MahirəNərimanqızı



Yüklə 5,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə160/219
tarix17.09.2017
ölçüsü5,95 Mb.
#20
1   ...   156   157   158   159   160   161   162   163   ...   219

www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 



253 

253 


253 

253 


253 

253 


253 

253 


253 

Bu  cür  özünüqiymətləndirmənin  ciddi  qüsuru  ondan 

ibarətdir ki, (əgər pozitiv xarakter daĢısa belə) ciddi qüsurlarla 

nəticələnə  bilir.  Bu  zaman  uĢağın  özünə  qarĢı  stabil  pozitiv 

münasibətini  təmin  edə  biləcək  daxili  Ģəxsi  kriteriyaların 

yaranmasına mane olur. 

2.  Ziddiyyətli  komponentlərdən  ibarət  olan  qarışıq 

özünüqiymətləndirməBu bir tərəfdən müvəffəqiyyətli sosial 

qarĢılıqlı  təsir  təcrübəsi  sayəsində  yeniyetmədə  formalaĢan 

özünün  «mən»  obrazı,  ikinci  tərəfdən,  valideynin  uĢağı  necə 

qiymətləndirməsi ilə bağlı formalaĢır. Bu zaman «mən» obrazı 

ziddiyətli xarakter daĢıyır. 

3.  Yeniyetmə  valideynlərinin  onun  haqqında  dedik-



lərini  xatırlayır,  lakin  ona  başqa  qiymət  verir.  O,  tərsliyi 

xaraktersizlik  kimi  qəbul  etmir.  Belə  ki,  bu  yaĢda  olan 

yeniyetmə  üçün  böyüklərin  onu  bəyənməsi  vacibdir.  Lakin 

eyni zamanda onlara qulaq asmaq öz müstəqilliyini, «mən»ini 

itirməsini  bildirir.  Həmin  konflikti  valideynlərin  tələblərinə 

cavab  verməyin  mümkünsüzlüyü  və  öz  «mən»ini  saxlaması 

kimi hiss etməsi yeniyetmənin özünü «pis», lakin güclü kimi 

qiymətləndirməsinə gətirib çıxarır. 



4.  Yeniyetmə  valideynlərinin  fikrinə  qarşı  mübarizə 

aparır,  lakin  bununla  belə  özünü  həmin  sərvətlər 

çərçivəsində  qiymətləndirir.    Bu  kimi  hallarda  yeniyetmə 

özünüqiymətləndirmə  zamanı  valideynlərinin  real  qiymətini 

deyil, ideal gözləmələrini nəzərdə tutur. 

5.  Yeniyetmə  özünüqiymətləndirmə  zamanı  valideyn-



lərinin  onun  haqqında  neqativ  fikirlərini  qəbul  edir,  eyni 

zamanda  bildirir  ki,  o  elə  bu  cür  də  olmaq  istəyir. 

Valideynlərin tələblərinin bu cür rədd edilməsi ailədə olduqca 

gərgin münasibətlərin yaranmasına gətirib çıxarır. 

 6.  Yeniyetmə  valideynlərinin  neqativ  qiymətini 



görmür,  hiss  etmir.  Gözlənilən  qiymət  özünüqiymətləndir-

mədən  xeyli  yüksək  olur.  Halbuki  valideynlərin  real  qiyməti 

neqativ  xarakter  daĢıyır.  Valideynləri  tərəfindən  real  Ģəkildə 



www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

254 



254 

rədd  olunduğunu  qəbul  etməyən  yeniyetmə  öz  mənlik 

Ģüurunda  valideyn  münasibətlərini,  əgər  o,  valideynlərinin 

sevimlisi  olsaydı  onların  münasibətlərinin  necə  ola  biləcəyi 

formasında dəyiĢdirir. 

Yeniyetməlik  yaĢında  əxlaqi  şüurun  inkiĢafı  da  baĢ 

verir.  bu  dövrdə  əxlaqi  Ģüurun  formalaĢmasında  yaĢlılarla 

müxtəlif  fəaliyyət  növlərində  qarĢılıqlı  əlaqəsi  mühüm  rol 

oynayır.  Yeniyetmələrdə  əxlaqi  Ģüurun  formalaĢmasında 

Ģagird kollektivinin də müstəsna rolu vardır. 

Yeniyetmənin  əxlaqi  Ģüurunda  iki  yeni  xüsusiyyət 

meydana çıxır: 1) bu dövrdə ictimai davranıĢla bağlı norma və 

qaydalar,  insanların  bir-birilə  qarĢılıqlı  münasibətilə  bağlı 

normalar  diqqət  mərkəzində  olur;  2)  yeniyetmədə  təsadüfi 

təsirlərdən  asılı  olmayaraq  nisbətən  sabit  əxlaqi  görüĢlər, 

hökmlər  və  qiymətlər  əmələ  gəlib  özünün  xüsusiyyətləri  ilə 

təzahür etməyə baĢlayır.  

Psixoloqlar  belə  bir  qənaətə  gəlmiĢlər  ki,  yeniyetməlik 

yaĢı  dövründə  özünəməxsus  «əxlaq  məcəlləsi»  əmələ  gəlir 

(Ə.Ə.Əlizadə).  Bu  «məcəllə»  onların  yoldaĢlıq  müna-

sibətlərini  tənzim  etdiyi  üçün  onu  «yoldaĢlıq  məcəlləsi» 

adlandırırlar.  Bu  «məcəlləyə»  gorə  yoldaĢ  yoldaĢının 

hörmətini  saxlamalı,  qayğısına  qalmalı,  müdafiə  etməlidir. 

Professor  Ə.Əlizadənin  qeyd  etdiyi  kimi,  hörmət,  qayğı, 

müdafiə  anlamlarının  yeniyetmələr  üçün  öz  yozumu,  öz 

mənası,  öz  təfsiri  var.  Bu  yozuma  görə  dərs  vaxtı,  imtahan 

zamanı  yoldaĢ  yoldaĢa  Ģpalqalka  ötürməlidir,  nəyin  bahasına 

olur-olsun 

onun 

tərəfini 



saxlamalıdır. 

«yoldaĢlıq 

məcəlləsində» məhz bu cür sərt «sanqsiyalar» əsas yer tutur.  

Yeniyetmələrdə  əxlaqi  ideallar  formalaĢmağa  baĢlayır. 

Bu ideallar güclü motiv kimi yeniyetmənin özünütərbiyəsinə, 

öz qüsurlarını aradan qaldırmasına təkan verir. 



 

 

 




www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 



255 

255 


255 

255 


255 

255 


255 

255 


255 

 

VI.21.3. Yeniyetmələrdə yaĢlılıq hissi və meylinin



  

formalaĢması

 

 

Yeniyetməlik  dövründə  diqqəti  cəlb  edən  cəhətlərdən 



biri  də  bu  dövrdə  yaĢlılıq  hissinin  və  meylinin 

formalaĢmasıdır.  Yeniyetmənin  özünüdərketməsi  nəticəsində 

onun  Ģəxsiyyətində  keyfiyyətcə  irəliləyiĢ  baĢ  verir.  Ona  görə 

də yeniyetmə özünü artıq uĢaq deyil, yaĢlı hesab edir və onda 

belə  bir  tələbat  əmələ  gəlir  ki,  ətrafdakılar  onlara  uĢaq  kimi 

deyil,  yaĢlı  adam  kimi  yanaĢsınlar.  Bununla  əlaqədar  olaraq 

yeniyetmə  müstəqilliyə  meyl  edir.  Lakin  bu  dövrdə  uĢağın 

müstəqilliyə artan tələbatı ilə bu müstəqilliyi həyata keçirmək 

imkanları  arasında  ziddiyyət  yaranır.  Bu  cür  ziddiyyətin 

yaranmasında  çox  vaxt  böyüklər  xüsusi  rol  oynayır.  Belə  ki, 

böyüklər  yeniyetməni  hələ  də  uĢaq  hesab  edir  və  ona  həmin 

tələblərlə  yanaĢır. Belə olduqda yeniyetmə bir növ böyüklərə 

öz etirazını bildirir. Bu zaman böyüklər yeniyetməyə qarĢı öz 

münasibətini  dəyiĢmədikdə  uĢaq  da  müxtəlif  yolla  ona  qarĢı 

durur.  Bu  cür  ixtilaf  yeniyetmənin  sözə  baxmamasına, 

böyüklərə qarĢı durması hallarına gətirib çıxarır. 

Yeniyetməlik  dövründə  yaĢlılıq  hissi  və  meylinin 

yaranması  və  formalaĢması  müxtəlif  amillərin  təsiri  altında 

baĢ verə bilər. 

YaĢlılıq hissinin yaranması birinci növbədə uĢağın fiziki 

inkiĢafındakı dəyiĢikliklərlə bağlı olur. UĢağın xarici görkəmi 

böyüklərin  xarici  görkəminə  oxĢamağa  baĢlayır.  Boyları, 

gücləri  artır.  Bu  dəyiĢikliyi  görən  və  özünü  böyüklərlə 

müqayisə  edən  yeniyetmədə  yaĢlılıq  meyli  yaranmağa 

baĢlayır.  

YaĢlılıq  hissinin  öz  mənĢəinə  görə  sosial  xarakter 

daĢıdığını  da  qeyd  edirlər.  YaĢlı  adamlarla  birgə  fəaliyyət, 

onların  etimadını  qazanmaq  uĢaqda  obyektiv  sosial  yaĢlılıq 




Yüklə 5,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   156   157   158   159   160   161   162   163   ...   219




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə