MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

259 

259 

259 

259 

259 

259 

259 

259 

259 

yəsinə çatır. Romantik, fantastik surətlərin yaradılmasına meyl 

yüksək  olur.  YaĢ  artdıqca  yeniyetmələrin  təxəyyülü  dəyiĢir. 

14-15  yaĢlarda  təxəyyül  surətləri  daha  real  və  daha  tənqidi 

xarakter  daĢımağa  baĢlayır.  Bununla  yanaĢı  olaraq  həmin 

dövrdə də yeniyetmələr romantik surətlərdən tam yaxa qurtara 

bilmirlər. 

Yeniyetmələrdə  yaradıcı  təxəyyül  xeyli  inkiĢaf  etmiĢ 

olur.  Yeniyetmələrin  təxəyyülünün  inkiĢafı  təlim  materialını 

daha  səmərəli  və  yaradıcı  Ģəkildə  mənimsəmələrinə  imkan 

verir.  Yeniyetmələr  əldə  etdikləri  bilikləri  yeni  sahəyə  tətbiq 

etməyə baĢlayırlar.  

Yeniyetmələrdə təfəkkürün inkiĢafında xüsusilə irəlilə-

yiĢ  baĢ  verir.  Onların  təfəkkürü  kiçik  məktəblilərin  təfək-

küründən  əsaslı  Ģəkildə  fərqlənir.  Bu  dövrdə  təfəkkür  daha 

ümumiləĢmiĢ,  daha  dərin  və  mücərrəd  xarakter  daĢıyır. 

Adətən,  kiçik  məktəblilər  əsasən  konkret  cisimləri  müqayisə 

edir,  fərdi  hökmlərin  ifadəsinə  üstünlük  verir,  baĢlıca  olaraq 

ümumi  təsəvvürlərə  və  məiĢət  anlayıĢlarına  əsaslanırlar. 

Yeniyetmələr isə elmi anlayıĢları mənimsəyir və onlara istinad 

edirlər.  Daha  çox  ümumi  hökmlərdən  istifadə  edir,  onların 

təfəkkürü  ən  çox  mücərrəd  xarakter  daĢımağa  baĢlayır. 

Yeniyetmələrdə mücərrəd təfəkkür sürətlə inkiĢaf edir.  

Bu  dövr  mücərrəd  təfəkkürün  inkiĢafı  üçün  senzitiv 

dövr hesab olunur. Konkret və əyani-obrazlı təfəkkür öz yerini 

mücərrəd  nəzəri  təfəkkürə  verir.  Yeniyetmələrin  təfəkkürü 

geniĢ ümumiləĢdirməyə cəhd göstərməklə səciyyələnir. Hansı 

davranıĢ 

formasını 

seçməsindən 

asılı 

olmayaraq 

yeniyetmələrdə  təfəkkürün  müstəqilliyi  və  tənqidiliyi  özünü 

göstərir. 

 

 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

260 

260 

Yeniyetməlik yaşının psixoloji xüsusiyyətləri (11-15 yaş) 

 

-          Ġntensiv  cinsi  yetiĢmə  və  inkiĢaf,  orqanizmin  güclü  fizioloji 

yenidənqurulması 

-

 

Qeyri-sabit  emosional  sfera,  emosiya  və  əhvalların 

idarə olunmaması 

-

 

Müstəqillik və fərdiyyətinin ÖZÜNÜTƏSDĠQĠ, böyük-

lərlə münaqiĢəli münasibətin meydana gələ bilməsi 

-

 

APARICI  fəaliyyət  –  həmyaĢıdları  ilə  ünsiyyət,  qəbul 

olunmağa, həmyaĢıdlarının özünə qarĢı hörmətinə «nail 

olmaq» zərurətindən irəli gələn adamlarla yeni davranıĢ 

və münasibət normalarının mənimsənilməsi 

-

 

ÖZÜNÜQĠYMƏTLƏNDĠRMƏNĠN,  XARAKTERĠN 

inkiĢafı 

-

 

Xarakterin 

aksentuasiyası  və  QEYRĠ-ADAPTĠV 

davranıĢ formasının meydana gələ bilməsi. 

-

 

ġəxsi  baxıĢlarının,  diktat  yaĢlılara  qarĢı  etirazın, 

müstəqil 

olaraq 

referent 

qrupları 

seçmənin 

formalaĢması 

-

 

Həqiqi 

müstəqilliyin 

olmaması, 

həmyaĢıdlarına 

münasibətdə    yüksək  təlqinçiliyin  və  konformizmin 

olması 

-

 

MƏNTĠQĠ  təfəkkürün,  yaradıcı  Ģəkildə  düĢünmək  və 

özünütəhlil  qabiliyyətinin,  mücərrəd  məfhumlara 

istinad etmənin inkiĢafı. 

-

 

Özünənəzarət  və  fəaliyyəti  planlaĢdırmanın  hələ  çətin 

olması 

-

 

Riskə, təcavüzə meyllilik özünütəsdiq tərzi kimi 

-

 

Seksual həvəs və marağın aĢkara çıxması 

-

 

Öz 

«mənini» 

dərk 

etmənin, 

eqoidentikliyin 

formalaĢması 

-

 

Təlimdə  seçicilik,  ümumi  və  xüsusi  qabiliyyətlərə 

senzitivlik. 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

261 

261 

261 

261 

261 

261 

261 

261 

261 

  

 

 

Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 

 

1.

 

Yeniyetməlik yaĢında nə kimi anatomik-fizioloji 

dəyiĢikliklər baĢ verir? 

2.

 

Yeniyetməlik yaĢında ünsiyyət tələbatından danıĢın. 

3.

 

Yeniyetməlik yaĢında mənlik və əxlaqi Ģüur necə inkiĢaf 

edir? 

4.

 

«Yeniyetməlik dövründə yaĢlılıq hissi» dedikdə nəyi baĢa 

düĢürsünüz? 

5.

 

Yeniyetməlik yaĢının təlim fəaliyyətinin fərqləndirici 

xüsusiyyətləri hansılardır? 

6.

 

Yeniyetmələrdə idrak proseslərinin inkiĢafı haqqında 

danıĢın. 

.  

 

Referat, məruzə və müstəqil tədqiqat üçün mövzular. 

 

1.

 

Yeniyetmələrdə iradi keyfiyyətlərin formalaĢması. 

2.

 

Yeniyetmələrdə Ģəxsiyyətin inkiĢafı. 

3.

 

Yeniyetmələrdə yaĢlılıq hissinin xüsusiyyətləri. 

4.

 

Yeniyetmələrin 

cinsi 

tərbiyəsinin 

psixoloji 

məsələləri. 

5.

 

Yeniyetmələrin təlimə münasibəti. 

 

Ədəbiyyat 

 

Bayramov Ə.S.  ġagirdlərdə əqli keyfiyyətlərin inkiĢafı. 

---