“magistratura məRKƏZİ”

 

48 

asılı  olaraq  dəyişir.  Elmi  ədəbiyyatlarda  yoxsulluq  həddi  -  yaşayış  minimumu  həd-

dində  istehlaka  təminat  verən  gəlir  kimi  qiymətləndirilir  və  yaşayış  minimumundan 

aşağı  gəliri  olan  əhali  yoxsul  hesab  olunur.  Bundan  başqa,  yoxsulluq  həddinin  ev 

təsərrüfatlarının müayinəsi əsasında müəyyən edildməsi də yoxsulluğun düzgün qiy-

mətlədirilməsinə imkan vermir. Bu sorğuya cəlb olunan ev təsərrüfatları başçılarının 

yalnız rəsmi gəlirlərini göstərməsi ilə əlaqədardır.  

Yuxarıda  aparılan  statistik  təhlil  Azərbaycanda  real  olaraq  gəlirlər  üzrə 

bərabərsizliyin  olduğunu  göstərir.  Hazırda  gəlirlər  üzrə    bərabərsizliyi  ölçmək  üçün 

gəlirlərin desil və kvintel üzrə bölgüsündən istifadə olunur.  

Aşağıda verilən 2.7. saylı cədvəldən göründüyü kimi 2011-2014-cı ilərdə gəlir 

desilləri  üzrə  10%  ən  yoxsul təbəqənin  gəlirlərinin  ümumi  gəlirlərdə  payı  4,8%-dən 

6%-ə  yüksəlmişdir.  2014-cı  ildə  isə  aşağı  düşərək  5.3%  olmuşdur.  Bu  dövrdə  10% 

varlı  təbəqənin  gəlirlərinin  ümumi  gəlirlərdə  payı  isə  dəyişməmişdir.  18,9%-dən 

18%-ə düşsə də 2014-cı ildə yenidən 18.9%-ə yüksəlmişdir (cədvəl 2.7). 

Cədvəl 2.7. 

Gəlir desilləri üzrə gəlirlərin bölgüsü %-lə 

 

2011 

2012 

2013 

2014 

10%-yoxsul 

4,8 

5,6 

6,0 

5.3 

2 desil 

6,4 

6,8 

7,2 

6.6 

3 desil 

7,4 

7,6 

7,8 

7.4 

4 desil 

8,1 

8,3 

8,3 

8.1 

5 desil 

8,9 

8,9 

8,9 

8.9 

6 desil 

9,7 

9,6 

9,5 

9.6 

7 desil 

10,6 

10,3 

10,3 

10.4 

8 desil 

11,8 

11,2 

11,3 

11.5 

9 desil 

13,4 

12,9 

12,8 

13.3 

10 % varlı  

18,9 

18,6 

18,0 

18.9 

10% varlı və 10% yoxsul təbəqənin gəlirləri  arasında fərq 

3,9 

3,3 

3 

3.6 

.

 

Ümumilikdə  2011-cü  ildə  10%  varlı  təbəqənin  gəliri  10%  yoxsul  təbəqənin 

gəlirindən 3,9 dəfə, 2012-cü ildə bu 3,3 dəfə, 2012-ci ildə isə 3 dəfə, 2014-cı ildə isə 

3.6  dəfə  yüksək  olmuşdur.  İnkişaf  etmiş  ölkələrdə  isə  10%  varlı  təbəqənin  gəlirləri, 

10% yoxsul təbəqənin gəlirlərindən təqribən 8-15 dəfə yüksəkdir. (Məsələn, ABŞ-da 

bu  fərq  12,  Rusiyada  20  dəfədir).  Azərbaycanda  varlı  və  yoxsul  əhali  qruplarının 

gəlirləri arasında fərqin az olmasını sorğuya cəlb olunanların öz faktiki gəlirlərini giz-

lətməsi və varlı təbəqənin sorğuya cəlb edilməməsi ilə bağlı ola bilər. Çox vaxt varlı 

təbəqə  öz  qeyri-rəsmi  gəlirlərini  gizlətməklə  yalnız  rəsmi  qeydə  alınan  gəlirlərini 

---

 

49 

göstərir. Sözsüz ki, buna gizli iqtisadiyyatın yüksək olmasının da təsiri vardır.   

 

2014-ci  ildə  gəlir  desilləri  üzrə  ümumi  gəlirlərin  5.3%-i  10%  ən  yoxsul  əhali 

qruplarının,  18%-i  isə  10%  varlı  təbəqənin  payına  düşmüşdür.  Yəni  10%  ən  yoxsul 

əhali qruplarının gəliri, 10% ən varlı əhali qruplarının gəlirindən 3.6 dəfə az olmuş-

dur.  

Gəlirlər  desilləri  üzrə  məşğulluqdan  gəlirlər  üzrə  10%  yoxsul  təbəqənin 

gəlirləri  ilə  10%  varlı  təbəqənin  gəlirləri  arasında  fərq  6  dəfə,  özünüməşğulluqdan 

gəlirlərdə  3.6  dəfə,  kənd  təsərrüfatından  gəlirlərdə  2.5  dəfə,  icarədən  gəlirlərdə  14 

dəfə, əmlakdan gəlirlərdə 6 dəfə, alınmış cari transfertlərdə 1.3 dəfə, digər gəlirlərdə 

4.1 dəfə, xaricdən göndərilən pullarda isə 38.5 dəfə olmuşdur.  

Yuxarıda  qeyd  olunduğu  kimi  icarədən  gəlirlərdə  və  xaricdən  göndərilən 

pullarda böyük fərq (müvafiq olaraq 14 və 38.5 dəfə)  yaranmışdır. Gəlir mənbələri 

ilə  müqayisədə  varlı  və  yoxsul  təbəqənin  gəlirləri  arasında  nisbətən  böyük  fərq 

məşğulluqdan gələn gəlirlərdə yaranmışdır.  

Oxşar  meyl  gəlir  kvintillərində  də  özünü  göstərir.  Belə  ki,  2014-cı  ildə  20% 

yoxsul təbəqənin gəlirləri 20% varlı təbəqənin gəlirlərindən cəmi 2,7 dəfə geri qalır.

  

Göründüyü  kimi  2011-ci  illə  müqayisədə

 

2014-cı  ildə  gəlir  kvintilləri  üzrə  varlı  və 

yoxsul  təbəqənin  gəlirləri  arasında  fərq  artaraq  2,6-dan  2,7-ə  düşmüşdür.  2014-cı 

20% yoxsul təbəqənin gəirləri kvintil qrupları üzrə ümumi gəlirlərin 11.8%-i, 200% 

varlı təbəqə isə ümumi gəlirlərin 32.2%-ni əldə etmişdir (cəvəl 2.8). 

Cədvəl 2.8. 

2014-cü ildə ev təsərrüfatlarının gəlir desilləri üzrə gəlirləri 

  

Gəlir desilləri: 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

Gəlirlər – cəmi 

157,3  178,3  192,1  205,1  219,1  234,8  252,8  277,1  314,9  415,3 

Məşğulluqdan gəlirlər 

35,3 

47,3 

51,1 

60,4 

67,8 

73,4 

88,6  107,5  122,7  175,4 

Özüməşğulluqdan gəlirlər 

44,6 

49,2 

57,2 

55,7 

60,2 

60,1 

69,1 

69,8 

78,7 

96,1 

Kənd təsərrüfatından 

gəlirlər 

23,9 

28,3 

29,4 

33,0 

31,3 

34,7 

31,7 

31,0 

32,5 

35,0 

İcarədən gəlirlər 

0,6 

0,2 

0,4 

0,8 

1,1 

1,7 

1,4 

4,3 

3,9 

5,7 

Əmlakdan gəlirlər 

0 

0,1 

0 

0,1 

0,3 

0,4 

1 

0,8 

1,4 

2,3 

Alınmış cari transfertlər 

32,1 

32,4 

32,5 

34 

36 

39,4 

36,8 

37,5 

45,2 

54,3 

 pensiyalar  

27,2 

26,8 

26,4 

28,4 

30 

32,4 

31,5 

32,8 

38,6 

47,1 

müavinət və sosial 

yardımlar 

3,5 

4,1 

4,2 

3,8 

3,9 

4,6 

3,4 

3,1 

3,8 

3,8 

naturada sosial transfertlər 

1,4 

1,5 

1,8 

1,7 

2,1 

2,5 

1,9 

1,5 

2,8 

3,4 

Digər gəlirlər 

20,8 

20,7 

21,5 

21,1 

22,4 

25,1 

24,1 

26,2 

30,4 

46,5 

digər ailələrdən alınmış 

18,4 

17,5 

19 

17,1 

17,7 

17,7 

17,4 

17,8 

20,1 

26,6 

---