“magistratura məRKƏZİ”
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tədqiqatın predmetini
- Tədqiqatın məlumat-empirik bazasını
- Dissertasiya işinin nəzəri əhəmiyyəti
- Dissertasiya işinin elmi yeniliyi
- 1.2. İqtisadi artım modellərini müəyyən edən nəzəriyyələr və metodoloji yanaşmalar
7
yüksəldilməsi kontekstində iqtisadi artım və təkrar istehsalı təmin edən investisiya amilidir. Tədqiqatın predmetini - edən investisiya amilinin təsiri ilə iqtisadi artımın intensivləşdirilməsi prosesində yaranmış iqtisadi münasibətlərin məcmusu təşkil edir. Tədqiqatın nəzəri və metodoloji əsasını - iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi sahəsində keynsçi və neokeynsiçi məktəb və cərəyanlarda formalaşmış nəzəriyyələr, neoklassik artım və onun amillərinin inkişafı nəzəriyyəsi, istehsal amillərinin nisbəti nəzəriyyəsi, beynəlxalq ticarətdə ümumi tarazlıq nəzəriyyəsi, dünya və ölkə iqtisadçı- alimlərin iqtisadi artım və təkrar istehsalın ınvestisiya problemlərinə dair elmi tədqiqatları və konsepsiyaları, həmçinin Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi tərəfindən qəbul edilmiş qanunvericilik və normativ aktlar təşkil edir. Tədqiqatın məlumat-empirik bazasını - Azərbaycan və xarici ölkə müəlliflərinin ınvestisiyaların iqtisadi artıma və təkrar istehsala təsir edən məsələlərinə, Azərbaycan iqtisadiyyatının müasir inkişaf meyllərinə, sənaye və ınvestisiya siyasət sahəsində dövlət tənzimlənməsinə həsr olunmuş əsərləri, tədqiqatçıların ekspert qiymətləndirmələri, elmi məqalələrin və dövri mətbuatın informasiya materialları, həmçinin Azərbaycan Respublikası Statistika Komitəsinin, Gömrük Komitəsinin və Mərkəzi Bankın rəsmi məlumatları, beynəlxalq iqtisadi təşkilatların (BVF, Dünya Bankı, BMT bölmələri) illik hesabatları və statistik məcmuələri təşkil edir.
nəzəri nəticələr iqtisadi artım və onun formalaşması xüsusiyyətlərini, iqtisadi artımı və təkrar istehsalın ınvestisiya amillərinin meyar və göstəricilərini, milli iqtisadiyyatın rəqabərqabiliyyətliliyinin artmasının bir sıra
müddəalarını dəqiqləşdirir. Tədqiqatda böyük həcmdə informasiyanın təhlili, sistemləşdirilməsi və ümumiləşdirilməsi aparılmış, həmçinin Azərbaycanın dünya iqtisadi sisteminə səmərəli inteqrasiyası haqqında nəzəri biliklərin gələcəkdə toplanmasına kömək edən nəzəri-metodoloji müddəalar işlənib hazırlanmışdır.
8
amillərin iqtisadi artım və təkrar istehsala təsiri üzrə müvafiq konsepsiyasının işlənib hazırlanmasına imkan verən nəzəri-metodoloji ümumiləşdirmələr, təhlil və qiymətləndirmə materialları, həmçinin şəxsən müəllif tərəfindən əldə edilən, ən mühüm elmi yenilik kimi nəticələr və təkliflər şəklində irəli sürülən aşağıdakı müddəalardır : iqtisadi artım və təkrar istehsalın, investisiyaların mahiyyəti və məzmununa dair əsas nəzəri-metodoloji yanaşmalar şərh edilmiş, sistemləşdirilmiş və qloballaşma şəraitində makroiqtisadi dəyişmələrin şərtləri və iqtisadi artım amillərinin təsnifatı verilmişdir; iqtisadi artımın və təkrar istehsalın amillərinin əsas meyarları müəyyən edilmiş və onların milli iqtisadiyyatın inkişafında rolu göstərilmişdir; Azərbaycanda iqtisadi artımın əsas mərhələləri tədqiq edilmiş və iqtisadi artımın Azərbaycan modelinin səciyyəvi xüsusiyyətləri müəyyən edilmişdir; Azərbaycanda iqtisadi artımın və təkrar istehsalın təmin olunmasının ınvestisiya amilləri təhlil olunmuş və hər bir amilin rolu ayrıca qiymətləndirilmişdir; iqtisadi sistemin tərkib hissəsi kimi investisiyaların rəqabət üstünlüklərinin formalaşmasına təsiri aşkar edilmiş, Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici kapitalın cəlb edilməsinin müasir formalarının effektivliyi qiymətləndirilmişdir; Dissertasiyanın strukturu tədqiqatın məqsədi, vəzifələri və ümumi məntiqi ilə müəyyən edilmiş və ümumi həcmi 89 səhifə olan giriş, üç fəsil, 7 paraqraf, nəticədən, istifadə olunmuş mənbələrin siyahısından ibarətdir. 9
NƏZƏRİ METODOLOJİ ƏSASLARI VƏ MƏNBƏLƏRİ 1.2. İqtisadi artım modellərini müəyyən edən nəzəriyyələr və metodoloji yanaşmalar
Iqtisadi artımın tədqiqində onun modellərinin müəyyən olunması mühüm yer tutur. Merkantilizmdən başlayaraq müasir iqtisadi nəzəriyyələrə qədər bütün iqtisadçılar iqtisadi artım problemini və onun yaradılması amillərinin müəyyən edilməsini tədqiq ediblər. Lakin XX əsrin 30-cu illərindən başlayaraq bu problemin öyrənilməsi müstəqil nəzəriyyəyə çevrilib. İqtisadi fikir tarixinin müxtəlif dövrlərində yaradılan iqtisadi artım nəzəriyyələrini aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: klassik və neoklassik nəzəriyyələr, keynsçi və neokeynsçi nəzəriyyələr, institusionalizm və müasir iqtisadi artım nəzəriyyələri.Siyasi-iqtisadi xarakterli doktrinalardan biri olan merkantilizmdə (U.Petti, T. Men və A. Monkretyen) başqa ölkələrlə ticarət əlaqələri, hansı formada həyata keçirilməsindən asılı olmayaraq, qeyd-şərtsiz artım amili kimi qəbul edilirdi. Beynəlxalq ticarətin klassik nəzəriyyələrinin əsasında isə mütləq (A.Smit) [64] və ya nisbi (D. Rikardo [58], C.S. Mill) üstünlüklərə dayanan qarşılıqlı faydalı ticarətin həyata keçirilməsi imkanı dururdu. Klassik siyasi iqtisad məktəbinin mühüm istiqaməti olan əhali artımı nəzəriyyəsinə görə real gəlir yaşayış üçün lazım olan real gəlirdən çox olarsa əhali artır. Əhali artımı isə işçi sayına düşən sərmayə miqdarının və dolayısıla əmək məhsuladrlığının aşağı düşməsinə səbəb olur. Nəticədə əhalinin hər nəfərinə düşən real gəlir azalır. Klassik iqtisadi artım nəzəriyyələrinin dayandığı təməl nöqtələr aşağıdakılar olub [70, s.70 ]: 1) Əmək və sərmayə qalıqlarının artımı; 2) Texnoloji inkişaf və iş bölgüsü vasitəsilə əldə edilən artım; 3) bazarı genişləndirən xarici ticarət. Klassiklər bu şərtlər daxilində iqtisadi artımın başlayacağını, öz-özünü tənzim edərək davam edən bir formul əldə olunacağını qeyd edirlər.
A. Smitə görə fiziki sərmayə yığımı texnoloji inkişaf, əməyin ixtisaslaşması, iqtisadi sərvət artımının mənbələridir. Sərmayə yığımı artdıqca və yeni texnologiya istehsala cəlb edildikcə iqtisadi artım davam edəcəkdir. Rəqabət və sərbəst ticarət bu müddətin kumilyativ olmasına kömək edəcək. Smitə görə illik məhsulun və sərvətin
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|