MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
318 318 Bu göstəricilərdən asılı olaraq birinci tip Ģagirdlər arasında iki yarımtip müĢahidə olunur. Bunlardan birincisinə təlim iĢlərindəki müvəffəqiy- yətsizliyi hər hansı bir praktik fəaliyyətin köməyi ilə əvəz etməyə çalıĢan Ģagirdləri aid etmək olar. Belə Ģagirdlər üçün ümumi olan cəhət onlarda mücərrəd təfəkkürün inkiĢaf etməməsi və bununla əlaqədar olaraq məsələnin Ģərti və həlli yollarını konkretləĢdirmək cəhdindən ibarətdir. Onların bu cür hərəkətləri təlimdə bəzi müvəffəqiyyətlər qazanmaq imkanı verir. Bu cür Ģagirdlərdə analitik təfəkkür inkiĢaf etmədiyinə görə təlim materialını çətinliklə mənimsəyirlər. Onlar təhlili məsələ həllinin bütün gediĢində tətbiq edə bilmədiklərinə görə, çox vaxt məsələni də axıra kimi həll edə bilmirlər. Geridə qalan Ģagirdlərin həmin yarımtipində gələcəkdə müəyyən fəaliyyət növünə qarĢı yönəliĢlik, arzu olunan peĢəyə dair az və ya çox dərəcədə aydın təsəvvür mövcud olur. Adətən, bu cür yönəliĢlik onların təlim fəaliyyətindəki müvəffəqiyyətsizliklərini əvəz edən praktik fəaliyyətinin məzmunundan asılı olur. Bununla əlaqədar olaraq həmin Ģagirdlərdə özünüqiymətləndirmə obyektiv xarakter daĢıyır. Geridə qalan birinci tip Ģagirdlərin ikinci yarımtipinə təlim iĢindəki hər cür çətinlikdən qaçmağa çalıĢan Ģagirdləri aid etmək olar. Təlimdə müvəffəqiyyət qazanmağa çalıĢan həmin Ģagirdlər çox vaxt qadağan olunmuĢ yollardan istifadə etməyə çalıĢırlar: yoldaĢlarından köçürür, onların gizlincə dediklərinə istinad edir və s. Bu cür Ģagirdlər baĢqa iĢlərin hamısına da təlimə yanaĢdıqları kimi yanaĢırlar. Ətraf aləm haqqında onların təsəvvürləri olduqca məhduddur. Birinci yarımtipdən fərqli olaraq onlar hətta təlim tapĢırıqlarının mahiyyətini anlamağa cəhd göstərmirlər. Bir qayda olaraq onlar gələcək haqqında düĢünmürlər. Ġkinci tipə aid etdiyimiz geridə qalan Ģagirdlər, adətən məktəbə yaxĢı hazırlıq və oxumaq həvəsi ilə gəlirlər. Lakin həmin uĢaqlar evdə səbrlə oturub iĢləməyə alıĢdırılmamıĢ www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
319 319
319 319
319 319
319 319
319 olurlar. Onlarda yalnız xoĢlarına gələn iĢlə məĢğul olmaq adəti hökm sürür. Ona görə də diqqəti cəmləĢdirmək, hafizəni gərginləĢdirmək, fəal Ģəkildə fikirləĢmək onlarda narazılıq yaradır. Bunun əsasında təlimdə yaranan müvəffəqiyyətsizlik mənəvi konfliktin yaranmasına gətirib çıxarır. Bu da öz növ- bəsində təlimə qarĢı mənfi münasibət yaradır. Belə uĢaqların gələcək planları təlimlə bağlı olmur. Onların maraqları müxtəlif olur ki, bunların içərisində idrak maraqları da mühüm yer tutur. Geridə qalan ikinci tip Ģagirdlər arasında da iki yarımtip müəyyənləĢdirmək mümkündür. Bunlardan birinci yarımtipə özünün təlimdəki müvəf- fəqiyyətsizliyini, kollektivdəki uğursuz
