M. M. Musayev



Yüklə 3,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə69/171
tarix20.09.2017
ölçüsü3,61 Mb.
#871
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   171

166 

 

qrammatika  kitabı  nә  zaman,  kim  tәrәfindәn  vә  hansı  dildә  yazılmışdır?  Sözügedәn  kitabın 



ümumi  mәzmunu  vә  konkret  olaraq  da  içindәki  qrammatik  tәsniflәndirmә  vә  tәsriflәndirmәlәr 

haqqında nә deyә bilәrsiniz? 

24. XIX yüzilin axırları vә XX yüzilin әvvәllәrindә tәsviri vә tarixi-müqayisәli dilçilik 

yöntәmlәri  ilә  yazılan  әsәrlәrdә  türk  dillәrinә  dair  әn  çox  hansı  mövzular  işlәnilmişdir?  Türk 

dillәrinin fonetik, qrammatik quruluşunun әsas özәlliklәri ilk dәfә olaraq hәmin dövrdә  yazılan 

hansı  qrammatika  kitablarında  vә  monoqrafik  araşdırmalarda  işıqlandırılmışdır?  Mirzә  Kazım 

bәyin “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası. Azәrbaycan lәhcәsi ilә” (1846) adlı kitabı hansı 

bölmәlәrdәn  ibarәtdir?  Sözügedәn  әsәrin  türkoloji  dilçiliyin  tarixindәki  yeri  barәsindә  kiçik  bir 

referat-mәtn hazırlayın.  

25. Hansı fundamental monoqrafik әsәr hәm dә yakut dilinin ilk elmi qrammatika kitabı 

hesab edilir? Kitabda hansı ümumi bölmәlәr yer almaqdadır? Sözügedәn әsәri kim vә hansı dildә 

yazmışdır?  Bәs  “Altay  dilinin  qrammatikası”  (1869)  kitabını  kimlәr  yazmışdır?  Kitabda  türk 

dillәrinin fonetik vә qrammatik quruluşuna dair hansı linqvistik mövzular Altay dili materialları 

ilә ilk dәfә olaraq işıqlandırılmışdır? 

26.  XX  yüzilin  axırlarınada  türk  dillәrinә  dair  әnәnәvi-tәsviri,  tarixi-müqayisәli  vә 

müqayisәli-tarixi  yöntәmlәrlә  yazılan  dilçilik  işlәri  ilә  bәrabәr,  daha  hansı  yeni  linqvistik 

araşdırmalar  ortaya  çıxır?  Hәmin  araşdırmalar  әlinizdәki  dәrslikdә  hansı  ümumi  vә  konkret 

mövzularına  görә  qruplandırılır?  Sözügedәn  araşdırmalara  әsasәn  yazılan  hansı  kitabların  adını 

çәkә  bilәrsiniz?    Bәs  XX  yüzildә  hansı  türk  dillәrinin  qrammatika  kitabları  dönәmin  mәşhur 

türkoloqları tәrәfindәn ilk dәfә olaraq yazılmış vә müxtәlif türkoloji mәrkәzlәrdәki nәşriyyatlarda 

yayımlanmışdır? Sözügedәn kitablardan bәzilәrinin adını çәkә bilәrsinizmi? 

27.  XX  yüzildә  aparılan  linqvistik  araşdırmalar  XIX  yüzildә  görülәn  dilçilik  işlәrindәn 

fәrqli  olaraq  hansı  yeni  sahәlәrin  ayrı-ayrı  elmi  istiqamәtlәr  olaraq  müәyyәnlәşmәsinә  yol 

açmışdır? Hәmin istiqamәtlәrә әsasәn müәәynlәşәn dilçilik fәnlәrinә dair müxtәlif türk dillәrindә 

yazılmış hansı kitabları örnәk olaraq göstәrә bilәrsiniz?  

28.  XX  yüzildә  türk  dillәrinә  dair  tәsviri  dilçilik  yöntәmi  ilә  aparılan  fonetik 

araşdırmalarda  başlıca  elmi-praktik  vә  metodoloji  yenilik  nәdәn  ibarәtdir?  Qrammatika  vә  ya 

norfologiya vә sintaksislә bәrabәr, söz yaradıcılığı sәviyyәsinin öyrәnilmәsindә hansı yeni elmi-

praktik istiqamәtlәr müәyyәnlәşmişdir? Bәs türkoloji dilçilikdә leksikologiya, leksikoqrafiya vә 

frazeologiya  sәviyyәsinin  öyrәnilmәsindә  sinerjik  olaraq  sözlә  bağlı  başlıca  problemlәr 




167 

 

hansılardır?  Türk  dillәrindә  söz  yaradıcılığı  prosesi  әn  çox  hansı  fonetik,  leksik,  sintaktik  vә 



dilxarici amillәrlә bağlıdır?  

29.  Sözlәr  dildә  quruluşuna  görә  sadә,  düzәltmә  vә  mürәkkәb  olur.  Sözlә  bağlı  olaraq 

gerçәklәşәn ad köçürülmәli frazeologizmlәşmә hadisәsinin konseptual-sintaktik quruluşu isә , hәr 

şeydәn  öncә,  onun  semantik  dәrәcәlәrinә  әsasәn  müәyyәnlәşir.  Hәmin  semantik  dәrәcәlәr 

hansılardır?  Onları  adlandırmaları  ilә  göstәrә  bilәrsinizmi?  Türkoloji  dilçilikdә  semantik-

frazeoloji  dәrәcәlәrә  әsasәn  frazeologizmlәrin  konseptual-linqvistik  tәsviri  vә  müqayisәli-

açıqlanmalı  lüğәtlәrinin  tәrtib  olunması  işlәri  qәnaәtbәxş  hesab  edilә  bilәrmi?  Әgәr  qәnaәtbәxş 

deyildirsә, nә üçün?! Bunun sәbәbi nәdir? 

30.  Türkologiyada  dialektoloji  araşdırmalar  nә  zamandan  etibarәn  başlanılmışdır?  XX 

yüzildә  ümumtürk  dialektologiyasın  әsas  elmi-linqvistik  vә  praktik  nәticәlәrindәn  biri  hesab 

olunan  dialektoloji  atlasların  hazırlanmasında  Azәrbaycan  türkoloqlarının  nә  kimi  bir  rolu 

olmuşdur? Bәs türkologiya elmindә, ümumiyyәtlә, dil tarixi vә әdәbi dil tarixi anlayışları dedikdә 

nәyi başa düşürsünüz? Dil tarixi vә әdәbi dil tarixinin öyrәnilmәsindә hansı dil materialları әsas 

götürülür? İndiyә qәdәr ümumtürk dili tarixinin dövrlәşdirilmәsindә hansı tәsnifatlar mәşhurdur? 

 

 

Әdәbiyyat 

Абдуллаев  К.  М.  1978,  Сложное  синтаксическое  целое  как  объект  семантико-



грамматического анализа.–Советская Tюркология, № 5. с. 10-19. 

Абдуллаев  К.  М.  1980,  Oбocнoвaниe  синтаксическогo  иccлeдoвaния  тeкcтa.  –

Azәrb. CCR EA-nın mәruzәlәri, No 9. 

Абдуллаев  К.  М.  1982,  Лингвиcтикa  тeкcтa.  –Прoгрaммa  cпeцкурcoв.  Изд. 

Aзгocунивeрcитeтa, Бaку. 

Abdullayev K. M. 1999, Azәrbaycan dili sintaksisinin nәzәri problemlәri, Ali mәktәblәr 

üçün dәrs vәsaiti, “Maarif” Nәşriyyatı, 281 s. 

Abdullayev  Ә.  Z.  1974,  Müasir  Azәrbaycan  dilindә  tabeli  mürәkkәb  cümlәlәr,  Bakı, 

“Maarif” Nәşriyyatı, 416 s. 

Abdullayev  Ә.  Z.,  Seyidov  Y.  M.,  Hәsәnov  A.  Q.  1985,  Müasir  Azәrbaycan  dili, 

Sintaksis, IV hissә, Ali mәktәblәr üçün dәrslik, “Maarif” Nәşriyyatı, Bakı, 465 s. 



168 

 

Abduraxmanov Ğ., Şukurov Ş. 1973, Uzbek tilining tarixiy grammatikası: morfologiya 



va sintaksis, Toşkent. 

 Abduraxmanov Ğ., Rustamov A. 1982, Kadimgi Turkiy Til, Toşkent, “Ukituvçi”, 166 s. 

Abû-Hayyân 1931, Kitâb al-İdrâk li-lisân al-Atrâk, İstanbul, Evkaf Matbaası.    

Adilov M. 1973, Qәzet dili, Bakı, ADU nәşri, 111 s. 

Ahanov K. 1965, Til bilimine kirispe, Almatı. 

Аxмaтoв И. Х. 1983, Структурно-семантические модели простого предложения в 



современном  карачаево-балкарском  языке  (осовные  вопросы  теории),  Нальчик:  Изд-во 

“Эльбрус”, 355 s. 

Аxмeтянoв  Р.  Г.  1978,  Cрaвнитeльнoe  иccлeдoвaниe  тaтaрcкoгo  и  чувaшcкoгo 

языкoв (Фoнeтикa и Лeкcикa), Изд-вo “Нaукa”, Мocквa. 

Аxмeтянoв  Р.  Г.  1981,  Обшая  лексика  дуxoвнoй  культуры  народов  cредного 



поволжья, Изд-вo “Нaукa”, Мocквa. 

Аxмeтянoв Р. Г. 1989, Обшая лексика материальной культуры народов  cредного 



поволжья, Москва, 193 с.   

Axundov  A.  A.  1988,  Ümumi  dilçilik:  dilçiliyin  tarixi,  nәzәriyyәsi  vә  metodları,  İkinci 

nәşr, “Maarif” Nәşriyyatı, Bakı, 221 s.  

Aksan D. 1995, Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim), I cilt, II cilt, III cilt, Türk 

Dil Kurumu, Ankara, 568 s. 

Aкбaeв  Ш.  X.  1963,  Фoнeтикa  диaлeктoв  кaрaчaeвo-бaлкaрcкoгo  языкa  (Oпыт 



cравнительно-историческoгo изучeния), Чeркeccк. 

Aгмaнoв E. 1986, Kaзaк тилиниң тaриxи cинтaкcиcи, Aлмaты: Meктeп, 112 c.  

Алиeв  А.  А.  1985,  Явлeниe  пaрцeлляции  в  языкe  coврeмeннoй  aзeрбaйджaнcкoй 

прoзы. –Советская Тюркология, № 3, s. 72-78. 

Aлпaтoв В. М. 2004, Лингвиcтичecкaя кoнцeпция A. И. Cмирницкoгo (к 50-лeтию 



co дня cмeрти). –Вопросы Языкознания, No 5 c. 93-107. 

Altayça-Türkçe  Sözlük.  N.  A.  Baskakov  ile  T.  M.  Toşçakova’nın  Oyrotsko-Ruskiy 

Sözlüğünden Genişletilmiş. Hazırlayanlar:  Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali, Muvaffak Duranlı, 

Ankara, 1999. 

Aмзoрoв М. П. 1992, Грaммaтикa шoрcкoгo языкa, Нoвoкузнeцcк. 

Aнтoнoв Н. К. 1970, Былыргы тюрк тылa (V-VIII үйэлэр), Якутcк.  




Yüklə 3,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   171




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə