birlikte göz ile hedef arasında aynı 

çizgi  üzerine  getirilen  küçük  çıkıntı//  Tüfәng,  tabança  vә  pulemyot  lülәsinin  uc 

tәrәfindәki çıxıntı, qabarcıq, buruncuq: 0.1.1.1. Göz kapağının kenarında çıkan küçük 

çiban//it dirseyi; 0.1.1.2. Arpa biçiminde şehriye//arpa ununun xәmiri. 

76. Arpalık is. ve s. arpalıq 

0.  Hayvanın  dişinde  bulunan  ve  hayvan 

yaşlandıkça silindiği  için  yaşını belli  eden bir nişan//atların azı  dişlәrindәki  çökәklik; 

çuxur;  0.1.1.1. Arpa ekilen  yer, arpa tarlası; 0.1.1.2. Arpa konulan  yer; 0.1.1.3. esk. 

Müftü  ve  kazasker  gibi  din  görevlilerine  aylık  yerine  verilen  giyecek,  yiyecek  gibi 

şeyler  veya  para;  0.1.1.4.  Başmaklık;  0.1.1.5.  mec.  Karşılıksız  yarar  sağlanılan  yer 

veya kimse. □ Arpalık yapmak: bir mәnbәdәn davamlı bir şәkildә xeyir әldә etmәk.  

77. Arsız s. ve is. arsız 

0.  Utanması,  sıkılması  olmayan//  hәyasız, 

utanmaz, sırtıq, üzlü; 0.1.1.1. Aç gözlü davranan (kimse); acgöz; 0.1.1.2. mec. Kolayca 

üreyebilen (bitki). 

78. Arter is. Fr. anat. arteriya  

0.  Atardamar//qanı  ürәkdәn  bәdәnini 

müxtәlif üzvlәrinә aparan damar; 0.1.1. mec. Trafiği yoğun olan ana yol. 

79. Artırma F. is. artırma  0.  Artırmak  işi//  “Artırmaq”dan;  0.1.1.  Alıcılar 

arasındaki  yarışmaya  dayanan  ve  en  yüksek  fiyatı  sürene  malın  verilmesiyle  biten 

yöntem, müzayede//hәrrac; 0.1.2. Eyvan, balkon; әsas binaya yapışıq yüngül tikili. 

80. Asıl s. is. ve zf. . Ar. әsl 

0.  Bir  şeyin  kendisi//әsas,  tәmәl,  özül, 

bünövrә;  0.  Kök,  köken,  kaynak//mәnbә,  başlangıc,  çıxış;  0.  Gerçeklik,  esas, 

hakikat//hәqiqi, doğru, düzgün. □ әslinә baxsan  (baxdıqda, qalanda): esasında; 0. soy, 

nesep//nәsil,  soy,  nәsәb,  mәnşә:  İnsan  aslını  unutmamalıdır//  İnsan  әslini 

unutmamalıdır;  0.  Aranılan  nitelikleri  en  çok  kendinde  toplamış  olan//әn  birinci,  әn 

köhnә, ilk: Asıl sanat budur//Әsl sәnәt budur; 0.1.1. Başlıca, başta gelen, gerçek olarak: 

İşin  asıl  tuhaf  tarafı.  Kabahat  asıl  bundadır.    □  (bir  işin)  aslı  astarı;  iç  yüzü,  gerçek 

şekli.  □  aslı  astarı  (veya  aslı)  olmamak;  Yalan,  asılsız  olmak.  Aslı  çıkmak;  gerçek 

olduğu  anlaşılmak,  gerçek  olduğu  ortaya  çıkmak:  Söylenenlerin  aslı  çıxarsa  güç  

duruma  düşecek//  Deyilәnlәr  doğru  olmasa,  çәtin  vәziyyәtә  düşәcәk;  0.1.2.  Әslindә 

(Azәrbaycan  Türkçәsindә  model  söz  kimi  işlәnilir):  1)  kökündә,  bünövrәsindә;  2) 

ibtidada,  başlangıcda,  lap  әvvәllindә:  Әslindә  0,  dәrzi  olmuşdur.  Әslindә  o,  xanәndә 

---

416 

 

idi; 3) hәqiqәtdә, әslinә baxılırsa: Әslindә anası onlara çox az-az görünәr. Әslindә isә rәisin hirsi 

soyumadı. 

