MahirəNərimanqızı



Yüklə 5,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/219
tarix17.09.2017
ölçüsü5,95 Mb.
#20
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   219

www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

83 


tələbi  birbaĢa  tətbiq  olunan  mümarisələrə  də  aid  etmək  olar. 

Təcrübə göstərir ki, Ģagird icra etdiyi mümarisənin nəticəsi ilə 

tanıĢ  olmadıqda,  bu  zaman  nə  kimi  səhvə  yol  verdiyini 

anlamadıqda  mümarisə  də  öz  əhəmiyyətini  itirir,  düzgün 

bacarıq  və  vərdiĢlərin  yaranmasını  təmin  etmir.  Öz  iĢinin 

nəticəsi  ilə  tanıĢ  olmayan,  səhv  edib-etmədiyini,  əgər  səhv 

etmiĢsə, bunun nədən ibarət olduğunu anlamayan Ģagird (eləcə 

də  digər  fəaliyyət  sahəsinə  yiyələnən  adam)  bəzən  dəfələrlə 

eyni  səhvi  təkrar  edir,  nəticədə  səhv  vərdiĢlərə  yiyələnir. 

Əksinə,  Ģagird  icra  etdiyi  mümarisələrin  nəticəsi  ilə  tanıĢ 

oldduqda, səhvinin nədən ibarət olduğunu anladıqda  sonradan 

bu cür səhvlərə yol verməməyə çalıĢır, deməli, öz fiziki iĢinin 

gediĢini dərk etmək və izləmək imkanı əldə edir. 

Faktlara  müraciət  edək.  Psixoloqların  apardıqları  təc-

rübələrdən  birində

1

  yoxlananlara  gözüyumulu  müəyyən 



uzunluqda  (75  mm)  xətt  çəkmək  tapĢırığı  verilmiĢdir.  Bu 

zaman  üç  qrupun  hər  birində  o  birilərindən  fərqli  Ģəraitdə  iĢ 

aparılmıĢdır.  Birinci  qrupda  olan  yoxlananlara  yerinə 

yetirdikləri  iĢin  düzgün  və  ya  səhv  olması  barədə  məlumat 

verilməmiĢdir.  Ġkinci  qrupda  yoxlananlara  hər  xətti  çəkdikcə 

ümumi  Ģəkildə  «düzdür»  və  ya  «səhvdir»  xəbərdarlığı 

edilmiĢdir. Üçüncü qrupda yoxlananlara çəkdiyi xəttin verilmiĢ 

tapĢırıqdan  nə  qədər  fərqləndiyi  bildirilmiĢdir.  Hər  üç  qrupda 

yoxlanandar  100  cəhd  etmiĢlər.  Nəticədə  qruplarda  düzgün 

uzunluqdan 

fərqlənmə 

aĢagıdakı 

Ģəkildə 

olmuĢdur 

(millimetrlə). 

Variantlar 

Ġlk 30 

xəttdə 


Sonrakı 40 

xəttdə 


Axırıncı 30 

xəttdə 


Məlumat 

verilmədikdə 

 

19 


22 

20 


                                                 

1

 Психология. / под ред. А.А. Смирнова и др. – М. 1962. 




www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 



84 

«Düzdür»  və  ya 

«səhvdir» xəbərdar-

lığı zamanı  

23 

 

16 



 

12 


 

Yayınma 


halının 

böyüklüyü 

bildi-

rildikdə 



 



 

 



Cədvəldəki  rəqəmlərdən  göründüyu  kimi,  yoxlananları 

xəttin  tapĢırıqdan  nə  qədər  fərqləndiyi  bildirilmiĢ  üçüncü 

qrupda çəkilmiĢ xəttlər tapĢırıga daha yaxın olmuĢdur. 

Məktəbdə  Ģagirdlərlə  aparılmıĢ  iĢ  də  mümarisələrin 

nəticələri ilə tanıĢlıgın fəaliyyətin mənimsənilməsindəki rolunu 

bir daha təsdiq edir. 

