MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- RubinĢteyn S.L.
- 12-ci FƏSĠL TƏXƏYYÜL VƏ YARADICILIQ
- Təxəyyül surətlərinin yaradılması prosesi.
- Təxəyyül və yaradıcılıq.
- Təxəyyül insanın qavrayışı və hafizəsi ilə bağlı təsəvvürlərin yenidən işlənməsi, yeni qaydada birləşdirilməsi əsasında yeni
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
95 95
95 95
95 95
95 95
95 RubinĢteyn S.L. O mıĢlenii i putə eqo issledovanii. – M., 19
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
96 96 12-ci FƏSĠL TƏXƏYYÜL VƏ YARADICILIQ
kimi. Təxəyyül və digər psixi proseslər. Təxəyyülün fizioloji əsasları. Ġnsanın həyat və fəaliyyətində təxəyyülün əhəmiyyəti. Autotreninqdə və psixoterapiyada təxəyyüldən istifadə olunması. Təxəyyülün növləri. Passiv və fəal təxəyyül; xülya, röya, bərpaedici və yaradıcı təxəyyül, onların baĢlıca xüsusiyyətləri. Xəyal.
surətlərinin yaradılmasının təhlil və tərkib xarakteri. Təxəyyül surətlərinin yaradılmasında istifadə olunan tərkib üsulları: aqqlyutinasiya, hiperbolizasiya, nəzərə çarpdırılma. Təxəyyül və oyun. UĢaqlarda təxəyyülün inkiĢafında oyunun rolu. Oyun zamanı uĢaq təxəyyülünün yaradıcı funksiyasının yeri. Oyun prosesində uĢaq fantaziyasının xüsusiyyətləri.
əlaqəsi. Ədəbi – bədii yaradıcılıqda təxəyyülün yeri.
IV. 12.1. Təxəyyül haqqında anlayıĢ
Ġnsan nəinki duyğu üzvlərinə bilavasitə təsir edən cisim və hadisələri qavrayaraq, yaxud keçmiĢdə qavradıqlarını yada salaraq onların surətlərini beyində yaradır, həm də heç zaman bilavasitə qavramadığı, hətta heç mövcud olması mümkün olmayan cisimlərin, hadisələrin surətlərini də beyində yarada bilir. Ġnsanın psixikası ilə bağlı olan bu proses təxəyyül, yaxud fantaziya adlanır. www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
97 97
97 97
97 97
97 97
97 Təxəyyül insanın qavrayışı və hafizəsi ilə bağlı təsəvvürlərin yenidən işlənməsi, yeni qaydada birləşdirilməsi əsasında yeni surətlərin yaradılmasından ibarət olan psixi prosesə deyilir. Təxəyyül ali psixi funksiyalardan biri kimi diqqəti cəlb edir. Ġnsan təlim və əmək fəaliyyətində təkcə öz yaddaĢına əsaslanmır. O, öz fəaliyyətinə yaradıcı Ģəkildə yanaĢır, yaddaĢında olan təsəvvürləri dəyiĢdirir, yeni qaydada birləĢdirir, yeni surətlər yaradır və fəaliyyət göstərir. Yeninin yaradılması ilk əvvəl ideal Ģəkildə, fikirdə həyata keçirilir və sonra maddi, əməli Ģəkildə reallaĢdırılır. Ġnsanın öz təsəvvürlərinin ideal
Ģəkildə fikirdə
birləĢdirilməsi, dəyiĢdirilməsi və bu əsasda yeni surətlərin yaradılması təxəyyül prosesidir. Təxəyyül bir sıra özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə digər psixi proseslərdən fərqlənir. Bildiyimiz kimi duyğu, qavrayıĢ, hafizə, hətta təfəkkür kimi psixi proseslərin elementləri hey- vanlarda da bu və ya baĢqa Ģəkildə özünü göstərir. Təxəyyül isə bir psixi proses kimi ancaq insana məxsusdur. Təxəyyülün köməyi ilə insan nəyi isə yaradır, özünün fəaliyyətini