MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda sosial-siyasi və ideoloji mühit. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin həyat və yaradıcılığı
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 15 Monoqrafiyanın hazırlanmasında əsas mənbə rolunda M.Ə.Rəsulzadənin öz əsərləri çıxış edir. Onun müxtəlif dövrlərdə qələmə aldığı «İran türkləri», «Səadəti-bəşər», «Tənqidi-firqeyi-etidaliyyun», «Milli dirilik», «Cəmaət idarəsi», «Əsrimizin Səyavuşu», «Azərbaycan Cümhuriyyəti», «İstiqlal məfkurəsi və gənclik», «Millət və Bolşevizm», «Azərbaycan istiqlaliyyəti», «Çağdaş Azərbaycan tarixi», «Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı», «Qafqaz türkləri», «Qafqaz problemi ilə əlaqədar olaraq panturanizm haqqında», «Azərbaycan problemi», «Bolşeviklərin Şərq siyasəti», «Azərbaycanın kültür gələnəkləri», «Stalinlə ixtilal xatirələri», «Azərbaycan şairi Nizami», «Milli təsanüd» və başqa əsərləri bu qəbildəndir. Bununla yanaşı tədqiqat işində M.Ə.Rəsulzadənin «Şərqi-Rus», «İrşad», «Təkamül», «Yoldaş», «Tərəqqi», «İqbal», «Bəsirət», «Şəlalə», «Dirilik», «Açıq söz», «Azərbaycan» (Bakı), «İrani-no» (Tehran), «Yeni Qafqasiya», «Azəri Türk», «Odlu yurd», «Bildiriş», «Azərbaycan Yurd Bilgisi» (İstanbul), «İstiqlal», «Qurtuluş» (Berlin), «Azərbaycan» (Ankara) və b. qəzet-jurnallarda nəşr edilmiş məqalələrindən istifadə olunmuşdur. Bu gün Azərbaycanda milli-ideoloji xətdə müəyyən boşluğun olması heç kəsə sirr deyil. Həmin boşluğu isə yalnız xalqımızın və onun böyük övladlarının minilliklər boyu bizə qoyub getdiyi elmi-fəlsəfi, ideoloji irsi üzə çıxarmaq və müasir dövr sosial-mədəni həyatımızın nailiyyətilərilə bağlamaqla doldura bilərik. M.Ə.Rəsulzadə özü də XX əsrdə türk millətinin əsrlər boyu yaşatdığı milli-ideoloji xəttə yeni bir axar verməklə ortada olan boşluğu doldurmaq istəmişdir. Türk millətinin elmi-fəlsəfi dünyagörüşünə söykənən bu yeni ideoloji xəttin nəticəsində müasir Azərbaycan dövlətçiliynin www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 16 16 əsası qoyulub. Bu baxımdan M.Ə.Rəsulzadənin irsinin araşdırılmasında əsas məqsəd də məhz bu məqamları önə çıxarmaqdır. Onun zəngin irsinə qiymət veriləndə M.Ə.Rəsulzadənin sosial-siyasi, sosial-fəlsəfi, etik-estetik baxışlarının Azərbaycan sosio-mədəni münasibətlərinin inkişafında yerini və rolunu görürük. M.Ə.Rəsulzadənin irsinin, ideyalarının bu gün daha incəliklə və yeni formada reallaşması zərurəti hiss edilməkdədir. Bu ideyaların cəmiyyətin milli ideologiyasına çevrilməsi yeni nəsilin milli şüurunun və sağlam mənəviyyatının formalaşdırılması məsələsində müvafiq qurumların işinə kömək edə bilər. I FƏSİL XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda sosial-siyasi və ideoloji mühit. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin həyat və yaradıcılığı 1.1. XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda sosial-siyasi və ideoloji mühit www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 17 XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində quzey Azərbaycanda mövcud olan sosial-siyasi və ideoloji mühitin formalaşmasına nəzər yetirərkən məlum olur ki, bu dövrdə çar Rusiyasının işğalı altında olan Azərbaycan xalqı, Azərbaycan türkləri azadlıq uğrunda mübarizə aparmış və azad, müstəqil olmağa çalışmışlar. Ancaq bu azadlığı əldə etmək, onu qorumaq, yaşatmaq üçün, Azərbaycan xalqı yadelli işğalçılara qarşı ölüm-dirim savaşı aparmış, saysız-hesabsız şəhidlər vermiş və bu mübarizədə öz milli varlığını qoruyub saxlaya bilmişdir. Bir millətin milli varlığını qoruyub saxlaması, həmin millətin azadlıq, müstəqillik ideyasıının yaşaması və gələcəkdə bunu, reallaşdırması üçün zəmin deməkdir. Bu baxımdan XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəlləri, bütövlükdə XIX əsr Azərbaycanın yeni sosial-siyasi və ideoloji mühitinin formalaşmasında çox mühüm rol oynamışdır. Bunun bir sıra elmi-mədəni, sosial- siyasi, tarixi, sosial-iqtisadi və ideoloji səbəbləri var. Sosial-siyasi və tarixi məsələlərə nəzər salarkən görürük ki, XVIII əsrin ikinci yarısında Azərbaycanda (Quzey və Güney ərazilərlə bir yerdə) 20-dən çox müstəqil xanlıqlar- feodal dövlətlər mövcud olmuş, lakin bir araya gəlib böyük bir Azərbaycan dövləti qura bilməmişlər. XIX əsrin əvvəllərində çar Rusiyasının İranla (Qacarlar Dövləti) apardığı müharibələrin nəticəsi olaraq (Gülüstan-1813 və Türkmənçay- 1828 müqavilələri) Azərbaycan iki yerə parçalanmış və bu parçalanma nəticəsində Azərbaycanın quzeyi çar Rusiyasının işğalı altında qalmışdır. Bu hadisənin Azərbaycanın sosial-siyasi, elmi-fəlsəfi və mədəni həyatına təsiri çar Rusiyası, Sovetlər Birliyi və müstəqillik dövrlərində müxtəlif yönlərdən qiymətləndiril- Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|