MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yeniyetmə valideynlərinin onun haqqında dedik
- Yeniyetmə valideynlərinin fikrinə qarşı mübarizə aparır, lakin bununla belə özünü həmin sərvətlər çərçivəsində qiymətləndirir
- Yeniyetmə özünüqiymətləndirmə zamanı valideyn
- Yeniyetmə valideynlərinin neqativ qiymətini
- VI.21.3. Yeniyetmələrdə yaĢlılıq hissi və meylinin formalaĢması
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
253 253
253 253
253 253
253 253
253 Bu cür özünüqiymətləndirmənin ciddi qüsuru ondan ibarətdir ki, (əgər pozitiv xarakter daĢısa belə) ciddi qüsurlarla nəticələnə bilir. Bu zaman uĢağın özünə qarĢı stabil pozitiv münasibətini təmin edə biləcək daxili Ģəxsi kriteriyaların yaranmasına mane olur. 2. Ziddiyyətli komponentlərdən ibarət olan qarışıq
qarĢılıqlı təsir təcrübəsi sayəsində yeniyetmədə formalaĢan özünün «mən» obrazı, ikinci tərəfdən, valideynin uĢağı necə qiymətləndirməsi ilə bağlı formalaĢır. Bu zaman «mən» obrazı ziddiyətli xarakter daĢıyır. 3. Yeniyetmə valideynlərinin onun haqqında dedik- lərini xatırlayır, lakin ona başqa qiymət verir. O, tərsliyi xaraktersizlik kimi qəbul etmir. Belə ki, bu yaĢda olan yeniyetmə üçün böyüklərin onu bəyənməsi vacibdir. Lakin eyni zamanda onlara qulaq asmaq öz müstəqilliyini, «mən»ini itirməsini bildirir. Həmin konflikti valideynlərin tələblərinə cavab verməyin mümkünsüzlüyü və öz «mən»ini saxlaması kimi hiss etməsi yeniyetmənin özünü «pis», lakin güclü kimi qiymətləndirməsinə gətirib çıxarır. 4. Yeniyetmə valideynlərinin fikrinə qarşı mübarizə aparır, lakin bununla belə özünü həmin sərvətlər çərçivəsində qiymətləndirir. Bu kimi hallarda yeniyetmə özünüqiymətləndirmə zamanı valideynlərinin real qiymətini deyil, ideal gözləmələrini nəzərdə tutur. 5. Yeniyetmə özünüqiymətləndirmə zamanı valideyn- lərinin onun haqqında neqativ fikirlərini qəbul edir, eyni zamanda bildirir ki, o elə bu cür də olmaq istəyir. Valideynlərin tələblərinin bu cür rədd edilməsi ailədə olduqca gərgin münasibətlərin yaranmasına gətirib çıxarır. 6. Yeniyetmə valideynlərinin neqativ qiymətini görmür, hiss etmir. Gözlənilən qiymət özünüqiymətləndir- mədən xeyli yüksək olur. Halbuki valideynlərin real qiyməti neqativ xarakter daĢıyır. Valideynləri tərəfindən real Ģəkildə
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
254 254 rədd olunduğunu qəbul etməyən yeniyetmə öz mənlik Ģüurunda valideyn münasibətlərini, əgər o, valideynlərinin sevimlisi olsaydı onların münasibətlərinin necə ola biləcəyi formasında dəyiĢdirir. Yeniyetməlik yaĢında əxlaqi şüurun inkiĢafı da baĢ verir. bu dövrdə əxlaqi Ģüurun formalaĢmasında yaĢlılarla müxtəlif fəaliyyət növlərində qarĢılıqlı əlaqəsi mühüm rol oynayır. Yeniyetmələrdə əxlaqi Ģüurun formalaĢmasında Ģagird kollektivinin də müstəsna rolu vardır. Yeniyetmənin əxlaqi Ģüurunda iki yeni xüsusiyyət meydana çıxır: 1) bu dövrdə ictimai davranıĢla bağlı norma və qaydalar, insanların bir-birilə qarĢılıqlı münasibətilə bağlı normalar diqqət mərkəzində olur; 2) yeniyetmədə təsadüfi təsirlərdən asılı olmayaraq nisbətən sabit əxlaqi görüĢlər, hökmlər və qiymətlər əmələ gəlib özünün xüsusiyyətləri ilə təzahür etməyə baĢlayır. Psixoloqlar belə bir qənaətə gəlmiĢlər ki, yeniyetməlik yaĢı dövründə özünəməxsus «əxlaq məcəlləsi» əmələ gəlir (Ə.Ə.Əlizadə). Bu «məcəllə» onların yoldaĢlıq müna- sibətlərini tənzim etdiyi üçün onu «yoldaĢlıq məcəlləsi» adlandırırlar. Bu «məcəlləyə» gorə yoldaĢ yoldaĢının hörmətini saxlamalı, qayğısına qalmalı, müdafiə etməlidir. Professor Ə.Əlizadənin qeyd etdiyi kimi, hörmət, qayğı, müdafiə anlamlarının yeniyetmələr üçün öz yozumu, öz mənası, öz təfsiri var. Bu yozuma görə dərs vaxtı, imtahan zamanı yoldaĢ yoldaĢa Ģpalqalka ötürməlidir, nəyin bahasına olur-olsun onun tərəfini saxlamalıdır. «yoldaĢlıq məcəlləsində» məhz bu cür sərt «sanqsiyalar» əsas yer tutur. Yeniyetmələrdə əxlaqi ideallar formalaĢmağa baĢlayır. Bu ideallar güclü motiv kimi yeniyetmənin özünütərbiyəsinə, öz qüsurlarını aradan qaldırmasına təkan verir.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
255 255
255 255
255 255
255 255
255
formalaĢması
Yeniyetməlik dövründə diqqəti cəlb edən cəhətlərdən biri də bu dövrdə yaĢlılıq hissinin və meylinin formalaĢmasıdır. Yeniyetmənin özünüdərketməsi nəticəsində onun Ģəxsiyyətində keyfiyyətcə irəliləyiĢ baĢ verir. Ona görə də yeniyetmə özünü artıq uĢaq deyil, yaĢlı hesab edir və onda belə bir tələbat əmələ gəlir ki, ətrafdakılar onlara uĢaq kimi deyil, yaĢlı adam kimi yanaĢsınlar. Bununla əlaqədar olaraq yeniyetmə müstəqilliyə meyl edir. Lakin bu dövrdə uĢağın müstəqilliyə artan tələbatı ilə bu müstəqilliyi həyata keçirmək imkanları arasında ziddiyyət yaranır. Bu cür ziddiyyətin yaranmasında çox vaxt böyüklər xüsusi rol oynayır. Belə ki, böyüklər yeniyetməni hələ də uĢaq hesab edir və ona həmin tələblərlə yanaĢır. Belə olduqda yeniyetmə bir növ böyüklərə öz etirazını bildirir. Bu zaman böyüklər yeniyetməyə qarĢı öz münasibətini dəyiĢmədikdə uĢaq da müxtəlif yolla ona qarĢı durur. Bu cür ixtilaf yeniyetmənin sözə baxmamasına, böyüklərə qarĢı durması hallarına gətirib çıxarır. Yeniyetməlik dövründə yaĢlılıq hissi və meylinin yaranması və formalaĢması müxtəlif amillərin təsiri altında baĢ verə bilər. YaĢlılıq hissinin yaranması birinci növbədə uĢağın fiziki inkiĢafındakı dəyiĢikliklərlə bağlı olur. UĢağın xarici görkəmi böyüklərin xarici görkəminə oxĢamağa baĢlayır. Boyları, gücləri artır. Bu dəyiĢikliyi görən və özünü böyüklərlə müqayisə edən yeniyetmədə yaĢlılıq meyli yaranmağa baĢlayır. YaĢlılıq hissinin öz mənĢəinə görə sosial xarakter daĢıdığını da qeyd edirlər. YaĢlı adamlarla birgə fəaliyyət, onların etimadını qazanmaq uĢaqda obyektiv sosial yaĢlılıq Kataloq: books rax books rax -> Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məRKƏZİ elmi Kİtabxana books rax -> Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev books rax -> Ə.Ə. NƏBĐyev, E.Ə. Moslemzadeh books rax -> Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi books rax -> Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan müƏLLİMLƏR İnstitutu books rax -> ƏKBƏr qocayev, ġƏhla qulġyeva, sevda əLĠyeva books rax -> [] Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|