Magistratura məRKƏZİ” Əlyazması hüququnda Rzayev Murad Əsgər oğlu

3.3. Maliyyə sabitliyi ehtiyatlarının artırılması və onun təmin edilməsinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri

Müəssisənin maliyyə vəziyyəti, onun sabitliyi və stabilliyi onun istehsal, kommersiya və maliyyə fəaliyyətinin nəticələrindən asılıdır. Əgər istehsal və maliyyə planları uğurla yerinə yetirilirsə, onda bu, müəssisənin maliyyə vəziyyətinə müsbət təsir göstərir. Əksinə, istehsal və satış həcminin azalması nəticəsində onun maya dəyərinin yüksəlməsi və gəlirin və mənfəətin miqdarının azalması və bunun nəticəsində də müəssisənin maliyyə vəziyyətinin pisləşməsi və ödəmə qabiliyyəti aşağı düşməsi baş verir. Deməli, sabit maliyyə vəziyyəti xoşbəxt təsadüf deyil, müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələrini müəyyənləşdirən bütün kompleks amilləri savadlı, bacarıqlı idarəetmənin nəticəsidir.

Beləliklə, maliyyə sabitliyi bazar iqtisadiyyatı şəraitində müəssisənin maliyyə-iqtisadi fəaliyyətinin ən mühüm xarakteristikasıdır. Əgər müəssisə maliyyə cəhətdən sabitdirsə, onda o, həmin profilli digər müəssisələr qarşısında investisiyaların cəlb olunmasında, kreditlərin verilməsində, tədarükçülərin seçilməsində və ixtisaslı kadrların seçimində üstünlüyə malikdir. Nəhayət, o, dövlət və cəmiyyət ilə münaqişəyə girmir, çünki büdcəyə vergini, sosial fondlara ödənişləri, fəhlələrə və qulluqçulara əmək haqqını, səhmdarlara dividendləri vaxtında ödəyir, banklara isə kreditlərin qaytarılması və faizlərin ödənilməsi zəmanətini verir. [12, 34]

Maliyyə sabitliyinin müsbət amili ehtiyatlarının formalaşması mənbələrinin mövcudluğudur, maliyyə vəziyyətinin mənfi amili isə ehtiyatların həcmidir, qeyri-sabit və böhranlı maliyyə vəziyyətindən əsas çıxış yolu bunlardır: ehtiyatların formalaşması mənbələrinin artırılması və onların strukturunun optimallaşdırılması, həmçinin ehtiyatların səviyyəsinin əsaslı şəkildə azaldılması.

Ehtiyatların formalaşması mənbələrinin artırılmasının ən risksiz yolu bölüşdürülməmiş mənfəət hesabına və ya vergitutmadan sonra yığım fonduna bu fondun bir hissəsinin artması şərtilə qeyri-dövriyyə aktivlərinə qoyulmamış gəlirin paylaşdırılması hesabına olduğunu etiraf etmək lazımdır. Ehtiyatlarının səviyyəsinin aşağı salınması ehtiyatlarının qalıqlarının planlaşdırılması, həmçinin istifadə olunmamış əmtəə-material dəyərlərinin həyata keçirilməsi nəticəsində baş verir. Ehtiyatların vəziyyətinin dərindən təhlil olunması maliyyə vəziyyətinin təhlilinin daxili tərkib hissəsi kimi çıxış edir, çünki ehtiyatlar haqqında mühasibat hesabatlarının məlumatlarını və analitik uçot tələb edən məlumatları daşımayan informasiyanın istifadəsini nəzərdə tutur.

Maliyyə sabitliyinin proqnozlaşdırmasının təşkili, ilk növbədə, şəxsi pul vəsaitlərinin daxilolma mənbələrini və istifadə istiqamətlərini əlaqələndirmək üçün lazımdır.

Hazırda təkcə müəssisənin maliyyə vəziyyətini təhlil etmək deyil, həm də maliyyə sabitliyini proqnozlaşdırmaq, eləcə də maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlərin işlənib hazırlanması vacibdir. Tədbirləri cədvəl şəklində təqdim etmək olar(cədvəl 3.3.1).

