504
İKİNCİ KİTAB
21. N. Vəlixanlı. X əsr ərəb coğrafşünas səyyahı Əl-Məs'udi
və onun “Müruc əl-zəhəb” əsərinin Əlbab-Əbvab (Dərbənd) və onu
əhatə edən xalqlar haqqındakı fəsli. Azərb. SSR EA “Xəbərləri”,
tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası. 1967 №2, səh. 75
22.
К.Алиев.
К
вопросу
языков
на
территории
Азербайджана. Azərb. SSR EA Tarix institutunun əsərləri, № XIV,
1960, səh.72
23. Б.В. Миллер. Талышский язык. M .,1953, с.261.
24. К.Алиев. К вопросу языков на территории Азер
байджана. Azərb. SSR EA Tarix institutunun əsərləri, 1960, №XIV
25. M.Baharlı. Azərbaycan. Bakı, 1921, səh.19.
26. К.Алиев. Топонимика об етногенезе на территории
Азербайджана. Баку, 1966, стр.5
27. В.И.Савина. О типах словообразования топонимов
Ирана. «Топонимика Востока», М.,1964, стр.170
28. Ülfət Eyvazov. Abşeron tatları haqqında mülahizələr.
“Həqiqət” qəz., 1 oktyabr, 1991.
29. Б.В.Миллер. Таты, их расселение и говоры. Баку,
1929, стр. 17-23
30. Б.В.Миллер. Таты, их расселение и говоры. Баку,
1929, стр. 19.
31. S.B.Aşuıbəyli. Göstərilən məqaləsi, həmin səhifə.
32. H.J.Mapp. «Племенной состав Кавказа. Классификасия
народов Кавказа. Труды комиссии Российской Академии наук
по изучению численного состава населения России». II т. 1920;
В.А.Рюмин. Краткий исторический и етнографический очерк
Азербайджана. Азербайджанский настолный календар 1924-
1925, Баку; М.Авдеев. Азербайджан. Географический очерк.
Азербайджанский настольный календарь 1924-1925, Баку;
М.Г.Велиев. Население Азербайджана. «Музей етнографичес-
ких сокровищ. Азербайджанский настольный календарь. 1924-
1925», Баку: Р.Исмайылов. Azərbaycan tarixi, Bakı, 1923 və s.
TATLARININ TARİXİ-ETNOQRAFİK OÇERKİ
505
33. К.Алиев. Об этническом составе населения древного
Азербайджана. «Материалы по проблеме происхождения и
формирования азербайджанского народа». Тезисы, Баку, 1965.
34. “Azərbaycan tarixi” . Red. İqrar Əliyev. Bakı, 1993,
səh.78.
35. С.Малов. Памятники древнетюркской писменности ,
изд.АН СССР, М.-Л., 1951, səh. 28.
36. S.Malov. Göstərilən əsəri, səh. 249.
37. Mahmud Kaşğari. Divani-lüğat-üt-türk. İstambul, 1333
h.q. (Bundan sonra “Divan” kimi veriləcəkdir).
38. Yenə orada, II cild, səh.l.
39. Yenə orada, səh.237.
40. Yenə orada, səh.224.
41. Yenə orada, səh.225.
42. Yenə orada, səh. 170.
43. Yenə orada. I cild, səh.403
44. Mahmud Kaşğari. Divan. I cild, səh.403
45. Nəşriyyeye daneşkədeye ədəbiyyat, şomare 1-2, səh. 174
46. Dədə Qorqud. Bakı, Yazıçı, 1988, səh.34
47. Şeyx Süleyman lüğəti. ‘T at” sözünün izahı (Записки
Восточного отделения Императорского русского археологичес
кого общества, т. XII, вып. IV, 1900. стр. 142.
48. Bu sözün əmələ gəlməsi haqqında İran Azərbaycanı Zəhra
tatları arasında bir rəvayət vardır: “Çox qədim zamanlarda Tat adlı
bir zalım və qəddar padşah var imiş. Bu padşah şəhərləri dağıdıb vi
ran etməyi və adamlan öldürməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu.
Padşah və onun əsgərləri döyüş əlaməti olaraq papaqlarına iki buy
nuz taxırdılar. Elə ki, bu padşah əhalisi tat dilində danışan Zəhra və
Xəmsə vilayətlərinə çatır, həmin əhali də öz papaqlarına iki buynuz
taxıb böyük sevinc və şadlıqla, çoxlu hədiyyə ilə onu qarşılamağa
çıxır və deyirlər ki, biz də sizdənik. Bu padşah həmin vilayətləri vi
ran etmir, əhalisinə toxunmur, öz dəstəsindən bir qrupu onlara baş
çılıq etmək üçün qoyur, onlar artıb-çoxalır, yerli əhali ilə qaynayıb-
qarışır, hətta başqa yerləri belə zəbt etməyə başlayırlar, onların dili
506
İKİNCİ KİTAB
rəsmi dil olur, hamı bu dildə danışmağa başlayır”. (Bax: Cəlal Al-
Əhməd, Tatnişinhaye bəluke Zəhra (fars dilində) Tehran, 1337,
səh.63.
49. Mahmud Kaşğari. Divan. Göstərilən səhifələr.
50. П.К.Жузе. К выяснению значения слова «тат».