vəziyyətini sinifdənkənar əqli fəaliyyətlə əvəz edən Ģagirdləri aid etmək olar. Onların gələcək haqqında arzuları məhz sinifdənkənar məĢğuliyyətin həmin sahəsi ilə bağlı olur. Bu cür Ģagirdlərdə təlimin geniĢ sosial motivləri formalaĢmamıĢ olur. Ġkinci yarımtipə məxsus olan Ģagirdlərin təlimdəki müvəffəqiyyətsizlikləri onları baĢqaları ilə, xüsusilə məktəb- dənkənar qruplarla əlaqəyə girmək üçün yollar axtarmağa yönəldir. Belə uĢaqlarda tez-tez mənfi sosial istiqamətə malik olan maraq və meyllər müĢahidə olunur. Bu Ģagirdlər çox vaxt Ģagird mövqeyini itirirlər. Onlar intizamı kobudcasına pozurlar və müəllimlərin yanında etibarlarını itirirlər. Dərsdə geridə qalan üçüncü tip Ģagirdlərin xarak- teristikasını vermək o qədər də çətin deyildir. Bu tipə aid olan Ģagirdlər bir növ birinci tip Ģagirdlərin zəif öyrənməyə qabillik xüsusiyyətini və ikinci tip Ģagirdlərin asosial istiqamətlərini özlərində əks etdirirlər. Geridə qalma, təlimdə müvəffəqiyyətsizliyin səbəb- lərinin və onların tiplərinin təhlili müəllim üçün, Ģübhəsiz, böyük əhəmiyyətə malikdir. Çünki bu zaman məktəbdə özünə yer edən bu xəstəliyin qarĢısını almaq və aradan qaldırmaq imkanı yaranır. Lakin hələ psixoloji tədqiqatlar həmin www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
320 320 xəstəliyin qarĢısını almağın tam səmərəli yollarını aĢkara çıxara bilməmiĢdir. Bu sahədə aparılan ayrı-ayrı tədqiqatlara istinad edərək təlimdə geridə qalmanın aradan qaldırılmasına kömək edə biləcək bəzi yolları nəzərdən keçirək. Birinci tipə mənsub olan Ģagirdlərlə (öyrənməyə qabillik keyfiyyəti aĢağı olan) birinci növbədə elə iĢ aparmaq tələb olunur ki, onların müvəffəqiyyətlə oxumalarını ləngidən, ona mane olan fikri fəaliyyət xüsusiyyətləri yenidən qurulmuĢ olsun.
ÜmumiləĢdirmə qabiliyyətinin zəif inkiĢaf etməsi, əyani-əməli təfəkkürün məntiqi təfəkkürə nisbətən üstünlüyü həmin Ģagirdlərlə iĢ apararkən təlimin ilk mərhələsində əyani obrazlara istinad etmək zəruridir. Bu zaman müəllim elə bir Ģərait yaratmalıdır ki, istifadə olunan əyani vəsait Ģagirdlərin diqqətini əsas fikri məsələnin həllindən uzaqlaĢdıran ikinci dərəcəli əlamətlərə yönəltməsin. Həmin Ģagirdlərlə aparılan mümarisələrin xarakterinə də xüsusi fikir verilməlidir. Sübutluluğun məntiqi strukturunun inkiĢafına, əqli nəticələrin formalaĢmasına imkan verən mümarisələrdən geniĢ istifadə olunmalıdır. Öyrənməyə qabil- liyi zəif olan Ģagirdlərlə müqayisəli təhlil tələb edən mümarisələrin aparılması daha faydalıdır. Müəllim elə bir Ģərait yaratmalıdır ki, hər bir Ģagird orada özünü göstərə bilsin, müəllim isə Ģagirdləri hər bir, hətta ən kiçik müvəffəqiyyətinə görə rəğbətləndirsin. ġagirdlərə verilən tapĢırıqlar içərisində elələri də olmalıdır ki, Ģagirdlər müstəqil Ģəkildə asanlıqla yerinə yetirə bilsinlər. Belə olduqda, Ģagirdlərdə müstəqil iĢləri yerinə yetirməyə qarĢı müsbət münasibətin formalaĢması imkanı yaranır.
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|