78
görə də, istehsalın texniki-iqtisadi səviyyəsinin yüksəldilməsi və elmi-texniki
tərəqqinin nailiyyətlərinin istehsala tətbiqi istiqamətində tədbirlərin hazırlanması
və həyata keçirilməsi vacibdir. Fikrimizcə, perspektivdə ölkədə innovasiya
fəaliyyətinin stimullaşdırılması prioritet istiqimət kimi müəyyən edilməlidir.
Beləliklə, yuxarıda qeyd edilən sahələrin inkişaf etdirilməsi ölkənin sosial-
iqtisadi inkişafının yeni səviyyəyə qalxmasına imkan verər və inkişafın davam-
lığının təmin olunması üçün zəruri iqtisadi potensialın formalaşmasına gətirib
çıxarar.
79
NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR
Müasir dünya təsərrüfatında milli iqtisadiyyatların davamlı inkişafı və
iqtisadi artım problemi mühüm yer tutur. Praktiki olaraq, bütün ölkələrin
hökumətləri tərəfindən həyata keçirilən iqtisadi, maliyyə, vergi, sosial və s.
siyasət iqtisadi artıma nail olmaq probleminin həllinə yönəlib. Əvvəllər belə bir
fikir mövcud idi ki, iqtisadi artımı xarakterizə edən göstəricilər , o cümlədən
ÜDM və milli gəlirin orta illik artım tempi daha sürətli olarsa və əhalinin
artım tempini qabaqlayarsa, onda ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsi yüksək
olar. Ancaq keçən əsrin 50-ci illərində inkişaf etməkdə olan ölkələrin təcrübəsi
göstərdi ki, yüksək iqtisadi artım templərinə baxmayaraq, həmin ölkələrdə bu
artım tempi davamlı olmadığından sosial iqtisadi inkişafı təmin etmədi. Ona
görə də, 70-ci illərdə iqtisadi inkişaf termininə yeni keyfiyyət əlamətlərinə
əsasən, o cümlədən milli iqtisadiyyatın strukturu, emaledici və hasilat
sənayesinin nisbəti, ixracın strukturu, əhalinin təhsil səviyyəsi, səhiyyə və
mədəniyyətin inkişafı, əhalinin tələbatlarının strukturu və s. əlamətlərə əsasən
daha geniş mənada baxılmağa başlandı.
İqtisadi artım və təkrar istehsalın tədqiqində əsas yeri onun amillərinin
müəyyən edilməsi və təhlili tutur. İqtisadi artımın amilləri dedikdə, istehsalın
real həcminin artmasına, onun səmərəliliyinin və keyfiyyətinin yüksəldilməsinə
imkan verən proseslər başa düşülür. Bu amillər iqtisadi artımın dinamikasını
və səviyyəsini müəyyən edir, istehsalın real həcminin artmasına birbaşa təsir
göstərir, onun səmərəliliyinin artırılmasında mühüm rol oynayır. Müasir
dünyada milli iqtisadiyyatların qarşılıqlı əlaqəsi, ayrı-ayrı sahələrdə
inteqrasiya prosesləri güclənir. Belə bir şəraitdə, xarici amil milli iqtisadiyyatın
müstəqilliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynayır. Buna görə də milli
iqtisadiyyatın inkişafında daxili və xarici amillərin düzgün əlaqələndirilməsi
vacibdir və zəruri bir şərt kimi qəbul olunmalıdır. Son illər qloballaşmanın
genişlənməsi, ölkələr arasında inteqrasiya proseslərinin güclənməsi nəticəsində
dünya ölkələrində iqtisadi artımın əldə edilməsinininvestisiya amillərini ön
plana çıxarıb.
80
Ölk iqtisadiyyatına xarici investisiya qoyuluşu da iqtisadi artımın sas
amill rind n biridir. Az rbaycanda xarici investisiyal
ı v birg mü ssis l rin
f aliyy tinin t hlili g
öst rir ki, xarici investisiya qoyuluşu n tic sind
iqtisadiyyat
ın bütün sah l rind istehsalın h cmi artmışdır. Xarici
investisiyalar
ın dig r sas h miyy ti odur ki, xarici sahibkarlar, investorlar
ölk miz özl ri il yeni texnika, mük mm l texnologiya, sl t s rrüfatçılıq
metod v
üsullarını, t kmil idar çilik prinsipl rini g tirirl r. Xarici
investisiyalar
ın c lb edilm sinin h miyy ti işçil rin sosial v ziyy tind d
özünü göst rir.
T hlill r g
öst rir ki, bütün müsb t amill r baxmayaraq, xarici
investisiya qoyulu
şları sah sind b zi probleml r d mövcuddur. Xarici
investisiyalar
üzr sas riskl rd n biri xarici v müşt r k mü ssis l rin
regional v sah l r
üzr qeyri-b rab r bölgüsüdür. Bel ki, xarici investisiyalı
m
ü ssis l r sas n Bakı ş h rind v hasilat s nayesind f aliyy t göst rirl r.
Xarici
investisiyalar
ın c lb edilm si baxımından, Az rbaycan
iqtisadiyyat
ının üstünlükl rini 2 qrupda c ml m k mümkündür: 1-ci qrup
amill r b
ütün inkişaf etm kd olan ölk l r , o cüml d n Az rbaycana xas
olan
üstünlükl r, 2-ci qrup is birbaşa Az rbaycana aid olan üstünlükl rdir.
Haz
ırda ölk mizin malik olduğu bu üstünlükl rd n istifad ed r k xarici
investisiyalar
ın c lb edilm sini sür tl ndirm k, xüsus n biznesin inkişafına
mane olan m hdudiyy tl ri aradan qald
ırılmaq lazımdır. Az rbaycanın
ümumi investisiya siyas ti hazırlanark n mümkün riskl rin minimuma
endirilm si, xarici investorlar
ın maraqları daha yüks k d r c d n z r
al
ınmalı, daxili istehsal v istehlak bazarına investorların daxil olmasına ş rait
yarad
ılmalı, istehsal sah sin BXİ-nin 2 ild n artıq müdd t c lb edilm si
stimulla
şdırılmalı, xarici investorlara kapital qoyuluşu üçün biznes mühitin
c lbedici oldu
ğu haqqında tam m lumat ver c k, beyn lxalq t şkilatlar