Cədvəl 3.3.1 - Müəssisənin maliyyə sabitliyinin artırılması üzrə tədbirlər

Tədbirlərin tərkibi	Müəssisə tərəfindən alınan daxili effekt
1. Ehtiyatların ümumi və xalis gəlirdən yaradılması	Şəxsi kapital payının əmlakın dəyərində artımı, şəxsi dövriyyə vəsaitlərinin mənbələrinin həcminin artması.
2. Debitor borcunun alınması üzrə işin gücləndirilməsi.	Pul vəsaitlərinin payının artması, dövriyyə vəsaitlərinin dövriyyəsinin sürətləndirilməsi, şəxsi dövriyyə vəsaitləriylə təmin olunmanın artırılması.
3. İstehsal xərclərinin azaldılması.	Ehtiyatların və xərclərin həcminin azaldılması, reallaşdırmanın rentabelliyinin artırılması.
4. Debitor borcunun dövriyyəsinin sürətləndirilməsi.	Debitorlardan vəsaitlərin daxil olmasının ritmlilikləri, ödəmə qabiliyyətinin göstəriciləri üzrə böyük "davamlılıq ehtiyatı".

Belə tədbirlər kompleksi bütün təşkilatlar üçün ümumidir. hər bir konkret təşkilat üçün müəssisənin və onun fəaliyyətinin ümumi maliyyə təhlili zamanı əlavə oluna bilər.

Beləliklə, müəssisənin maliyyə sabitliyinin qiymətləndirilməsi zamanı belə nəticəyə gəlmək olar ki, müəssisə maliyyə resurslarından kifayət qədər səmərəli öz istifadə edir və ya etmir və istehsalat-ticarət fəaliyyətini həyata keçirir və ya keçirə bilmir, lakin qeyri-sabit iqtisadi vəziyyət şəraitində müəssisə təkcə maliyyə sabitliyini qorumalı deyil, həm də imkan daxilində öz maliyyə sabitliyini artırmalıdır.

Maliyyə sabitliyinin artırılması prosesi aşağıdakıları əhatə etməlidir:

1. Ödəmə qabiliyyətinin artırılması, bu iki yolla təmin edilir:

a) qısamüddət ərzində təşkilatın cari xarici və daxili maliyyə öhdəliklərinin həcminin azalması ilə, həcminə görə yeni kiçik öhdəlikləri öz üzərinə götürməsi;

b) vaxtı keçmiş və təcili ödəmələrin yerinə yetirilməsini təmin edən pul vəsaitlərinin müddətli öhdəliklərin məbləğinin artırılması. Buna aşağıdakı yollarla nail olunur:

• 
  likvid dövriyyə aktivlərinin bir hissəsinin pul vəsaitlərinə çevrilməsilə (qısamüddətli maliyyə qoyuluşları portfelinin ləğvi; debitor borclarının inkassasiyasının sürətləndirilməsi; əmtəə (kommersiya) kreditinin verilməsi dövrünün azaldılması; reallaşdırılan məhsullar üçün nağd hesablamaların həyata keçirilməsində qiymətin endirilməsi məbləğinin artırılması; əmtəə-material dəyərlərinin sığorta ehtiyatlarının həcminin azaldılması; əmtəə-material dəyərlərinin ehtiyatlarının çətin likvid növlərinin onların sonrakı reallaşdırılmasının təmin olunması ilə tələbat qiymətləri səviyyəsinə qədər endirilməsi; anbarda hazır məhsulun və malların satışı);
  
• 
  qeyri-dövriyyə aktivlərinin pul vəsaitlərinə çevrilməsi ilə (investisiya portfelli uzunmüddətli maliyyə alətlərinin yüksək likvid hissəsinin həyata keçirilməsi; geri qayıdan lizinq əməliyyatlarının aparılması; müvafiq bazarda tələbat qiyməti üzrə istifadə olunmayan avadanlıqların sürətlə satılması və ya icarəyə verilməsi; əsas vəsaitlərin yenilənməsi prosesində əvvəlcədən alınması nəzərdə tutulan avadanlıqların icarəsi; istehsal və inzibati sahənin və s.-nin artıqlarının icarəyə verilməsi)
  

2. Ortamüddətli dövr ərzində müəssisənin maliyyə sabitliyinin artırılması maliyyə resurslarının istehlakının azaldılması üzrə yeni tədbirlərin həyata keçirilməsinin davam etdirilməsi kimi öz maliyyə resurslarının artırılması və müsbət axınının artımı ilə baş verir . Buna aşağıdakıların hesabına nail olunur:

