MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

375 

375 

375 

375 

375 

375 

375 

375 

375 

psixoloji çətinlik baĢ verdikdə psixotexniki formadan istifadə 

etmək,  əməyin  səmərəliliyini  yüksəltmək  məqsədilə 

müəllimlərin  mövqelərini  dəqiqləĢdirmək  üçün  yaranmıĢ 

problemlə  əlaqədar  məktəb  müəllimlərinin  birgə  iĢi  (uyğun 

pedaqoji təsir vasitələrinin tapılması və yaradılması). 

Müəllimin  pedaqoji  mərifəti.  Pedaqoji  ünsiyyət 

zamanı  müəllimin  pedaqoji  mərifəti  onun  Ģəxsiyyətinin  ən 

dəyərli və pedaqoji fəaliyyət üçün zəruri olan keyfiyyəti hesab 

olunur.  Pedaqoji  mərifət  müəllimin  özünə  qarĢı  gənclərin 

rəhbəri,  tərbiyəçisi  kimi  sosial  gözləmələri  adekvat  qavrama 

əsasında qurulan davranıĢdır. Müəllimin pedaqoji mərifəti onu 

Ģagirdlərlə,  onların  valideynləri  ilə,  müəllim  yoldaĢları  ilə 

düzgün  münasibət  saxlaya  bilmək  bacarığı  və  həddini 

aĢmamasında  təzahür  edir.  Təcrübə  göstərir  ki,  pedaqoji 

mərifətin  gözlənilməməsi  pedaqoji  ünsiyyətin  pozulması  ilə 

yanaĢı  pedaqoji  fəaliyyətin  əsas  məqsədini  həyata  keçirməyə 

mane  olur,  müəllimlə  Ģagirdlər  arasında  münaqiĢənin 

yaranmasına gətirib çıxarır.  

Pedaqoji  mərifət  müəllimin  davranıĢında  həlledici  yer 

tutur.  Pedaqoji  mərifətə  malik  olmayan  müəllim  öz 

Ģagirdlərinin  gözündən  asanlıqla  düĢür,  onların  hörmətini 

qazana bilmirlər. Xüsusilə yenicə pedaqoji fəaliyyətə baĢlayan 

günü  müəllim  məhz  həmin  keyfiyyətlərin  olmaması  üzündən 

çox vaxt özündə öz gücünə inam hiss etmir. 

Pedaqoji  mərifətin  mühüm  cəhətlərindən  müəllimin 

Ģagirdlərə,  uĢaq  kollektivinə  düĢünülmüĢ  və  diqqətli 

münasibəti,  çıxarılan  qərarlarda  ehtiyatlılıq,  Ģagirdin 

mənliyinə toxunmamaq və s. qeyd etmək olar. 

Pedaqoji  mərifət  öz-özünə  biruzə  vermir.  O,  müəllimin 

gündəlik fəaliyyətində, iĢində özünü göstərir. Müəllim Ģagird 

kollektivi  ilə,  onların  təlim  və  tərbiyəsi  ilə  məĢğul  olur.  Bu 

zaman  Ģagirdlərin  təlim  müvəffəqiyyətini,  davranıĢ  tərzini 

qiymətləndirməli olur. Burada isə istər-istəməz onun pedaqoji 

mərifəti təzahür edir. 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

376 

376 

ġagirdin  fəaliyyətini  pedaqoji  cəhətdən  düzgün  qiy-

mətləndirmək  həmin  fəaliyyət  prosesinə  əsaslı  təsir  göstərir. 

Ona görə də müəllim öz Ģagirdlərinin təlim müvəffəqiyyətini, 

onun  davranıĢ  tərzini  düzgün  qiymətləndirməyi  bacarmalıdır. 

Bunun  üçün  isə,  o,  Ģagirdlərin  bilik,  bacarıq  və  vərdiĢlərinin 

həqiqi səviyyəsini, onların davranıĢ tərzini, iĢə münasibətinin 

xüsusiyyətlərini 

dəqiq 

müəyyənləĢdirməlidir. 

Məktəb 

təcrübəsi  göstərir  ki,  Ģagird  öz  bilik,  bacarıq  səviyyəsinin 

düzgün qiymətləndirilməsini gördükdə öz imkanlarını anlayır, 

qüvvətli  və  zəif  cəhətlərini  baĢa  düĢür,  daha  çox 

müvəffəqiyyət əldə etmək üçün səy göstərir.  

Müəllimin  Ģagirdə  yanaĢması,  ona  müraciət  tərzi  onun 

bilik  və  davranıĢının  qiymətləndirilməsində  mühüm  rol 

oynayır.  Adətən,  Ģagirdlər  tələbkar,  eyni  zamanda  onların 

mənliyinə toxunmayan, onlara hörmət edən müəllimi sevirlər. 

Bu cür müəllimin Ģagirdin bilik səviyyəsini və davranıĢ tərzini 

düzgün  qiymətləndirməsi  onun  gələcək  fəaliyyətinə  düzgün 

istiqamət verir. 

Pedaqoji  mərifətə  malik  olan  müəllim  sürətlə  dəyiĢən 

pedaqoji 

Ģəraitə 

uyğunlaĢmağı, 

mövcud 

Ģəraiti 

qiymətləndirməyi, düzgün qərar qəbul  etməyi bacarır. Bunun 

üçün 

isə 

müəllim 

təkcə 

faktları 

qavramağı 

və 

qiymətləndirməyi  bacarmaqla  kifayətlənməməlidir,  eyni 

zamanda yüksək mərifət, dözümlülük və özünü ələ ala bilmək 

imkanına malik olmalıdır. 

P e d a q o j i   m ə r i f ə t ə   y i y ə l ə n ə n   m ü ə l l i m  

Ģ a g i r d l ə   h a r a d a ,   n e c ə   d a n ı Ģ m a ğ ı n   t ə r z i n i   d ə  

b i l i r ,   b u n u   d ü z g ü n   s e ç m ə y i   b a c a r ı r .   O n a  

g ö r ə   d ə   m ü ə l l i m i n   a p a r d ı ğ ı   i Ģ   s ə m ə r ə s i z  

q a l m ı r .  

M ü ə l l i m i n  

p e d a q o j i  

m ə r i f ə t i  

o n u n  

ü m u m i   ə x l a q i   k e y f i y y ə t l ə r i n d ə n ,   Ģ a g i r d l ə  

ü n s i y y ə t   z a m a n ı   p e d a q o j i   e t i k a   q a n u n l a r ı n ı  

n ə z ə r ə   a l m a s ı n d a n   ç o x   a s ı l ı d ı r .    

P e d a q o j i  

ü n s i y y ə t i n  

p o z u l m a s ı  

v ə  

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

377 

377 

377 

377 

377 

377 

377 

377 

377 

p e d a q o j i  

m ə r i f ə t i n  

g ö z l ə n i l m ə m ə s i  

n ə t i c ə s i n d ə   m ü ə l l i m l ə   Ģ a g i r d l ə r   a r a s ı n d a  

q a r Ģ ı l ı q l ı   t ə s i r   p r o s e s i n d ə   m ə n a   m a n e ə l ə r i  

y a r a n a  

b i l i r .  

B u  

c ü r  

m a n e ə l ə r  

Ģ ə x -

s i y y ə t l ə r a r a s ı   m ü n a q i Ģ ə l ə r i n   m ə n b ə l ə r i n d ə n  

b i r i n i   t ə Ģ k i l   e d i r .   T ə c r ü b ə   g ö s t ə r i r   k i ,  

m ü ə l l i m ə  

q a r Ģ ı  

m ə n a  

m a n e ə s i  

y a r a n a n  

Ģ a g i r d l ə r   h ə m i n   m ü ə l l i m i n   h e ç   b i r   t ə l ə b i n ə  

ə m ə l   e t m ə k   i s t ə m i r .   A d ə t ə n ,   u Ģ a q l a r ı n   d a h a  

ç o x   k ü s ə y ə n   v ə   t e z   ö z ü n d ə n   ç ı x a n   d ö v r ü  

o l a n   y e n i y e t m ə l i k   d ö v r ü n d ə   m ə n a   m a n e ə s i  

d a h a   t e z   y a r a n ı r ,   d a h a   p a r l a q   t ə z a h ü r   e d i r  

v ə   ç ə t i n l i k l ə   a r a d a n   q a l d ı r ı l ı r .   O n a   g ö r ə   d ə  

m ü ə l l i m   ö z   ü n s i y y ə t i n i   e l ə   t ə Ģ k i l   e t m ə l i d i r  

k i ,  

m ə n a  

m a n e ə s i n i n  

y a r a n m a s ı  

i l ə  

n ə t i c ə l ə n m ə s i n .    

 

VI.25.4.ġagird Ģəxsiyyəti və sinif kollektivinin       

  öyrənilməsi və onlara psixoloji xarakteristika 

tərtibinin prinsipləri. Dərsin psixoloji təhlili 

 

    

ġagird  Ģəxsiyyətini  hərtərəfli  inkiĢaf  etdirmək  və  sinif 

kollektivini təĢkil etmək üçün birinci növbədə onları hərtərəfli 

öyrənmək  lazımdır.  Bu  tələbi  həyata  keçirmədən  müəllim  öz 

qarĢısında  duran  vəzifəni  müvəffəqiyətlə  həyata  keçirməyə 

nail  ola  bilməz.  Ona  görə  də  müəllim  bir  növ  tədqiqatçılıq 

qabiliyyətinə  malik  olmalı,  bu  qabiliyyətin  köməyi  ilə 

Ģagirdlərini,  onların  daxil  olduqları  sinif  kollektivini 

öyrənməli,  onlar  haqqında  zəruri  biliyə  malik  olmalıdır. 

Təcrübə göstərir ki, müəllimin, sinif rəhbərinin öz Ģagirdlərini, 

sinif  kollektivini  öyrənmək  əsasında  tərtib  etdiyi  psixoloji-

pedaqoji  xarakteristika  Ģəxsiyyətin  formalaĢmasını  idarə 

etməkdə   ona lazımi imkanlar  yaradır. Bu cür xarakteristika-

nın  tələb  edilən  səviyyədə  olması  üçün  onun  tərtibi  zamanı 

---