Изд.Гнии, Баку, 1930, стр. 5; Şəmsəddin Sami, Qamuse türki,
İstanbul çapı, 1317 h.q.; Əbdül Əli Karəng. Tati və hərzəni, Təbriz,
1333, səh.33; Mahmud Kaşğari dövründə “tat” sözünün belə geniş -
“iranlı”, “farsdilli” mənasında işləndiyi vaxt “farslaşmaq, İranın di
lini, adət və ənənələrini qəbul edib iranlılaşmaq, “əcəmləşmək” mə
nasında “tatiqmaq” məsdəri də olmuşdur (bax: Məhəmməd Fuad
Köpürlüzadə. Türk ədəbiyyatının mənşəyi. Milli tətəbbə'lər məcmu
əsi, II cild, 1331, İstanbul, səh.74-75.
51. П.К.Жузе. Göstərilən əsəri, səh. 4; Б.В.Миллер. Таты,
их расселение и говоры, Баку, 1929, стр. 23; Б.А.Куфтин. Жи-
лиша крымсих татар в связи с историей заселения полуострава
(мемуар етнографического отделения ОЛЕА и Е), вып.1, М.,
1925, стр. 56; Акад. S.P.Tolstov daha dərinə gedərək “oğuz” sözü
ilə “tat” sözünü qarşılaşdırır. (Bax: С.П.Толстов. Древний
Хорезм, M., 1948, стр. 264-265).
52. Л.Будагов. Сравнителный словарь туретско-татарских
наречий, СПб., 1868, т. I. стр. 329; В.В.Радлов. Опыт словаря
тюркских наречий, стр. 120; П.К.Жузе. Göstərilən əsəri, səh. 34
53. B.A.Kuftin. Göstərilən əsəri, səh.35
54. Шилтбергер. Путешествие Ивана Шилтбергара по
Европе, Азии и Африке с 1394 по 1427 г. Alman dilindən
tərcümə edəni F.Bruna. Записки Новороссийского университета,
т.1, вып.1, стр. 102; A.B.Kuftin, Göstərilən əsəri, səh. 40
55. К.Риттер. Иран. I cild, СПб., 1896, səh. 393; П.К.
Будков. Материалы для новой истории Кавказа, СПб., 1869 стр.
25-27; М.И.Гаджиев. Т.М. Ахмедов. Об этнониме «тат».
Материалы к сессии, посвященной итогам археологических и
етнографических исследований 1970 года в
Азербайджане
(май 1971), Баку. 1971, стр.57
TATLARININ ТARİXİ-ETNOQRAFİK OÇERKİ
507
56. Б.В.Бартольд. История культурной жизни Туркестана,
изд.АН СССР, 1927, стр.24; П.К.Жузе. Göstərilən əsəri, səh.4
57. Mahmud Kaşğari. Divan (“tacik” sözünə bax).
58. Yəhya Zəka. Guyeşe Kerinqane “tati”, Tehran, 1334,
səh.6-7 (fars dilində).
59. M.İ.Hacıyev. “Ehsan Yarşater. İran dilləri və ləhcələri” .
Azərb. SSR EA-nm xəbərləri, ictimai elmlər seriyası, 1962, №3,
səh. 109-116.
60. Yəhya Zəka. Göstərilən əsəri.
61. Yenə orada, səh.7
62. B.V.Bartold. Göstərilən əsəri. S.P.Tolstov. Göstərilən əsə
ri. səh.264-265
63. W.Ivanov. The dialect of Gozarkhon in Alamit. АО, vol.
IX, Leypsiq, 1931, səh.235
64. “Əmir Kəbir lüğəti”ndə də yaraşıqlı, gözəl yerişli, ağalara
məxsus qaçağan atlara da vaxtı ilə “tatu” deyildiyi qeyd olunmuşdur
(Bax: Fərhəng-e Əmir-e Kəbir, təlife Məhəmməd Əli Xəlili, Tehran,
1134, səh. 120).
65. Kürd dili lüğəti (Əlimürşid), səh. 261. Mənbə Yəhya
Zəkanın göstərilən əsərindən (səh.9) götürülmüşdür.
66. Yəhya Zəka. Göstərilən əsəri, səh.9
67. Е.Вайденбаум. Путеводитель по Кавказу. 1888, стр.75-76
68. R.M.Noten. Zuden- alltturkhishen Zuschriften der Mongo-
ley und Sibirien's v. H.Wambery. Memories de la Societe Finno-
ougrienne. XII Helsingfors, 1899, c.l 19.
69. P.K.Juze. Göstərilən əsəri, səh. 2; Енсиклопедический
словарь, т.31, СПб., 1901, стр.682; M.İ.Hacıyev. Tat dilinin
Qonaqkənd ləhcəsi, Bakı, 1971, səh.20; “Yurddaş”, №34, 1991,
səh.6
70. Prof. Melioranski bu mənaya etiraz edir. Bax: ЗВОИРАО.
ХП, стр. 154
71. L.Budaqov. Göstərilən əsəri, səh.329; В.Ф.Миллер. Ма
териалы для изучения еврейско-татских наречий, М., 1903, səh.8
72. Р.М... səh.88
Dostları ilə paylaş: |