MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VI.22.2. Ġlk gənclik yaĢında Ģəxsiyyətin inkiĢafı
- Mənlik Ģüurunun inkiĢafı.
- Əxlaqi Ģüurun inkiĢafı.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
265 265
265 265
265 265
265 265
265 VI.22.2. Ġlk gənclik yaĢında Ģəxsiyyətin inkiĢafı
Ġlk gənclik yaĢında Ģəxsiyyətin inkiĢafı məktəb yaĢı dövrü üçün ən yüksək səviyyəyə qalxır. Bu dövrdə həqiqi yaĢlılığa real keçid baĢ verir. Burada böyüklük hissinin yüksək səviyyədə formalaĢması və ünsiyyət fəaliyyətinin sürətli inkiĢafı mühüm rol oynayır. Böyük məktəblilərin ünsiyyət fəaliyyətində onların daxil olduqları sinif kol- lektivinin, valideynlərin rolu artır. Bu dövrdə ünsiyyət fəaliyyətində kollektivin ictimai rəyi xüsusi yer tutur. Böyük məktəblilər sinif və məktəb kollektivinin onlara verdikləri qiymətə və rəyə həssas yanaĢır, öz fəaliyyətlərində onları nəzərə alırlar. Bu dövrdə valideynlərlə ünsiyyət də istənilən nəticəni verir. Ailə tərbiyəsi düzgün təĢkil edildikdə böyük məktəblilərin valideynləri ilə ünsiyyətləri də müsbət istiqamətə yönəlir, onlar bu ünsiyyətə can atırlar. Burada valideynlərin öz övladlarını baĢa düĢmələri, onlarla ünsiyyətdə avtokratiklikdən uzaqlaĢmaları, demokratik mövqe tutmaları lazımi nəticə verə bilir. Ġlk gənclik dövründə yeniyetmələrin ünsiyyətlərindəki emosionallıq aydın təzahür edir. Onlar ünsiyyətin gediĢinə özlərinin münasibətlərini emosional cizgilərlə təzahür etdirirlər. Böyük məktəblilərin ünsiyyət fəaliyyətinin inkiĢafında yoldaĢlıq münasibəti mühüm rol oynayır. Gənclər öz yoldaĢlarında yüksək əqli və əxlaqi keyfiyyətlərin olmasını arzulayırlar. Bu dövrdə yoldaĢlıq hissi ilə yanaĢı dostluq hissi də inkiĢaf edir, mürəkkəbləĢir və davamlılığı ilə fərqlənir. Bu dövrdə yaranan dostluq uzun ömürlü olur. Ġlk gənclik dövründə dostluq hissi yeni motivlərə malik olur. Dostlar bir- birinə yüksək tələblər verməyə baĢlayırlar. Psixoloqlar bu cür tələblərə aĢağıdakıları aid edirlər. Gənclərin fikrincə dost, birinci növbədə səliqəli, sadiq, prinsipial olmalı, çətin anda dostunun köməyinə çatmalıdır; ikincisi, dostluq onların həyat
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
266 266 və fəaliyyətlərinin bütün sahələrini əhatə etməlidir; üçüncüsü, onların dostluğu ən çox emosional olmalıdır, dost öz dostunun sevinc və kədərini onunla bölüĢdürməlidir. Ġlk gənclik dövründə oğlanlarla qızlar arasındakı qarĢılıqlı münasibətlərdə də əsaslı dəyiĢiklik baĢ verir. Yeniyetməlikdən fərqli olaraq bu dövrdə oğlan və qızlar arasındakı qarĢılıqlı münasibətlər xeyli fəallaĢır. YoldaĢlıq münasibətlərinin sahəsi geniĢlənir. Xüsusilə qızlarda qarıĢıq dostluğa tələbat güclənir. Ġlk gənclik yaĢının əvvəllərindən baĢlayaraq məktəblilərdə məhəbbət hissi özünü göstərməyə baĢlayır. Ona görə də cinslərarası qarĢılıqlı münasibətlər tərbiyə iĢinin əsas problemlərindən birinə çevrilir.
məktəblilərdə böyüklük hissi yüksəlir. Məktəblilər özlərinin artan imkanlarını dərk etməyə baĢlayırlar. Bütün bunlar həmin dövrdə özünüdərketmə meylinin daha sürətlə inkiĢaf etdiyini göstərir. Bu dövrdə gənclər özlərini, öz Ģəxsiyyətlərini yaxĢı anlamağa baĢlayır, mənlik Ģüurları, özləri haqqında təsəvvürləri dəyiĢir. Onlar bir növ öz mənlərini dərk edirlər. bu dövrdə məktəblilərdə özünüdərketmənin inkiĢafı ilə yanaĢı mənlik Ģüurunun məzmunu da dəyiĢir, özləri haqqında təsəv- vürləri artır. Oğlan və qızlar özlərinin xarici görkəmini, simalarını tamamilə yeni Ģəkildə qavramağa baĢlayırlar. Zahiri görkəmlərindəki kiçicik bir qüsur onları hədsiz dərəcədə narahat edir. Ġlk gənclik dövründə gənclər özlərini qiymətləndirərkən ayrı-ayrı hərəkətlərini təhlil edir, özləri haqqında müəyyən mühakimələr yürüdürlər. Yeniyetmələrdən fərqli olaraq böyük məktəblilərdə özünüqiymətləndirmə onların öz davranıĢ və fəaliyyətlərini müstəqil olaraq təhlil etmək əsasında cərəyan edir. Ona görə də ilk gənclik dövründə özünüqiymətləndirmədə bir sıra uyğunsuzluqlar özünü göstərə bilir. Yuxarıda qeyd edilənlərdən göründüyü kimi, ilk gənclik dövründə ən mühüm psixoloji hadisə özünüdərketmənin və öz «mən»inin, öz Ģəxsiyyətinin davamlı obrazının yaranmasıdır.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
267 267
267 267
267 267
267 267
267 Bu dövrdə özünüdərketmənin, mənlik Ģüurunun inkiĢafı bir neçə istiqamətdə baĢ verir. Birinci növbədə gənclərin öz daxili aləmləri açılır. Gənc oğlan və qızlar öz emosiyalarını ətrafda baĢ verən hadisələrin doğurduğu hal kimi deyil, öz «mən»inin vəziyyəti kimi qavramağa baĢlayırlar. Öz xüsusiyyətlərini, baĢqalarına oxĢamamalarını hiss etmək baĢ verir, eyni zamanda təklik hissi özünü göstərir. Tədricən, həyata keçirilə bilən bütün arzuları və çox vaxt həyata keçirilə bilməyən idealları əsasında bir neçə az və ya çox real fəaliyyət planlarını hazırlamağa baĢlayır və bunlardan birini seçməli olurlar. Gənclərin həmin həyati planları onların bütün özünütəyin sahələrini: mənəvi simalarını, həyat tərzlərini, iddia səviyyələrini, peĢə və həyatda öz yerlərini seçmələrini əhatə edir. Öz məqsədlərini, həyati niyyətlərini, həyati planlar qurmalarını dərk etmələri onların özlərini dərk etmələrinin, mənlik Ģüurlarının mühüm elementini təĢkil edir. Bunlarla yanaĢı olaraq bu dövrdə gənclərdə özləri haq- qında tam təsəvvür formalaĢır. Ġnsanın özünə münasibəti, birinci növbədə onun öz bədəninin xüsusiyyətlərini, xarici görkəmini, cəlbediciliyini dərk etməsi, sonra isə özünün əxlaqi-psixoloji, əqli, iradi keyfiyyətlərini dərk etməsi əsasında yaranır. Gənclərin özünüqiymətləndirməsi çox vaxt ziddiyyətli olur. Müxtəlif fəaliyyət növlərində əldə edilmiĢ nəticələrin təhlili, onun haqqında baĢqa adamların fikirləri və özünümüĢahidə, özünün keyfiyyət və qabiliyyətlərini təhlil etmək sayəsində gənclərdə özünəhörmət kimi ümumiləĢmiĢ münasibət yaranır. Ġlk gənclik dövründə iddia səviyyəsinin yüksəlməsi özünü qeyri-real yüksək qiymətləndirməyə gətirib çıxara bilir.
Ģüuru ilə yanaĢı əxlaqi Ģüurun inkiĢafında da əsaslı dəyiĢiklik Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|