MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- К.Д.Ушински.
- Müəllimin pedaqoji bacarıq və qabiliyyətləri.
- Səfərbəredici bacarıq və vərdiĢlər
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
351 351
351 351
351 351
351 351
351 olmalıdır. Tərbiyəçi insanı ailədə, cəmiyyətdə, xalq arasında, bəĢəriyyət içərisində və öz vicdanı ilə üzbəüz durduğu halda öyrənməlidir… o, insanı bütün yaĢlarda,… bütün vəziyyətlərdə, Ģadlıq
və qəmginlik hallarında… öyrənməlidir… yalnız bu zaman o, insan təbiətinin özündən tərbiyə vasitələrini əxz edə bilər, bu vasitələr isə olduqca çoxdur”.
1
Müəllim Ģəxsiyyətinin bu kimi keyfiyyətlərə malik olması onun pedaqoji fəaliyyəti üçün zəruridir. Müəllim Ģagird kollektivinə rəhbərlik edir. Onun təlim və tərbiyəsi ilə məĢğul olur. Ona görə də istər-istəməz müəllimlə Ģagird arasında qarĢılıqlı münasibətlər mövcud olur. Müəllim öyrədir, tərbiyə edir, Ģagird öyrənir, müəllimin rəhbərliyi altında bilik, bacarıq və vərdiĢlərə yiyələnir. Bu prosesdə müəllim eyni zamanda Ģagird Ģəxsiyyətinin təĢəkkülü və inkiĢafına əsaslı təsir göstərir. ġagird Ģəxsiyyətinin təĢəkkülünə müəllimin öz Ģəxsiy- yəti də lazımi təsir göstərir. Pedaqogika tarixinə nəzər saldıqda görkəmli pedaqoq və ictimai xadimlərin müəllim Ģəxsiyyətinin uĢaqların təlim və tərbiyəsində, o cümlədən onlarda Ģəxsiyyətin təĢəkkülündə mühüm rol oynaması barədə fikirlərinə rast gəlirik. A.Ġ.Gertsen göstərir ki, Ģagirdlərə təkcə müəllimin biliyi deyil, onun Ģəxsiyyəti də, ruhi keyfiyyətləri də əsaslı təsir edir.
K.D.UĢinski bu cəhətə xüsusi diqqət yetirərək yazır: “Tərbiyədə hər Ģey tərbiyəçinin Ģəxsiyyətinə əsaslanmalıdır. Çünki tərbiyənin gücü yalnız insan Ģəxsiyyətinin canlı mənbəyindən nəĢət edir. Heç bir nizamnamə və proqram, heç bir süni yaradılmıĢ müəssisə, nə qədər mahiranə düĢünülsə də tərbiyə iĢində Ģəxsiyyəti əvəz edə bilməz”. 1
1 К.Д.Ушински. Сечилмиш педагоjи ясярляри, Бакы, 1953, сящ.98 1 К. Д.Ушинский. Собрание сочиненений. Т.2., М., 1948, с.63-64. www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
352 352 Təcrübə göstərir ki, doğrudan da müəllim Ģəxsiyyətinin Ģagirdlərə tərbiyələndirici təsirini baĢqa heç bir Ģey əvəz edə bilməz. Müəllimin Ģəxsi nümunəsi, onun Ģəxsiyyəti Ģagird Ģəxsiyyətini təĢəkkül etdirir, onun inkiĢafına Ģərait yaradır. Müəllimin Ģəxsiyyəti uĢağın əqlinin, hiss və iradəsinin inkiĢafına, onun həyatına əsaslı təsir göstərir. Müəllimin Ģəxsiyyəti təkcə dərs dediyi müddətdə deyil, məktəbi qurtardıqdan sonrakı dövrlərdə də bəzən həmin Ģagirdlərin Ģəxsiyyətinə müsbət təsir göstərir, ona təkan verir. Belə ki, bəzən orta məktəbin sonuncu siniflərində oxuyan oğlan və qızlar sevimli müəllimlərini özləri üçün ideal seçirlər. Hər bir sahədə olduğu kimi Ģəxsiyyətinin keyfiyyətlərinə görə də öz müəllimlərinə oxĢamağa çalıĢırlar, bütün iĢlərində, fəaliyyətlərində buna can atırlar. Sevimli müəllimlərinin Ģəxsiyyəti onların həyatına iĢıq saçan mayaka çevrilir. Ona görə də müəllim Ģəxsiyyətində elə müsbət keyfiyyətlər formalaĢmalıdır ki, onlar Ģagirdlər üçün əsil nümunə götürüləcək obyekt olsun.
qoji fəaliyyətin müvəffəqiyyətini təmin edən, müəllimin pedaqoji ustalığını Ģərtləndirən cəhətlərdən biri də onun pedaqoji bacarıq və qabiliyyətləridir. Müəllim təkcə dərin biliyə, geniĢ dünyagörüĢünə malik olmaqla, öz fənnini hərtərəfli mənimsəməklə kifayət- lənməməlidir. O, eyni zamanda bildiklərini, öyrəndiklərini, tədris etdiyi elmin əsaslarını Ģagirdlərə çatdırmağı da bacar- malıdır. Hər fənnin özünəməxsus xüsusiyyətləri, çətinlikləri vardır. Ona görə də müəllim öz fənnini yaxĢı bilməklə, onu Ģagirdlərə çatdırmaq yollarına da yiyələnməlidir. ġagirdlərin təlim-tərbiyə iĢi mürəkkəb və çətin bir prosesdir. Ona görə də burada müəllimin təkcə faktları qeyd etməsi kifayət deyildir. Müəllim Ģagirdlərin təlim tərbiyə iĢini idarə etməyi də bacarmalıdır. Buna görə də o, öz yetiĢdirmə- lərinin daxili aləminə nüfuz etməyi bacarmalı, onların fikri iĢ tərzlərini izləyə bilməlidir. Yalnız belə olduqda müəllim
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
353 353
353 353
353 353
353 353
353 Ģagirdlərin təlim-tərbiyə iĢini düzgün istiqamətə yönəldə bilər, həmin iĢ idarə olunan iĢə çevrilər. Məhz buna görə də müəllim təkcə müvafiq biliklərə malik olmamalı, həmin bilikləri Ģagirdlərə çatdırmağı, onlara aĢılamağı da bacarmalıdır. Bəs müəllim konkret olaraq hansı pedaqoji bacarıq və vərdiĢlərə yiyələnməlidir? Bu barədə müxtəlif mülahizələr, fikirlər mövcuddur. Biz həmin məsələni daha sistemli və konkret əks etdirən bir mülahizəni burada qeyd edirik. Professor A.Ġ.ġerbakov müəllimin yiyələnməli olduğu peda- qoji bacarıq və vərdiĢləri dörd qrupa bölür: 1) məlumatverici bacarıq və vərdiĢlər; 2) səfərbəredici bacarıq və vərdiĢlər; 3) inkiĢafetdirici bacarıq və vərdiĢlər; 4) istiqamətləndirici bacarıq və vərdiĢlər. Bu bacarıq və vərdiĢlərin mahiyyəti aĢağıdakı Ģəkildə xarakterizə olunur. Məlumatverici bacarıq və vərdiĢlər: - elmi materialları didaktik yolla iĢləməklə tədris materialı Ģəklinə salmağı bacarmaq; - əsas didaktik vahidləri (anlayıĢ, bacarıq və inam) ayırmaq, onların təĢəkkülü və inkiĢafı yollarını iĢləyib hazırlamaq və Ģagirdlərin müvafiq bilik sisteminə daxil etmək; - müvafiq məktəb fənninə dair xarakterik metodlar sistemini təkcə tətbiq etməklə kifayətlənməmək, eyni zamanda onları inkiĢaf etdirmək; - proqramlaĢdırılmıĢ təlim ünsürlərini tətbiq etmək; - Ģagirdlərin anlayacağı, məntiqi, aydın, qısa və ifadəli Ģəkildə danıĢmaq; - əks əlaqəni təmin etmək; - Ģagirdlərin muzeyə, təbiətə, istehsalata ekskursiyalarını təĢkil etmək, onları kənd təsərrüfatı əməyi ilə tanıĢ etmək, məĢğələləri tədris emalatxanalarında və tədris-təcrübə sahəsində aparmaq.
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|