MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

130 

u Ģ a q l a r  

b i r i n c i  

n ö v b ə d ə  

p a s s i v  

n i t q ə  

y i y ə l ə n i r l ə r .   O n l a r   b ö y ü k l ə r i n   d a n ı Ģ ı ğ ı n ı  

b a Ģ a  

d ü Ģ ü r ,  

o n l a r ı n  

d e d i k l ə r i  

s ö z l ə r ə  

r e a k s i y a   v e r i r l ə r .   T ə d r i c ə n   u Ģ a q l a r d a   a k t i v  

n i t q   f o r m a l a Ģ ı r   v ə   o n l a r   d a   s ö z l ə r d ə n  

b i l a v a s i t ə   f ə a l   Ģ ə k i l d ə   i s t i f a d ə   e t m ə k l ə  

ü n s i y y ə t ə  

g i r i r l ə r .  

X a r i c i  

d i l l ə r i n  

ö y r ə n i l m ə s i   z a m a n ı   b u   h a l   d a h a   a y d ı n  

t ə z a h ü r   e d i r .   X a r i c i   d i l i n   ö y r ə n i l m ə s i n i n  

i l k i n   m ə r h ə l ə s i n d ə   p a s s i v   n i t q   ü s t ü n l ü k  

t ə Ģ k i l   e d i r .   X a r i c i   d i l i   ö y r ə n ə n   a d a m   h ə m i n  

m ə r h ə l ə d ə   x e y l i   s ö z ü   a y d ı n   b a Ģ a   d ü Ģ d ü y ü  

h a l d a   o n l a r d a n   ö z   f ə a l   n i t q i n d ə     i s t i f a d ə  

e t m ə k d ə   ç ə t i n l i k   ç ə k i r .   L a k i n   h ə m i n   d i l ə ,  

o n u n   l ü ğ ə t   e h t i y a t ı n a   d ə r i n d ə n   y i y ə l ə n d i k d ə n  

s o n r a   a k t i v   n i t q   f o r m a s ı n d a n   i s t i f a d ə d ə   d ə  

ç ə t i n l i k   ç ə k m i r .    

Y a z ı l ı   n i t q .   ġ i f a h i   n i t q   k i m i   y a z ı l ı   n i t q  

d ə   x a r i c i   n i t q i n   b i r   n ö v ü   k i m i   v e r b a l    

ü n s i y y ə t ə   a i d d i r .   Y a z ı l ı   n i t q   v a s i t ə s i l ə  

ü n s i y y ə t   y a z ı l ı   m ə t n l ə r i n   k ö m ə y i   i l ə   h ə y a t a  

k e ç i r i l i r ,  

g ö r m ə  

v a s i t ə s i l ə  

q a v r a n ı l ı r .  

M ü t ə x ə s s i s l ə r   y a z ı l ı   n i t q i   Ģ i f a h i   m o n o l o j i  

n i t q ə   n i s b ə t ə n   d a h a   m ü f ə s s ə l   n i t q   h e s a b  

e d i r l ə r .   A d ə t ə n ,   y a z ı l ı   n i t q d ə   h ə m s ö h b ə t l ə  

ə k s   ə l a q ə   m ö v c u d   o l m u r .   O n a   g ö r ə   d ə   b i z   h ə r  

Ģ e y i   ə v v ə l c ə d ə n   y a z d ı ğ ı m ı z   m ə t n d ə   o n a   i z a h  

e t m ə l i y i k .    

Y a z ı l ı   n i t q i   Ģ i f a h i   n i t q d ə n   f ə r q l ə n d i r ə n  

c ə h ə t l ə r d ə n   b i r i   o n d a n   i b a r ə t d i r   k i ,   y a z ı l ı  

n i t q i n   k ö m ə y i   i l ə   b i z   ö z   f i k r i m i z i ,   i s t ə k   v ə  

a r z u l a r ı m ı z ı   m ü ə y y ə n   m ə s a f ə d ə n   i s t ə d i y i m i z  

a d a m l a r a  

ç a t d ı r a  

b i l i r i k .  

Y a z ı l ı  

n i t q  

i n f o r m a s i y a l a r ı  

m ü ə y y ə n  

m ə s a f ə d ə n  

ö t ü r m ə y ə   i m k a n   v e r m ə k l ə   y a n a Ģ ı   m ü h a f i z ə  

e d i b   s a x l a m a ğ a ,   g ə l ə c ə k   n ə s l ə   ç a t d ı r m a ğ a   d a  

i m k a n   v e r i r .    

Y a z ı l ı  

n i t q  

Ģ i f a h i  

n i t q d ə n  

t ə k c ə  

q r a f i k a d a n   i s t i f a d ə   o l u n m a s ı n a   g ö r ə   d e y i l ,  

e y n i   z a m a n d a   o n u n   ö z ü n ə m ə x s u s   q r a m m a t i k ,  

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

131 

o r f o q r a f i k ,   s t i l i s t i k   x ü s u s i y y ə t l ə r i n ə   g ö r ə   d ə  

f ə r q l ə n i r .  

M ə h z  

b u n a  

g ö r ə  

d ə  

h ə m i n  

x ü s u s i y y ə t l ə r ə   m ü k ə m m ə l     y i y ə l ə n m ə k   y a z ı l ı  

n i t q d ə n   d ü z g ü n   i s t i f a d ə   e d ə     b i l m ə k   ü ç ü n  

z ə r u r i   Ģ ə r t d i r .    

D a x i l i   n i t q .   Ġ n t e r i o r i z a s i y a   ə l a m ə t i n ə  

g ö r ə   n i t q i n   x a r i c i   n i t q d ə n   f ə r q l i   o l a n   b i r  

n ö v ü n ü   –   d a x i l i   n i t q i   q e y d   e d i r l ə r .   B u   r e a l  

k o m m u n i k a s i y a d a n  

k ə n a r d a  

b a Ģ  

v e r ə n  

n i t q d i r .  

D a x i l i  

n i t q  

i n s a n ı n  

ö z - ö z ü n ə  

f i k i r l ə Ģ m ə s i ,  

ö z - ö z ü  

i l ə  

d a n ı Ģ m a s ı  

p r o s e s i d i r .   D a x i l i   n i t q   t ə l ə f f ü z   e d i l m ə y ə n ,  

s ə s s i z   n i t q d i r .   O   ç o x   q ı s a ,   b ə z ə n   d ə   a y r ı - a y r ı  

i f a d ə l ə r d ə n   i b a r ə t   o l u r .   H ə m i n   i f a d ə   b i r   n ö v  

f i k r i n   n ü v ə s i n i   t ə Ģ k i l   e d i r .   O n a   g ö r ə   d ə  

d a x i l i   n i t q   ü ç ü n   f r a q m e n t l i y i n ,   q ı r ı q l ı ğ ı n  

x a r a k t e r i k   h a l   o l d u ğ u n u   q e y d   e d i r l ə r .   D a x i l i  

n i t q   e y n i   z a m a n d a   s ü r ə t l i   n i t q d i r .   Ə g ə r   h ə r  

h a n s ı   b i r   h a d i s ə n i   x a r i c i   n i t q i n   k ö m ə y i l ə  

ç a t d ı r m a q   ü ç ü n   x e y l i   v a x t   s ə r f   e t m ə k   l a z ı m  

g ə l i r s ə ,   d a x i l i   n i t q d ə   o n u   a n i   o l a r a q ,   s ü r ə t l ə  

t ə s ə v v ü r ü m ü z d ə n   k e ç i r i r i k .  

P s i x o l o j i   ə d ə b i y y a t d a   d a x i l i   n i t q i   x a r i c i  

n i t q i n   b i r   n ö v   ə q l i   ə m ə l i y y a t l a r ı n   f i k r ə n  

i c r a s ı n a   y ö n ə l d i l m i Ģ   t ö r ə m ə   f o r m a s ı   k i m i  

q e y d  

e d i r l ə r .  

D a x i l i  

n i t q  

m ü x t ə l i f  

m ə s ə l ə l ə r i n   ə q l ə n   h ə l l i ,   b a Ģ q a   a d a m l a r ı n  

n i t q i n i   d i q q ə t l ə   d i n l ə m ə ,   m ə t n i   ö z   –   ö z ü n ə  

( t ə l ə f f ü z  

e t m ə d ə n )  

o x u m a q ,  

f i k r ə n  

p l a n l a Ģ d ı r m a ,   y a d d a s a x l a m a   v ə   y a d a s a l m a  

z a m a n ı   ö z ü n ü   d a h a   a y d ı n   Ģ ə k i l d ə   g ö s t ə r i r .  

D a x i l i  

n i t q i n  

v a s i t ə s i  

i l ə  

s e n s o r  

m ə l u m a t l a r ı n   i Ģ l ə n m ə s i ,   o n l a r ı n   m ü ə y y ə n  

a n l a y ı Ģ l a r   s i s t e m i n d ə   d ə r k   o l u n m a s ı   b a Ģ  

v e r i r ,   ö z ü n ü n   d a v r a n ı Ģ   v ə   t ə ə s s ü r a t l a r ı n ı n  

t ə h l i l i  

v ə  

q i y m ə t l ə n d i r i l m ə s i  

h ə y a t a  

k e ç i r i l i r .   B ü t ü n   b u n l a r   d a x i l i   n i t q i   i n s a n ı n  

ə q l i     f ə a l i y y ə t i   v ə   Ģ ü u r u n u n   o l d u q c a   m ü h ü m  

v ə   u n i v e r s a l   m e x a n i z m i n ə   ç e v i r i r .   D a h a   d a r ,  

p s i x o l i n q v i s t i k  

m ə n a d a  

d a x i l i  

n i t q  

i f a d ə l ə r i n i n   y a r a n m a s ı n ı n   b a Ģ l a n ğ ı c ı ,   o n u n  

---