MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Üçüncü vəzif ə
- VI.23.5.ġagirdlərin əxlaq tərbiyəsinin psixoloji əsasları Əxlaqi Ģüur və əxlaqi davranıĢın formalaĢmasının
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
293 293
293 293
293 293
293 293
293 uĢaqlar kimi böyüklərin rolunu oynamaq, özünü onlara oxĢatmaq istəmir. Onlar böyük olmaq və baĢqaları tərəfindən də böyük kimi qəbul edilmək istəyirlər. Buradan isə onların öz Ģəxsiyyətinin sürətli inkiĢafı tələbatları meydana gəlir ki, bu da özünütərbiyənin bir vasitə kimi həyata keçirilməsinə gətirib çıxarır. Yeniyetmə öz üzərində iĢləməklə, birinci növbədə, öz Ģəxsi davranıĢındakı qüsurları aradan qaldırmağa, özündəki zəif cəhətləri ləğv etməyə, ikincisi, özünü güclü, bacarıqlı və müstəqil aparmağa imkan verən Ģəxsiyyətin müsbət keyfiyyətlərini formalaĢdırmağa çalıĢır. AparılmıĢ tədqiqatlardan aydın olur ki, yeniyetmələr birinci növbədə özlərində olan iradi nöqsanları aradan qaldırmağa və özlərində möhkəm iradəli adam üçün xas olan cəsarət, mərdlik, dözüm- lülük, təkidlilik kimi iradi keyfiyyətləri tərbiyə etməyə can atırlar. Ġlk gənclik dövründə özünütərbiyə fiziki və iradi özü- nütəkmilləĢdirmə ilə yanaĢı, mənəvi özünütəkmilləĢdirməyə də xidmət edir. Özünütərbiyənin bu mərhələsində məktəblilər ən çox özlərində düzlük,mehribanlıq, rəhmlilik, səxavətlilik, dosta, yoldaĢa qarĢı sadiqlik, daima ona kömək etməyə hazır olmaq və s. kimi keyfiyyətləri tərbiyə etməyə can atırlar.
qədər də asan proses deyildir. O, özünüidarənin yüksək forması olduğuna görə Ģagirdlərin bu iĢi asanlıqla yerinə yetirəcəklərini guman etmək olmaz. Ona görə də bu sahədə onlara kənardan, tərbiyəçilər tərəfindən köməklik göstə- rilməsi, istiqamət verilməsi zəruridir. Özünütərbiyənin, bununla da əlaqədar ümumiyyətlə tərbiyənin səmərəliyi öz üzərində iĢləyən Ģagirdlərlə həmin iĢin təĢkili, onlara istiqamət verilməsi və köməklik göstərilməsindən çox asılıdır. ġagirdlərin özünütərbiyəsini təĢkil edərkən, birinci növbədə kollektiv qarĢısında bu cür məqsədin qoyulmasından baĢlamaq lazımdır. Sosial psixologiyadan aydındır ki, insanların ümümi iĢdə təması və vəhdəti nə qədər güclü
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
294 294 olarsa, onların qarĢılıqlı təsiri bir o qədər səmərəli xarakter da- Ģıyar. Buradan isə aydın olur ki, əgər kollektivdəki bir neçə adam, xüsusilə kollektiv üzvlərinin hamısının hüsni rəğbətini qazanan adamlar öz üzərlərində iĢləməyə, özünütərbiyə ilə məĢğul olmağa baĢlayarlarsa, bu hal kollektivin baĢqa üzvlərinə də mütləq sirayət edəcəkdir. Adətən, kollektiv vasitəsilə ayrı-ayrı Ģagirdlərin qarĢısına özünütərbiyə öhdəliyi qoyulması da bu iĢin səmərəli nəticə verməsinə səbəb olur. Bu tədbir o zaman daha çox təsirli xarakter daĢıyır ki, yarıĢ Ģərtlərinə daxil edilsin və bu iĢə sinfin fəalları nəzarət etsinlər. Sinif kollektivi ilə özünütərbiyə iĢini təĢkil edərkən təkcə onların qarĢısına özünütərbiyə məqsədi qoymaqla məhdudlaĢmamalı, bu iĢin səmərəli yollarını tapmaqda da onlara köməklik göstərməlidir. Birinci növbədə Ģagirdi uzun və ya qısa müddət ərzində öz üzərində aparacağı iĢlə əlaqədar vəzifələri dəqiq müəyyənləĢdirməyə, birinci növbədə özünü- tərbiyənin həyata keçirəcəyi vəzifələri qeyd etməyə və həmin iĢi dönmədən yerinə yetirməyi öyrətmək lazımdır. Əgər Ģagirddə özününəzarət zəifdirsə, bu keyfiyyəti onda aĢılamaq zəruridir. Çünki o, özünənəzarət edə bilməzsə özünütərbiyə də istənilən səviyyədə həyata keçə bilməz. Bu iĢə kollektivin dostcasına nəzarəti də köməklik göstərməlidir. Heç olmazsa kiçicik bir müvəffəqiyyətin əldə edilməsi özünütərbiyəni səmərələĢdirmək üçün oluqca böyük əhəmiyyətə malikdir. Məhz ona görə də ilk dövrlər bu sahədə kollektivə köməklik göstərmək olduqca vacibdir. Kollektivdə özünütərbiyə məsələsi ilə əlaqədar müsbət ictimai rəyin yaranması da bu iĢin müvəffəqiyyəti üçün faydalıdır. Nəhayət, Ģagirdlərin özünütərbiyəsinə istiqamət verən müəllimin özünün bu sahədə nümunə göstərməsi, daim özünün pedaqoji ustalığını və Ģəxsiyyətini təkmilləĢdirməsi həmin iĢi müvəffəqiyyətlə yerinə yetirməsinə təkan verir. Bütün dediklərimizdən aydın olur ki, müəllim Ģa- www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
295 295
295 295
295 295
295 295
295 girdlərin özünütərbiyəsinə ciddi rəhbərlik etməlidir. Bu zaman o dörd vəzifənin həyata keçirilməsinə fikir verməlidir.
keyfiyyətlərini inkiĢaf etdirmələri və öz davranıĢındakı bu və ya digər nöqsanı aradan qaldırmalarına cəhd göstərməyi oyatmaq (və ya dəyiĢmək). Əgər belə cəhd yoxdursa bunu misallar əsasında Ģagirdə baĢa salmaq, onlarda inam yaratmaq zəruridir. İkinci vəzifə, Ģagirdin öz Ģəxsiyyətinə tənqidi yanaĢ- masına, öz davranıĢının xüsusiyyətlərini təhlil edə bilməsinə, öz qüsurlarını göstərməsi və dərk etməsinə köməklik göstərmək. Üçüncü vəzifə, müəllim, tərbiyəçi Ģagirdin özünütərbiyə proqramını tərtib etməsinə, hansı keyfiyyəti inkiĢaf etdirmək lazım gəldiyini, hansıları isə aradan qaldırmağın zəruri olduğunu müəyyənləĢdirməsinə köməklik göstərməlidir. Dördüncü vəzifə, müəllim, tərbiyəçi Ģagirdləri özünü- tərbiyənin ən səmərəli, düĢünülmüĢ yolları, priyomları ilə silahlandırmalıdır.
əsasları Əxlaqi Ģüur və əxlaqi davranıĢın formalaĢmasının vəhdəti. Tərbiyə psixologiyasında diqqəti cəlb edən əsas məsələlərdən biri Ģəxsiyyətin əxlaq tərbiyəsi, onda əxlaqi sahənin formalaĢmasıdır. Adətən, məktəblinin tərbiyəsindən danıĢarkən birinci növbədə
onun əxlaqi
cəhətdən formalaĢmasına nəzər yetirirlər. Buna görə də Ģəxsiyyətin əxlaqi sahəsinin formalaĢmasının psixoloji əsasları ilə tanıĢ olmaq tərbiyəçi üçün az əhəmiyyətə malik deyildir. Hamıya məlumdur ki, uĢağın düĢdüyü yeni Ģəraitdə necə
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|