planlaĢdırır və onu idarə edir. Demək olar ki, bəĢəriyyətin yaratdığı maddi və mənəvi dəyərlər insan təxəyyülünün məhsuludur. Təxəyyül insanı hal-hazırdakı vəziyyətdən kənara çıxarır, ona keçmiĢi daha əyani Ģəkildə görməyə kömək edir, onu gələcəyə aparır. Ġnsan öz təxəyyül fəaliyyətinin vasitəsilə ayrı - ayrı orqanlarının fəaliyyətinə təsir edə bilir. Bunu autotreninq təcrübələrində aydın Ģəkildə görmək mümkündür. Təxəyyül fəaliyyətindən istifadə edərək xəstəliyin müalicəsinə təsir göstərmək, baĢqa sözlə, psixoterapiyada təxəyyül obrazlarının yaradılmasından geniĢ istifadə edilir. Təxəyyül bir psixi proses kimi qavrayıĢ, hafizə və təfəkkür prosesləri arasında aralıq mövqe tutur. Təxəyyül fəaliyyəti zamanı bizim yaratdığımız surətlər, hətta onlar fantastik mahiyyətə malik olduqda belə, onun ayrı- www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
98 98 ayrı elementləri həyatdan, keçmiĢ qavrayıĢlarımızdan, yaddaĢımızdan götürülmüĢ olur. Təxəyyülün təfəkkürlə əlaqəsi onda ifadə edilir ki, təxəyyül də varlığın özünəməxsus Ģəkildə inikasıdır. Lakin təfəkkür bir psixi proses kimi varlığı, aləmi anlayıĢlarla əməliyyat aparmaq vasitəsi ilə əks etdirirsə, təxəyyül varlığı konkret obrazlı formada əks etdirir. Biz bu cəhəti alimin və yazıçının fəaliyyətində aydın Ģəkildə görə bilərik. Alim də, yazıçı da varlığı əks etdirir, lakin biri məntiqi dəlillərlə, sübutlarla, digəri isə təxəyyülün köməyi ilə, yaratdığı obrazlarla. Təxəyyül bir psixi proses kimi, təbii ki, müəyyən fizioloji proseslərlə, beyinin fəaliyyəti ilə bağlıdır. Burada ilk növbədə insan beyninin analitik-sintetik fəaliyyəti mühüm əhəmiyyət daĢıyır. Belə ki, insan öz praktik, əməli fəaliyyətində varlığın cisim və hadisələrini tərkib elementlərinə ayırır. Məhz bu elementlər sonradan baĢqa bir, yeni qaydada birləĢdirilir, yeni surətlər yaradılır. Varlıq, aləm bu surətlərdə əks etdirilir. Təxəyyül surətlərinin yaranmasının fizioloji mexanizmində əvvəllər beyində yaranmıĢ müvəqqəti sinir rabitələrinin yenidən, yeni qaydada birləĢməsi və canlanması dayanır. Əlbəttə yeni birləĢmələrin, assosiasiyaların yaranması üçün mövcud, əvvəlki rabitələrin dissosiasiyası zəruridir. N ə z ə r ə a l s a q k i , t ə x ə y y ü l a l i p s i x i f u n k s i y a d ı r , d e m ə k , t ə x ə y y ü l ü n f i z i o l o j i m e x a n i z m i n d ə b a Ģ
b e y i n y a r ı m k ü r ə l ə r i q a b a ğ ı n d a g e d ə n p r o s e s l ə r d a y a n m a l ı d ı r . L a k i n p s i x o l o q l a r d a n R . S . N e m o v u n d e d i y i k i m i , b a Ģ - b e y i n q a b ı ğ ı n ı n t ə x ə y y ü l l ə b a ğ l ı o l a n f ə a l i y y ə t i l a z ı m i d ə r ə c ə d ə ö y r ə n i l m ə m i Ģ d i r . S o n z a m a n l a r d a t ə x ə y y ü l f ə a l i y y ə t i n i n b e y n i n a Ģ a ğ ı
Ģ ö b ə s i n i n f ə a l i y y ə t i i l ə b a ğ l ı l ı ğ ı b a r ə d ə f ə r z i y ə l ə r Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|