www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
262
262
– Bakı, 1967
Əlizadə Ə.Ə. UĢaq və yeniyetmələrin cinsi tərbiyəsi. –
Bakı, 1986.
Əlizadə Ə.Ə. Təxəyyül. – Bakı, 2006
Əlizadə Ə.Ə. ġagirdlərdə təxəyyülün inkiĢafı. – Bakı,
1965
Məmmədov
A.U.
Məktəblilərdə
hafizənin
xüsusiyyətləri. – Bakı, 1974
Qədirov Ə.Ə. YaĢ psixologiyası. – Bakı, 2002, s.2198-
339.
Rzayev B.Ġ. Məktəblilərdə idrak proseslərinin
fəallaĢdırılması. – Bakı, 2000
Vozrastnaə i pedaqoqiçeskaə psixoloqiə. Xrestomatiə.
– M., s.210-311
Nemov R.S. Psixoloqiə. V 3-x kn., kn.2- M,, 1998,
s.221-233
Vozrastnaə psixoloqiə/ Pod red. N.F.Dobrınika. – M.,
1965, s.170-229.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya.
Psixologiya
263
263
263
263
263
263
263
263
263
2 2 - c i F Ə S Ġ L
ĠLK GƏNCLĠK YAġI DÖVRÜNÜN
PSĠXOLOJĠ XÜSUSĠYYƏTLƏRĠ
Qısa xülasə
Gənclik
yaĢının
ümumi
xarakteristikası.
Gənclərin
formalaĢmasında bioloji, psixoloji, psixoseksual və sosial amillərin yeri.
Ġlk gənclik yaĢında Ģəxsiyyətin inkiĢafı. Həqiqi yaĢlılığa real
keçidin baĢ verməsi. Ünsiyyət fəaliyyətinin inkiĢafı. Ünsiyyət və
emosional həyat. Valideynlərlə ünsiyyət xüsusiyyətləri. YoldaĢlıq və
dostluq. Məhəbbət hissi. Mənlik Ģüuru və əxlaqi Ģüurun inkiĢafı.
Böyük məktəblilərin təlim fəaliyyəti və idrak proseslərinin
inkiĢafı. Təlim fəaliyyətinin forma və məzmunca, məktəblilərin təlimə
münasibətinə görə dəyiĢməsi. Təlim prosesində idrak proseslərinin
inkiĢafı. Maraqlar və mənəvi tələbatlar. DünyagörüĢünün formalaĢması.
PeĢəyönümü və peĢəseçmə.
VI.22.1. Gənclik yaĢının ümumi xarakteristikası
Gənclik insan həyatında uĢaqlıq dövrünün baĢa çatması,
insanın fiziki cəhətdən yetkinləĢməsi psixoloji cəhətdən
özünəməxsus yüksək keyfiyyətlərin formalaĢması dövrüdür.
Ġnsanın yaĢlılıq həyatı məhz bu dövrdən baĢlanır.
Bu dövr özünüdərketmə, mənlik Ģüuru və dünyagö-
rüĢünün formalaĢması mərhələsi, məsul qərarların qəbulu
mərhələsi, dostluğun, məhəbbətin, intim yaxınlığın yüksək
qiymətləndirildiyi insani yaxınlıq mərhələsi kimi qiymət-
ləndirilir.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
264
264
Gənclik yaĢı dövrünün baĢlanması və sonu haqqında
müxtəlif fikirlər irəli sürülmüĢdür. Bunlardan daha çox qəbul
edilən 14-15 yaĢdan 21 yaĢa qədər olan dövrdür. Psixoloqlar
həmin dövrün iki mərhələni keçdiyini qeyd edirlər: ilkin
gənclik (15-17 yaĢ) və yetkin gənclik (18-21 yaĢ). Bəzi
mütəxəssislər yetgin gəncliyə 18-25 yaĢ dövrünü aid edirlər.
Gəncliyi sadəcə olaraq bioloji yaĢın müəyyən həddə
çatması kimi xarakterizə etmək olmaz. Gənclərin
formalaĢması həm bioloji, həm psixoloji, həm psixoseksual,
həm də sosial amillərin təsiri altında baĢ verir. Bunların
içərisində gənclərin bir Ģəxsiyyət kimi formalaĢmasında sosial
- psixoloji amillər xüsusi yer tutur. Ona görə də gəncliyi
sosial-psixoloji hadisə kimi qeyd etmək olar.
Bioloji baxımdan gənclik orqanizmi fiziki cəhətdən
əsaslı surətdə dəyiĢir və onun inkiĢafı əsasən tamamlanır.
Psixoloji baxımdan gənclər artıq öz “mən”lərini,
imkanlarını dərk edir, idrak fəaliyyətləri və dünyagörüĢləri
geniĢ əhatəli olur.
Psixoseksual
baxımdan
cinsi
yetiĢmə
əsasən
tamamlanmıĢ olur, psixoseksual davranıĢ sosial normalara
uyğunlaĢır.
Sosial baxımdan gənclər ictimai münasibətlər
qovuĢuğunda
həmin
münasibətləri
mənimsəməklə
sosiallaĢırlar. Nəticədə bu dövrdə
gənclər ictimai
münasibətlərin məcmuu kimi, sosial varlıq kimi yetiĢir, həyat
hadisələrinə fəal mövqedən yanaĢırlar.
Bütövlükdə, götürdükdə, gənclik dövründə Ģəxsiyyət
biososial-psixoloji
varlıq kimi formalaĢır. Gənclərin
davranıĢında təĢəbbüskarlıq, prinsipiallıq, məsuliyyətlilik
yüksəlir. Onların intellektual fəaliyyətində, qabiliyyətlərinin
inkiĢafında əsasən irəliləyiĢ, sosial-psixoloji varlıq kimi
formalaĢma baĢ verir.