• 
  qeyri-rentabel məhsul buraxılışının bağlanması vasitəsilə istehsal fəaliyyətinin həcminin azaldılması; təşkilatın fəaliyyətinə investisiyaların həcminin azalması; idarəetmə aparatının bölmələrinin azaldılması; köməkçi və yardımçı bölmələrin bir hissəsinin azaldılması; əsasən icarə (lizinq) hesabına əməliyyat qeyri-dövriyyə aktivlərinin yenilənməsinin təmin edilməsi; xalis mənfəətin artırılması məqsədilə istehsalat inkişafına yönəldilən müəssisənin böhranlı maliyyə inkişafına adekvat divident siyasətinin həyata keçirilməsi; muzdlu işçilərin mənfəətdə iştirak proqramının həcminin azaldılması; müəssisənin onu mənfəəti hesabına maliyyələşdirilən xarici sosial və digər proqramların imtina, və s.
  
• 
  rentabelli məhsul buraxılışının həcminin artırılması; müxtəlif növ itki və defektlərin azaldılması yolu ilə buraxılan məhsulun maya dəyərinin aşağı salınması (ixtisarlar); təşkilatın qiymət siyasətinin optimallaşdırılması; göndərilən məhsullara görə qabaqcadan ödəniş payının artırılması; səmərəli vergi siyasətinin həyata keçirilməsi; avadanlığın sürətli amortizasiyasının keçirilməsi; qiymətli kağızların (səhm, istiqraz) və s. əlavə paketlərinin buraxılışı üzrə emissiya siyasətinin həyata keçirilməsi.
  

3. Uzunmüddətli dövr ərzində optimal maliyyə sabitliyinin təmin edilməsi aşağıdakılarla təmin olunur: bazarda rəqabət üstünlüyü olan rentabelli məhsulların yeni növlərinin tətbiqi ilə; istehsal olunan məhsulun maya dəyərinin azaldılması üçün maddi resursların səmərəli növlərindən istifadə etməklə; məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsi və buraxılan məhsulların istehlak xassələrinin yaxşılaşdırılması ilə; qeyri-dövriyyə və dövriyyə aktivlərinin dövriyyəsinin sürətləndirilməsi ilə; avadanlıqların yenilənməsi, yeni texnologiyaların hesabına buraxılışın həcminin artırılması ilə; təhciz olunan məhsullara görə hesablaşma müddətinin azaldılması; reallaşmamış fəaliyyətdən gələn gəlirin artırılması üçün fond alətlərindən istifadə etməklə.

NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR

İşin yazılması prosesində maliyyə sabitliyi və müəssisənin ödəmə qabiliyyəti anlayışına, onların qiymətləndirilməsinə müxtəlif yanaşmalara baxılmışdır. Məsələ ondadır ki, maliyyə təhlilinin yerli təcrübəsində hələ maliyyə sabitliyi anlayışına və onun təhlilinin metodikasına vahid yanaşma yoxdur. Yanaşmalarda fərqlər onunla bağlıdır ki, bəzi müəlliflər cari maliyyə vəziyyətinin xarakteristikalarından biri kimi müəssisənin maliyyə sabitliyinə baxırlar. Başqa yanaşma ondan ibarətdir ki, maliyyə sabitliyinin təhlilinə müəssisənin fəaliyyətinin sabitliyinin qiymətləndirilməsi kimi baxılır.

Bu və ya digər tarixdə aparılmış maliyyə vəziyyətinin sabitliyinin təhlili bu suala cavab verməyə icazə verir: bu tarixdən əvvəlki dövr ərzində təşkilat maliyyə resurslarını nə qədər düzgün idarə edirdi. Vacibdir ki, maliyyə resurslarının vəziyyəti bazar tələblərinə uyğun olsun və təşkilatın inkişafları tələbata cavab versin, çünki kifayət etməyən maliyyə sabitliyi istehsalın inkişafı üçün ödəmə qabiliyyətinin olmamasına və təşkilatda vəsaitlərin yoxluğuna, artıq olan isə — inkişafa mane olmağa, müəssisənin xərclərini artıq ehtiyatlarla və invertarla yükləməsinə gətirib çıxara bilər.

Müəssisənin maliyyə vəziyyətinin qiymətləndirilməsi standart balans hesabatları əsasında keçirilir, bura daxildir: mühasibat balansı (forma - № 1); mənfəət və zərərlər haqqında hesabat (forma № 2); kapitalın dəyişdirilməsi barədə hesabat(forma № 3); pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat (forma № 4); Müəssisənin balansına əlavə(forma № 5); debitor və kreditor borclarının hər bir baxılan hesabat tarixində şərhi; Son 6 ayda borcun ödənilməsi üzrə müəssisənin aylıq arayış, auditor rəyi və s.

Müəssisənin maliyyə vəziyyətinin qiymətləndirilməsi maliyyə sabitliyinin və ödəmə qabiliyyətinin təhlili olmadan natamam olacaqdır. Müəssisənin balansının likvidliyini təhlil edərək, passivlərin və aktivlərin vəziyyətini müqayisə edirlər, bu da müəssisəyə öz borclarının ödənilməsində hazırlığının dərəcəsini qiymətləndirməyə imkan verir. Maliyyə sabitliyinin təhlili məsələsi — aktivlərin və passivlərin strukturunun ölçüsünün qiymətləndirilməsidir.

Kommersiya təşkilatı o vaxt ödəmə qabiliyyətli hesab olunur ki, ondakı pul vəsaitləri, qısamüddətli maliyyə qoyuluşları (qiymətli kağızlar, digər müəssisələrə müvəqqəti maliyyə yardımı) və aktiv hesablamalar (debitorlarla hesablaşmalar) onun qısamüddətli öhdəliklərini (qısamüddətli kreditlər və borcları, qısamüddətli borcu) ödəyir. Ödəmə qabiliyyəti təşkilatın mobil vəsaitlərinin onun bu cari öhdəliklərinə münasibəti kimi hesablanır. Bu göstərici nə qədər yüksək olarsa, təşkilat qoyulan tələbləri o qədər tez yerinə yetirə bilər. Likvid aktivlərin həcminin azalması, təşkilatın etibarsız borclar payının artırılması kimi onun ödəmə qabiliyyətini aşağı salır, onun səviyyəsi dövriyyə vəsaitlərinin vəziyyəti ilə müəyyən edilir.

Pul vəsaitlərinin axının təhlilinin əsas məqsədi pul vəsaitlərinin çatışmazlığı və artıqlığının səbəblərini ortaya çıxartmaqdan, onların daxil olmasının mənbələrini və müəssisənin cari likvidlik və ödəməqabiliyyətinə nəzarət etmək üçün xərclərin istiqamətini müəyyən etməkdən ibarətdir. Bu parametrlər real pul dövriyyəsindən bilavasitə asılı olaraq mühasibat balansı hesablarında əks olunan pul daxil olmalarının və ödəmələrinin axını şəklindədir.

Buna görə də pul vəsaitlərinin hərəkətinin təhlili ödəmə qabiliyyəti və likvidliyinin qiymətləndirilməsi metodikasını tamamlayır və müəssisənin maliyyə-iqtisadi vəziyyətini real qiymətləndirmək imkanı verir. Bu məqsədlə birbaşa və dolayı metoddan istifadə etmək olar.

Debitor və kreditor borcların nisbəti firmanın maliyyə sabitliyinin olmamağını və maliyyə menecmentinin səmərəsizliyini xarakterizə edir. Firmaların maliyyə fəaliyyəti təcrübəsində bəzən belə vəziyyət olur ki, kreditor borclarına dəyişiklik olmadan debitor borclarının azalması əlverişsiz olur. Debitor borclarının azalması ödənilmə əmsalını azaldır. Müəssisə müflisləşmə əlamətləri əldə edir və vergi orqanları və kreditorlar tərəfindən zəif olur. Ona görə də maliyyə menecerləri təkcə debitor borclarının azaldılmasına deyil, həm də onun kreditor borclarının tarazlaşdırılması yolu ilə həll etməyə çalışmalıdırlar. Bu halda, xammal və materialların təchizatçıları tərəfindən firmaya təqdim olunan kommersiya krediti şərtlərini öyrənmək vacibdir.

Son vaxtlar bütün mülkiyyət formalarından olan müəssisə-borcluların çoxu restrukturizasiyaya müraciət edirlər.

Dövriyyə aktivlərinin dövriyyəsinin sürətlənməsi böyük əhəmiyyətə malikdir, çünki əlavə dövriyyə vəsaitlərinin cəlb edilməsi olmadan buraxılan məhsulun həcminin artımına imkan yaradır və ya müəssisənin dövriyyə vəsaitlərinə ehtiyacını azaldır və bununla onun ödəmə qabiliyyəti möhkəmləndirilir. Dövriyyələrin ləngiməsi pul vəsaitlərini "dondurur", müəssisənin maliyyə vəziyyəni pisləşdirir.

Kommersiya təşkilatlarının maliyyə sabitliyinin və ödəmə qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması üçün aşağıdakı təklifləri irəli sürmək olar:

• 
  ödəmə qabiliyyətinin müntəzəm şəkildə monitorinqinin və diaqnostikasının həyata keçirilməsi;
  
• 
  daha çox iqtisadi səmərə əldə etmək məqsədilə maliyyə resurlarının və mexanizmlərinin cəlb olunması və istifadə olunması haqqında qərarların qəbul olunmasını nəzərdə tutan maliyyə vəsaitlərinin kompleks idarə olunma sisteminin hazırlaması;
  
• 
  kommersiya təşkilatının likvidliyinə və maliyyə sabitliyinə nəzarət etmək üçün ödənişlərin həyata keçirilməsi qaydasını tənzimləyən sənədlərin hazırlaması, yəni ödənişlərin vaxtının keçməsi qrafiki, ödəmə təqvimi və s.;
  
• 
  debitor və kreditor borcunun nisbətini izləmək. Debitor borcunun xeyli aşması müəssisənin maliyyə sabitliyinə təhlükə yaradır və əlavə maliyyələşdirmə mənbələrinin cəlb edilməsini vacib edir;
  
• 
  imkan daxilində inhisarçı sifarişçi tərəfindən ödəməmə riskinin azaldılması məqsədi ilə sifarişçilərin sayının artırılmasına çalışmaq;
  
• 
  vaxtı keçmiş borclar üzrə hesablamaların vəziyyətinə nəzarət etmək;
  

Maliyyə sabitliyinin müsbət amili ehtiyatlarının formalaşması mənbələrinin mövcudluğudur, maliyyə vəziyyətinin mənfi amili isə ehtiyatların həcmidir, qeyri-sabit və böhranlı maliyyə vəziyyətindən əsas çıxış yolu bunlardır: ehtiyatların formalaşması mənbələrinin artırılması və onların strukturunun optimallaşdırılması, həmçinin ehtiyatların səviyyəsinin əsaslı şəkildə azaldılması.

Ödəmə qabiliyyəti təşkilatlarda planlarının yerinə yetirilməsinə müsbət təsir göstərir və təşkilatı lazımi resurslarla təmin edir. Ona görə də ödəmə qabiliyyəti təşkilatın fəaliyyətinin maliyə resursları ilə təmin olunmasında onun əsas tərkib hissəsi kimi çıxıs edir. Bundan əlavə, ödəmə qabiliyyəti hesablama intızamı yaratmaqla, xususi və borc kapitalı arasında effektiv mühitin formalaşmasına və onun səmərəli istifadəsinə əlverişli şərait yaradır.

Bazar iqtisadiyyatı şəraitində müflısləşmənin qarşısını almaq ücün müəssisə öz maliyyə resurslarının idarə olunmasını, nizamnamə kapıtalının strukturunu və onun yaranma mənbələrini, həmçinin xüsusi və borc kapıtalının tərkibini mütləq bilməlidir. Hazırki bazar iqtisadiyyatı şəraitində ödəmə qabiliyətinin təhlilinin başlıca məqsədi təsərrufat subyektinin maliyyə fəaliyyətindəki çatışmamazlıqların aradan qaldrılması və ödəmə qabiliyyətinin yaxşılaşdırılmasında maliyyə ehtiyatının formalaş­dırılmasıdır.

Respublikamızda müəssisələrin ödəmə qabiliyyətinin aşağı düşməsinin yaranma səbəblərinin təhlil olunması göstərir ki, müəsssisələrin maliyyə vəziyyətinin qeyri-sabitliyi nəticəsində borcların vaxtı keçərək ödəməmələrə cevrilmişdir. Əgər ödəmə qabiliyyətinin zəifləməsi 1995-ci ilə kimi ümumi iqtisadi vəziyyətlə (inflyasiya ilə) bağlı idisə, 1996-cı ildən etibarən həyata keçirilən malıyyə sabitliyi tədbirləri bu problemın meydana gəlməsində başqa bir amilin dövrıyyə vəsaitlərinin çatışmamazlıgı probleminin ortaya çıxmasına səbəb olmuşdur. Buna görə də müəssisələrin ödəmə qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması üçün maliyyə saglamlaşdırılması tədbirləri reallaşdırılmışdır.

Beləliklə, maliyyə vəziyyətinin tənzimlənməsi mexanızmlərindən səmərəli istifade etməklə maliyyə sabitliyinin təmin olunması ödəmə qabiliyyəti potensıalının artırılması və sabit iqtisadi artım məqsədılə ondan istifadə edilməsi respublika iqtisadiyyatının qarşısında dayanan aktual problemlərdən biridir.

İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT

1. 
   “Kommersiya təşkilatları üçün milli mühasibat uçotu standartları”. Bakı. 2006. - 284 s.
   
2. 
   “Maliyyə hesabatlarının təqdimatı üzrə» kommersiya təşkilatları üçün 1№- li Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının tətbiqi üzrə şərhlər və tövsiyyələr. Bakı.2009
   
3. 
   “Müflisləşmə və iflas haqqında” qanun. Bakı, 1997.
   
4. 
   “Mühasibat uçotu haqqında” qanun. Bakı, 2004.
   
5. 
   Aleksander D., Britton A., Yorissen A.. Maliyyə hesabatının beynəlxalq standartları: nəzəriyyədən praktikaya. / rus dilindən tərcümə. Prof. S.M.Səbzəliyevin rəhbərliyi ilə/- Bakı. «İqtisad Universiteti». 2010-762 s.
   
6. 
   Cəfərli H.A., Məmmədova L.V.. İnflyasiya və onun maliyyə nəticələrinə təsirinin təhlili. Bakı-2013.- 32 səh.
   
7. 
   Cəfərli H.A.. İqtisadi təhlil. Dərslik. «Elm və təhsil» nəşriyyatı, Bakı-2009. – 560 səh.
   
8. 
   Mahmudov İ.M., Zeynalov T.Ş., İsmayılov N.M. İqtisadi təhlil. Dərslik. Bakı, 2010. 796 s.
   
9. 
   Müslümov S.Y., Kazımov R.N. “Maliyyə təhlili”. Dərslik: Bakı, “CBS”, 2012. 246 s.
   
10. 
    Müslümov S.Y., Kazımov R.N. Maliyyə təhlili. Dərslik. Bakı,CBS, 2012
    
11. 
    Sadıqov M.M. Məmmədov S.M. Maliyyə. Dərslik. Gəncə, 2010. 83 səh.
    
12. 
    Абдулаев Н., Зайнетддинов Ф. Формирование системы анализа финасового состояния предприятий//Финансовая газета, 2005. №12. С. 33-38.
    
13. 
    Адменкова С. И. Анализ хозяйственой и финансовой деятелности предприятия: учебно-методическое пособие/ С. И. Адаменкова, О. С. Евменчик. Минск: 2011. 348 с.
    
14. 
    Алексева А.И. и др. Комплекснный экономический анализ хозяйственой деятельности. М.: Финанссы и статистика, 2006. 572 с.
    
15. 
    Анализ хозяйственой деятельности предприятий:под. общ. ред. Ермолович Л.Л.. 2-е изд. доп. и перераб.. Минск: Современная школа, 2006. 736 с.
    
16. 
    Артеменко В.Г., Беллендир М.В. Финансовый анализ. М. , «Дело и сервиз», 2002
    
17. 
    Баканов М.И. Шеремет А.Д. Теория экономического анализа. - Н.: Учебник Финансы и статистика, 2006. 651 с.
    
18. 
    Басовский Л.Е., Лунева А.М., Басовский А.Л. Экономический анализ: комплексный экономический анализ хозяйственной деятельности, - М.: Инфра-М. 2006. 222 с.
    
19. 
    Валеев Ю.С, Исаева Н.С. Диагностика производственно-финансового потенциала промышленного предприятия//Экономический анализ: теория и практика, 207. №1. С. 24-29.
    
20. 
    Гиляровская Л.Т., Едновицкая А.В. Анализ и оценка финансовой устойчивости коммерческой организации. М.: ЮНИТИ, 2006. 159 с.
    
21. 
    Глазов М.М. Анализ и диагностика финансово-хозяйственной деятельности предприятий. М.:, 2006. 432 с
    
22. 
    Гончаров А.И., Барулин С.В., Тереньтьева М.В. Финансовое оздоровление предприятий: теория и практика, М.: 2006. 544 с.
    
23. 
    Грачев А. Финансовая устойчивость предприятия: анализ, оценка и управление. Учебно-практическое пособие. – М.: ДиС, 2007. 267 с.
    
24. 
    Гребенщикова Е.В. Альтернативный расчет запаса финансовой прочности предприятия//Финансы, 2006. №8, С. 35-40.
    
25. 
    Губин В.Е., Губина О.В. Анализ финансово-хозяйственной деятельности. М.: 2006, 336 с.
    
26. 
    Донцова Л.В., Анализ финансовой отчетности. М.: 2005. 324 с.
    
27. 
    Дранко О. Экономический анализ. Технологии управления финансами организации. М.: Вершина, 2006. 429 с.
    
28. 
    Ефимова О.В. Финансовый анализ. М.: Издательство "Бухгалтерский учет", 2006. с.458.
    
29. 
    Жилкина А.Н. Управления финансами. Финансовый анализ предприятия. М.: 2005. – 264 с.
    
30. 
    Иголкина Н.Л. Экономическая обоснованность или экономическая целесообразность//Налоговед, – 2007. – №3. – С. 23-30.
    
31. 
    Исмаилов Н.М. «Формирование финансовых результатов: учетно-аналитические аспекты». Монография. «Элм». Баку-2012. 560 с.
    
32. 
    Исмаилов Н.М. Анализ финансовых результатов пред­приятий (фирм) в условиях рыночных отношений // Финан­сы и учет, 12, 2001,с.15-21; 1, 2002, с.10-14; 2, 2002, с. 22-28.
    
33. 
    Канке А.А. Анализ финансово-хозяйственой деятельности организации. М.: Форум, 2005. 187 с.
    
34. 
    Киперман Г. Оценка финансовой устойчивости комерческой организации//Финансовая газета. Региональный выпуск, 2005. №7. С. 19-23.
    
35. 
    Лиференко Г.Н. Финансовый анализ предприятия. Учебное пособие. – М.: Экзамен, 2005. 174 с.
    
36. 
    Мазурина Т.Ю. Об оценке финансовой устойчивости предприятии//Финансы. 2005, №10. С. 20-25.
    
37. 
    Макарьева В.И., Андреева Л.В. Анализ финансово-хозяйственной деятельности организации. – М.: Финансы и статистика, 2006. – 454 с.
    
38. 
    Матанцева О.Ю., Матанцева И.В. Финансовая устойчивость организации и оценка ее стоимости//Аудиторские ведомости, – 2004. – №9. – С. 29-32.
    
39. 
    Машанцева И.В. Финансовая устойчивость организации и оценка ее стоимости//Аудиторские ведомости, 2004. №9. С. 20-24.
    
40. 
    Мухаммедьярова А. Как уравновесит ликвидность и рентабельность/Консультант, 2006. №11. С. 31-33.
    
41. 
    Пласкова Н., Тойкер Д. Бухгалътерская отчетность как информационая база финансового анализа//Финансовая газета. Регионалный выпуск, 2005. №35. С. 12-18.
    
42. 
    Пласкова Н.С. Финансовые критерий оценки резулътативности бизнеса//Финансы, 2007. №6. С.30-36.
    
43. 
    Пястолов С.М. Эконномический анализ деятелъности организации: уч. пособие. М.:, 2005. 214 с.
    
44. 
    Савицкая Г.В. Анализ хозяйственнной деятельности предприятия, М.: Новое знание, 2006, 560 с.
    
45. 
    Селезнева Н.Н., Ионова А.Ф. Финансовый анализ. Управление финансами: уч. пособие для вузов. М.: 2006. 629 с.
    
46. 
    Станиславчик Е. Финансовая устойчивост и финансовый леверидж//Финансовая газета, 2004. №28. С. 22-27.
    
47. 
    Тазихина Т.В. Современые модели и методы оченки стоимости бизнеса//Аудиторские веддомости, 2006. №1. С. 61-64.
    
48. 
    http://banker.az/muəssisənin-balansinin-likvidliyinin-təhlili/