MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birinci qrupa
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
363 363
363 363
363 363
363 363
363 ünsiyyətin vasitəsi rolunu oynayırlar. Adətən, hamıda, eləcə də müəllimlərin hamısında ün- siyyət üslubu eyni olmur. Konkret bir Ģəxsiyyət kimi hər bir müəllimdə ünsiyyətin təĢkili priyom və metodları nisbətən sabit Ģəkildə cəmlənir. Kommunikativ məsələni həll etməyə yönəldilmiĢ bu cür davamlı keyfiyyətlər fərdi ünsiyyət üslubu adlanır. Ġdarəetmə ilə bağlı olaraq sosial psixologiyada beĢ cür rəhbərlik üslubu qeyd olunur: avtokratik, avtoritar, demok- ratik, laqeyd (einasız, liberal) və qeyri-sabit (ardıcıl olmayan) rəhbərlik üslubu. Buna uyğun olaraq pedaqoji ünsiyyətin də eyni üslublarını qeyd etmək mümkündür. Adətən, avtokratik və avtoritar rəhbərlik üslubuna malik olan müəllimlər pedaqoji ünsiyyətin təĢkilində demək olar ki, eyni mövqe tuturlar. Bu cür rəhbərlik üslubuna malik olan müəllimlər Ģagirdlərə yalnız obyekt kimi yanaĢırlar. ġagird ünsiyyətin bərabər hüquqlu tərəf müqabili kimi qəbul edilmir. Belə müəllimlər həmiĢə hökmüran olmağa çalıĢırlar. Onlarla ünsiyyət zamanı Ģagirdlər təĢəbbüskarlığı itirirlər. Bu cür ünsiyyət üslubuna malik olan müəllimlər ünsiyyət zamanı Ģagirdlərin fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə almır, hamı ilə eyni ünsiyyət saxlamağa can atırlar. Onlar Ģagirdlərin fərdi xüsusiyyətlərini göstərsələr də, tamamilə qeyri-real model qurur, həmin fərqi olduqca ĢiĢirdir, real hesab edirlər. ġagird baĢqalarına nisbətən bir qədər fəal olduqda, müəllimin gözündə o iğtiĢaĢçı kimi, bir qədər passiv olduqda isə - tənbəl, avara kimi görünür. Belə müəllimlər üçün neqativ ustanovka, baĢqa sözlə Ģagirdə qarĢı qeyriĢüuru, pis münasibət xarakterik haldır. Bu cür müəllimlər ünsiyyətdə seçici, qiymətləndirmədə isə subyektiv olurlar. Ona görə də bu cür ünsiyyət üslubu səmərəli xarakter daĢıya bilmir. Bu sahədə tədqiqat aparan müəlliflərin əksəriyyəti ən səmərəli ünsiyyət üslubu kimi demokratik üslubu qeyd edirlər. Belə rəhbərlik üslubunda Ģagird subyekt kimi qavranılır. Bu cür rəhbərlik üslubuna
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
364 364 malik olan müəllim Ģagird kollektivi ilə razılaĢır. Qərar qəbul edərkən kollektiv və onun liderinin təklifini nəzərə alır. Məktəblilərin müstəqilliyini boğmur, Ģagirdlərə daima xahiĢ, məsləhətlə yanaĢır, müsbət emosional əlaqəyə üstünlük verir. Bu cür ünsiyyət ülslubuna malik olan müəllimlər Ģagirdlərin fərdi xüsusiyyətlərini və Ģəxsi təcrübələrini, fəallıq və tələbatlarını nəzərə almağa çalıĢırlar. Belə müəllimlərdə neqativ ustanovka olmur və ya onu təzahür etdirmirlər. Onlar qiymətləndirmədə obyektiv, təmas
yaratmaqda isə
təĢəbbüskardırlar. Təcrübə göstərir ki, Ģagirdlərlə qarĢılıqlı münasibətdə pedaqoji ünsiyyətin demokratik üslubundan istifadə edən müəllimlərlə Ģagirdlər arasında olduqca səmərəli təmas yaranır. ġagirdlər bu cür müəllimlərlə ünsiyyətə daima can atır, onlardan hər cür köməklik gözləyirlər. Laqeyd və yaxud liberal rəhbərlik üslubuna malik olan müəllimlərin Ģagirdlərlə ünsiyyəti də kortəbii xarakter daĢıyır. Burada ünsiyyətin xarakteri müəllimin özündən deyil, Ģagirdlərdən asılı olur, Ģagirdlər tərəfindən diktə olunur. Belə müəllim Ģagirdlərin iĢinə qarıĢmamağa çalıĢır, özünün qətiyyətsizliyi ilə fərqlənir, neytrallığa can atır. Məqsədi yayğın xarakter daĢıyır. Heç vaxt qarĢıdakı məqsədi həyata keçirməyə can atmır. Ona görə də Ģagirdlər bu cür müəllimlə ünsiyyət zamanı öz tələbatlarını lazımi Ģəkildə ödəyəcəklərini güman etmirlər. Nəhayət, qeyri-sabit, ardıcıl olmayan rəhbərlik üslubuna malik olan müəllimlərin ünsiyyət üslubu da həmin cəhəti özündə əks etdirir. Bu cür müəllimlə Ģagirdlər ona görə ünsiyyətə girməyə cəhd göstərmirlər ki, onun necə, hansı üslubla hərəkət edəcəyini müəyyənləĢdirməkdə çətinlik çəkirlər. ġübhəsiz, qeyd olunan rəhbərlik üslubunun hər biri müəllimlə Ģagirdlər arasındakı qarĢılıqlı münasibətlərə özünə- məxsus Ģəkildə təsir göstərəcəkdir. ġagird kollektivinin düzgün idarə olunması isə bu cür qarĢılıqlı münasibətlərin səmərəliliyindən asılıdır. Müəllimlə Ģagirdlərin qarĢılıqlı ünsiyyəti nə qədər səmərəli olarsa, kollektivin idarə olunması, onun üzvlərinin tərbiyə iĢinin təĢkili də bir o qədər səmərəli olacaqdır.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
365 365
365 365
365 365
365 365
365 ġagirdlərlə qarĢılıqlı ünsiyyətin səmərəliliyinə görə müəl- limləri Ģərti olaraq 4 qrupa bölmək mümkündür.
müəllimləri aid etmək olar. Bu cür müəllimlər təkcə dərsdə, məktəbdə, təlimlə bağlı məsələləri həll edərkən Ģagirdlərlə ünsiyyətdə olmaqla kifayətlənmirlər. Onların Ģagirdlərlə ünsiyyəti Ģagird həyatının bütün sahələrini əhatə edir. Bu cür ünsiyyət öz səmərəliliyi, müəllimin Ģagirdlərə inamı ilə fərqlənir. Həmin müəllimlər demokratik rəhbərlik üslubuna malik olurlar. ġagirdlərlə qarĢılıqlı ünsiyyətin səmərəliliyinə görə
onlara qarĢı dərin inam və etimad mövcud olan müəllimlər təĢkil edir. Lakin onun Ģagirdlərlə qarĢılıqlı ünsiyyəti ən çox təlim prosesində mövcud olur, təlimdən kənar vaxtlarda isə müxtəlif səbəblərdən bü cür ünsiyyət müntəzəm xarakter daĢımır. Buna baxmayaraq bu və ya digər Ģagird çətinliyə düĢdükdə və bunu həll edə bilmədikdə həmin müəllimə müraciət edir, bu zaman onların arasındakı ünsiyyət açıq qəlbdən və inam səviyyəsindən gedir. Həmin qrupa daxil olan müəllimlərdə demokratik rəhbərlik üslubu üstünlük təĢkil edir. Bununla yanaĢı olaraq ikinci qrupa daxil olan müəllimlərdə bəzən avtoritar rəhbərlik üslubu da özünü göstərir. ġagirdlərlə qarĢılıqlı ünsiyyətin xarakterinə görə üçüncü qrupa daxil olan müəllimlər əvvəlkilərdən bir sıra cəhətlərinə görə fərqlənirlər. Bu cür müəllimlər, adətən, Ģagirdlərlə yaxın ünsiyyət saxlamağa cəhd göstərir, bü cür ünsiyyətə can atırlar. Lakin bu cür ünsiyyətə nail ola bilmirlər. Bu cür ünsiyyətin baĢ tutmamasının səbəbinə gəldikdə, onlar vaxtın çatmaması üzündən öz cəhdlərini həyata keçirə bilmirlər. Ünsiyyətə cəhd göstərməsinə baxmayaraq, Ģagirdlər onlara inanmadıqlarına görə qarĢılıqlı ünsiyyət baĢ tutmur. Belə müəllimlər ya həddindən artıq mentor (öyüdçü) pozası tutur, ya onlara verilən sirri saxlaya bilmir, ya da Ģagirdlərin hörmətini qazana
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|