Hər  birində  10  nəfər  olmaqla  iki  qrup  ĠV  sinif 

Ģagirdlərinə  eyni  orfoqrafik  və  durgu  iĢarəsi  qaydalarını  əhatə 

edən çalıĢma verilmiĢdir. Bu iĢi maksimum sürətlə və düzgün 

yerinə  yetirməli  olduqlarını  bildirilmiĢdir.  Bu  zaman 

qruplardan  birində  (A)  hər  bir  mümarisədən  sonra  buraxılmıĢ 

səhvlər  təhlil  olunmuĢ,  digər  qrupda  (B)  isə    bu  cür  iĢ 

aparılmamıĢdır. 

10  mümarisədən  sonra  A  qrupunda  bu  cür  təhlil 

aparılması  dayandırılmıĢ  və  Ģagirdlərə  mümarisəni  düz  və  ya 

səhv yerinə yetirmələri barədə heç bir məlumat verilməmiĢdir. 

B  qrupunda  isə  əksinə,  buraxılmıĢ  səhvlər  təhlil  olunmuĢdur. 

Nəticədə  A  qrupu  Ģagirdləri  B  qrupuna  nisbətən  yaxĢı  nəticə 

verdiyi halda, sonrakı 10 mümarisədə A qrupunun Ģagirdlərinin 

nəticələri pisləĢməyə, B qrupunda olan Ģagirdlərin nəticələri isə 

yaxĢılaĢmağa  baĢlamıĢdır.  Bunu  aĢagıdakı  diaqramdan  aydın 

görürük.  

Bütün  qeyd  olunanlar  mümarisələrin  nəticələri  ilə 

tanıĢlığın  fəaliyyətin  mənimsənilməsindəki  rolunu  bir  daha 

təsdiq edir.                                                                             

VərdiĢlərin  yaranması  zamanı  tətbiq  olunan  mümarisələrin 

məvəffəqiyyəti müsbət nəticələrin artmasında, səhvlərin azalmasında 



www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

85 


özünü  göstərir.  Lakin  müsbət  nəticələrin  yüksəlməsi  heç  də  bütün 

hallarda  rəvan,  yüksələn  xətlə  getmir.  Eyni  vəziyyətdə,  səviyyədə 

qala  bilir,  yüksələ  və  aĢağı  düĢə  bilir.    Hər  bir    təkrardan  sonra 

səhvlərin  azalması  da  eyni  səviyyədə,  rəvan  getmir.  Bu  baxımdan 

vərdiĢlərin  yaranması  prosesinin  qrafik  ifadəsini,  necə  deyərlər 

mümarisə əyrisini vermək olar. Sınaqların miqdarı üfiqi xətt (absis), 

iĢin  yoxlanan  əlaməti  isə  Ģaquli  xətt  (ordinat)  üzrə  qeyd  olunur. 

Qrafikdə  alınmıĢ  nöqtələri  birləĢdirən  xətt  mümarisə  əyrisi  və  ya 

öyrənmə  əyrisi  adlanır.  O,  formalaĢan  vərdiĢin  inkiĢaf  yolunu 

səciyyələndirir. Bunu aĢağıdakı sxemdən aydın görürük. 




www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 



86 

Mümarisələrin nəticələri ilə tanıĢlığın əhəmiyyətini 

göstərən diaqram 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

         1  2  3  4  5   6  7   8 9 10 111213 14151617 1819 

                         Mümarisələrin sayı 

           A qrupu 

           B qrupu  

ġəkil 3. 

 

 

25 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

20 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

15 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0  1 

















10 

Mümarisələr 

 

ġəkil 4.    VərdiĢlərin yaranmasının mümarisə əyrisi: 



səhvlərin miqdarının azalması  (M.Ə.Həmzəyevə görə) 

                          

VərdiĢlərin  yaranmasının  digər  qanunauyğunluğu  onun 

tərəqqisi və tənəzzülündə özünü göstərə bilir. 

Hər hansı bir vərdiĢ hər hansı bir fəaliyyətə nə qədər çox, 

С

ящфл


яри

н м


игда

ры

 



84 

80 


76 

72 


68 

64 


60 

56 


52      

М

üв



яф

ф

яг



ий

йя

т э



ю

стя


ри

ъиси


 (

%

-



ля)

 



Yüklə 5,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   219




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə