“magistratura məRKƏZİ”
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
75
torpaq sahələri üzərində mülkiyyət, istifadə və icarə hüquqlarının rəsmiləşdirilməsi prosedurlarının sadələşdirilməsi. Beləliklə, hazırda kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi dövlətin iqtisadi siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri olmalıdır. Beləliklə, investisiya qoyuluşlarının prioritet istiqamətlərini müəyyən edərkən, ilk növbədə, iqtisadi resursların iqtisadiyyatın real sektoruna yönəldilməsi və onun digər sahələrin inkişafı üçün əsas olmasını nəzərə almaq zəruridir. Bununla belə, investisiya qoyulularının istiqamətlərinin müəyyən edilməsinə əlaqədar sahələrin inkişaf səviyyəsi əhəmiyyətli şəkildə təsir göstərir. Ölkədə iqtisadiyyatın səmərəli inkişafını təmin etmək üçün yüksək səviyyəli enerji kompleksinin, nəqliyyat sisteminin, sənaye və kənd təsərrüfatının satışı sisteminin və s. mövcud olması vacibdir. Ölkənin maddi istehsal sahələrinin inkişafı infrastrukur sahələrin inkişafından əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. Buna görə də, gələcəkdə istehsala xidmət sahələrinin inkişaf səviyyəsi ölkədə həyata keçiriləcək investisiya qoyuluşlarına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərəcəkdir. Bazar iqtisadiyyatı istehsal infrastrukturuna xüsusi tələblər irəli sürür, çünki ölkənin müəssisə və təşkilatlarının iqtisadi fəaliyyəti, dolayı yolla isə əhalinin həyat səviyyəsi bu sahənin inkişafından əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. Istehsala xidmət sahələrinin inkişaf səviyyəsi ölkədə istehsal olunun məhsulun maya dəyərinə, istehsalın səmərəliliyinə, iş vaxtı itkisinin azaldılması və əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsinə bilavasitə təsir göstərir. Təhlil göstərir ki, hazırda ölkədə istehsala xidmət sahələrinin əsas fondlarının əhəmiyyətli hissəsi köhnəlmişdir və yenidən qurulmaya ehtiyac vardır. Bu sahələrin texniki-texnoloji bazası keyfiyyətli xidmət göstərilməsi imkanlarını məhdudlaşdırdığından, bu amil iqtisadi inkişafa mənfi təsir göstərməklə investisiya qoyuluşlarının səmərəliliyini aşağı salır. Ölkədə istehsala xidmət sahələrinin texniki-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılması bu sahədə sahibkarlığın və rəqabət mühitinin inkişafına yönəldilmiş kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsi hesabına mümkündür. Məhsul istehsalı sahələri ilə infrastruktur sahələrinin qarşılıqlı
76
əlaqədə inkişafını nəzərə alaraq bu sahələrin sinxron inkişafının təmin olunması məqsədəuyğundur. Maddi istehsal və istehsala xidmət sahələri arasında sıx qar- şılıqlı əlaqə onların inkişafının struktur proporsiyalarının müəyyən olunması və bu proporsiy aların təmin olunmasını mühüm məsələ kimi qarşıya qoyur. Ölkədə struktur proporsiyalarının formalaşdırılması real sektorla ona xidmət edən istehsala xidmət sahələri arasında nisbətin təmin edilməsinə istiqamətlənir. Bu sahələrin inkişafının əlaqələndirilməsi çox mühüm məsələdir, çünki struktur pro- porsiyalarının pozulması maddi itkilərə və iqtisadiyyatın səmərəliliyinin aşağı düşməsinə səbəb olur. Dünya təcrübəsi göstərir ki, yalnız maddi istehsalın in- kişafına yönəldilmiş birtərəfli tədbirlər arzu olunan nəticənin əldə olunmasına gə- tirib çıxarmır. Inkişaf etmiş ölkələr sənayedə, kənd təsərrüfatında və tikintidə inkişafa nail olaraq, hər şeydən əvvəl istehsala xidmətlər bazarınının genişlənmə- sinə və burada rəqabətin inkişafına nail olmuşlar. Çünki çox vaxt maddi istehsal sahəsində böhran vəziyyətinin yaranması səbəblərindən biri istehsala xidmət sahələrinin inkişaf səviyyəsinin maddi istehsalın təlabatlarına cavab verməməsi ol- muşdur. Məsələn, kənd təsərrüfatı məhsullarının rəqabət qabiliyyətlərinin aşağı olmasının səbəblərindən biri istehsalçı ilə istehlakçını əlaqələndirən informasiya sisteminin olmaması, soyuducu qurğuların istifadə olunması əsasında onların sax- lanması sisteminin inkişaf etməməsi, alıcılar üçün servis xidmətlərinin məhdud olması və s. ilə əlaqədardır. Digər misal, yolların pis vəziyyətdə olmasından daşınan məhsullarda itkilər artır, nəqliyyat vasitələrinin xidmət müddəti azalır. Buna görə də, infrastruktur sahələrin inkişafı investisiya qoyuluşlarının prioritet istiqamətlərindən olmaldır. Bütövlükdə, istehsala xidmət sahələrinin təkmilləşdirilməsinin bir neçə yolu vardır. Birinci variant dövlətin aktiv rounu nəzərdə tutur. Dövlət infrastruktur sahələrin inkişafına böyük həcmdə investisiya vəsaitləri qoymalı, bu sahələrin inkişafını stimullaşdırmalıdır. Ikinci variant, xüsusi sektorun istehsala xidmət sahələrinin inkişafına cəlb olunmasının stimullaşdırılması ilə əlaqədardır. Praktikada istehsala xidmət sahələrinin inkişafı həm dövlətin, həm də xüsusi sektorun iştirakı ilə təmin olunur. 77
Azərbaycan Respublikasıda bazar münasibətlərinə keçidin ilk illərində ya- ranmış böhran ölkənin hərtərəfli sosial-iqtisadi inkişafını məhdudlaşdırmışdır. Uğurlu neft strategiyasının həyata keçirilməsi nəticəsində yaranmış imkanlar uzun illər ərzində yığılıb qalmış problemlərin həllini tələb edir. Sosial-iqtisadi inkişaf qarşısında duran problemlərin çoxluğu həyata keçirilən investisiy a qoyuluşları arasında tam əlaqəliliyin və kompleksliliyin təmin olunmasını çətinləşdirir. Ölkənin maliyyə imkanlarının artması və son illərdə həyata keçirilmiş tədbirlər gələcəkdə investisiya qoyuluşlarının prioritet istiqamətlərinin seçilməsini də asanlaşdıracaqdır. Eyni zamanda, sosial-iqtisadi problemlərin nisbətən azalması həyata
keçirilən investisiya layihələrinin bir-birləri ilə tam
şəkildə əlaqələndirilməsinə imkan verəcəkdir. Hazırda hökumətin iqtisadi siyasətinin prioritet istiqamətlərindən bir də məhsuldar qüvvələrin ərazi üzrə rasional yerləşdirilməsinə nail olmaqdır. Təcrübə göstərir ki, bazar qüvvələri məhsuldar qüvvələrin ərazi üzrə optimal bölgüsünə gətirib çıxarır. Buna görə də, iqtisadiyyatın ərazi strukturunun təkmilləşdirilməsi məqsədilə dövlət tərəfindən tədbirlərin həyata keçirilməsi vacibdir. Hazırda ölkə- nin regionlarında biznesin inkişaf səviyyəsi mövcud olan potensialdan əhəmiyyətli şəkildə geri qalır. Bununla əlaqədar olaraq, bu sahədə 11 fevral 2004-cü il tarixində qəbul edilmiş «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi in- kişafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər)» həyata keçirilməkdədir. Qeyd etmək lazımdır ki, kiçik dövlətlərdə realaşdırma problemini milli iqtisadiyyat çərçivəsində həll etmək mümkün deyildir və ictimai əmək bölgüsü beynəlxalq əmək bölgüsü ilə sıx əlaqədar olur. Hələ 1987-ci ildə ölkədə istehlakın 44,0 faizi idxal hesabına ödənirdi, istehsalın isə 49,0 faizi ixrac olunurdu. 2014-ci ildə idxalın ümumi daxili məhsula nisbəti 35,5 faizə, ixracın nisbəti isə 36,6 faizə bərabər olmuşdur. Təcrübə göstərir ki, kiçik ölkələrdə iqtisadi inkişafa xarici iqtisadi əlaqələr əhəmiyyətli şəkildə təsir göstərir. Belə şəraitdə ölkədə ixracyönümlü istehsalların inkişaf etdirilməsi və istehsal edilən məhsulun rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi iqtisadi siyasətin əsas istiqamətlərindəndir. Bu isə bilavasitə istehsalının texniki-iqtisadi səviyyəsinin yüksəldilməsindən asıldır. Buna
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|