81. Asılmak (-e, nsz) asılmaq 

0.  Asmak  işi  yapılmak  veya  asmak  işine  konu 

olmak//bir  yerә  ilişib  yaxud  bir  yerdәn  tutub  sallanmaq;  0.  edil.  Bir  yere  tutunup  sarkmak//bir 

yerә ilişdirilәrәk, keçirilәrәk, bir yerә bәnd edilәrәk asılı vәziyyәtә salınmaq; 0. edil. Boynuna ip 

geçirip sallandırılarak öldürülmek, idam edilmek; dar ağacına çәkilmәklә edam edilmәk; 0.1.1.1. 

Tutup çekmek: Çocuk annesinin eteğine asıldı//Uşaq anasının әtәyindәn yapışdı//asıldı//sallandı. 

0.1.1.2.  Bir  şey  isterken  karşısındakini  tedirgin  edecek  derecede  ileri  gitmek,  üstelemek,  ısrar 

etmek; 0.1.1.3. Hızla eline almak: Hemen küreklere asıldı; 0.1.1.4. Karşı cinsin ilgisini çekmek 

için  çarpıcı  davranışlarda  bulunmak:  Bir  kıza  asılmak;  0.1.1.5.  Israrla  üzerine  gitmek,  sonuna 

kadar mücadele etmek: Bir işe asılmak; 0.2.2. mәch. Bişmәk üçün od üstünә qoyulmaq (xörәk, 

qazan vә s.) 

82. Asimilasyon is. Fr. assimilyasiya 

0. biy. Benzer hale getirme, kendine bnzeme, 

kendine  uydurma,  özümleme//canlı  orqanizmin  üzvi  maddәlәri  mәnimsәmә  prosesi;  0.  gr. 

Benzeşme//bir sәsin yanındakı sәsә bәnzәdilmәsi: annamaq (anlamaq) atdar (atlar) vә s; 0.1.2. Bir 

xalqın başqa bir xalqın dilini, adәtlәrini vә s. – ni qәbul etmәsi nәticәsindә onun içәrisindә әriyib 

getmәsi. 

83. Askı is. asqı   0. Üzerine herhangi bir şey asmaya yarar nesne//paltlar vә ya başqa 

şeylәr  asmağa  mәxsus  alәt;  0.1.1.1.  Pantolon  veya  giysilerin  düşmesini  önlemek  için  omuzdan 

aşırılan  bağ;  0.1.1.2.  Artırma,  eksiltme  gibi  resmi  iş  ilanlarının  ilgili  daire  duvarında  belli  bir 

zaman  süresince  asılı  durması;  0.1.1.3.  Hastanelerde  kırık  kol  veya  bacakların  asılarak 

tutturulduğu  araç;  0.1.1.4.  Çay,  kahve  taşımaya  yarar  kahveci  tepsisi,  fener;  0.1.1.5.  Saklamak 

için tavana asılmış dizi veya hevenk; 0.1.1.6. Yeni yapılan yapıların çatısına, ev sahibi tarafından 

usta  için  veya  düğün  arabalarına  düğün  sahibi  tarafından  arabacı  için  armağan  olarak  asılan 

kumaş; 0.1.1.7. Gelinin oturacağı  yerin üstüne asılan süsler; 0.1.1.8. Kadınların kullandığı altın 

dizisi  veya  zincirli  mücevherat;  0.1.1.9.  Düğünlerde  geline  yakınları  tarafından  takılan  hediye; 

0.1.1.10.  İpek  böceğinin  kozasını  sarması  için  yanına  konulan  çalı  çıpı;  0.1.1.11.  Saz  şairleri 

arasında  yapılan  deyiş  yarışında  üstün  gelene  verilmek  için  duvara  asılan  kumaş,  tabanca  gibi 

ödül. □ askıya almak//gecikdirmәk, gecikdirilmәk, sonraya buraxılmaq.  

84. Asma s. ve. is. asma  0.  Asmak  işi//“Asmaq”dan;  0.  Asılmış,  asılı//bir  yerden 

asılan, sallanan □ Asma köprü// köprü; 0.1.2.1. Saxlamaq üçün dәrilib asılan; asmalıq (meyvә). 

---