MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hisslər, iradə, fəaliyyət.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
155
klassik nəzəriyyələr: Z.Freydin psixoanalitik, K.Yunqun analitik, A.Adlerin fərdi-psixoloji nəzəriyyələri. ġəxsiyyətin
nəzəriyyələri: K.Xorninin nevroz nəzəriyyəsi, E.Frommun konsepsiyası, Q.S.Sallevanın interpersonal, E.Eriksonun eqo- psixologiya nəzəriyyəsi. ġəxsiyyətin eksperimental nəzəriyyəsi: Q.Olportun, Q.Merreyin, R.Kattelin, A.Kellinin nəzəriyyələri. ġəxsiyyət haqqında L.Festinqerin koqnitiv dissonans nəzəriyyəsi. ġəxsiyyət haqqında biheviorist nəzəriyyə. ġəxsiyyət haqqında humanistik nəzəriyyələr: K.Rocersin, A.Maslaunun, R.Meyyin nəzəriyyələri. ġəxsiyyətin fəallığı və istiqaməti. ġəxsiyyətin fəallığı və onu təmin edən amillər. ġəxsiyyətin istiqamətinin xarakteristikası. Tələbatlar və onların növləri. ġəxsiyyətin davranıĢ motivləri. Maraqlar və onların növləri. DünyagörüĢü, əqidə və ideallar. ġəxsiyyətin mənlik Ģüuru. Mənlik Ģüuru funksiyaları haqqında anlayıĢ. «Mən»in kəĢf olunması. «Mən» obrazının formalaĢması. Özünüqiymətləndirmə və mənlik Ģüurunun əmələ gəlməsində onun rolu. ġəxsiyyətin iddia səviyyələri. Hisslər, iradə, fəaliyyət.
III. 5. 1. ġəxsiyyət haqqında anlayıĢ Müasir psixologiyada Ģəxsiyyət problemi. ġəxsiyyət problemi elmin müxtəlif sahələrində çalıĢan alim və mütəfəkkirlərin illərlə diqqət mərkəzində dayanan mühüm problemlərdən biri olmuĢ və müasir dövrdə də öz aktuallığını saxlamaqdadır. Müasir psixologiyada Ģəxsiyyət, onun fəallığı, formalaĢması, strukturu kimi məsələlər, ümumiyyətlə Ģəxsiyyət anlayıĢının mahiyyəti barədə müxtəlif fikirlər irəli sürülür. Bu bir daha həmin problemin mürəkkəb və çətin olduğunu təsdiq edir. Ġnsanlar təkcə gözlərinin rənginə, səslərinin tembrinə, barmaq izlərinə və s. görə deyil Ģəxsiyyətlərinin xarakteristikasına görə də bir- birlərindən fərqlənirlər. Ġnsanları gözlərinin rənginə, səslərinin tembrinə və ya digər biofiziki xüsusiyyətlərinə görə xarakterizə etməyə nisbətən onları bir Ģəxsiyyət kimi xarakterizə etmək olduqca çətindir. ġəxsiyyət anlayıĢı mürəkkəb anlayıĢdır. Onun adekvat Ģəkildə anlaĢılmasının çətinliyi bir sıra amillərlə bağlıdır. Həmin mühüm amillərdən bir neçəsini nəzərdən keçirək. 1. Ġnsan Ģəxsiyyəti maddi və toxunula bilən, hiss edilən deyildir. www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya 156 O, bir sıra amillərin, Ģəraitin, imkanların və determinantların təsiri altında formalaĢan psixoloji törəmədir.
yalnız onlardan asılı bir törəmə kimi Ģərh oluna bilməz, çünki o formalaĢdığı həmin əsası dialektik olaraq rədd edir.
əhəmiyyət kəsb etməsi barədə çoxlu nəzəriyyə və konsepsiya mövcuddur ki, bunların bir çoxunun «Ģəxsiyyət» anlayıĢını Ģərh etməsi ziddiyyətlidir. 4. Nəhayət, Ģəxsiyyəti anlamaq insan fenomenini anlamaqla birbaĢa əlaqədardır. ġəxsiyyət yalnız o zaman insanın əsası, özəyi kimi, onun baĢlıca parametri, onun eyniləĢdirmə vasitəsi kimi Ģərh oluna bilər ki, antropologiya və insan haqqında biliklər insanın öz təbiətini anlamaq səviyyəsinə yüksəlmiĢ olsun. Lakin bütün bu qeyd olunanlar heç də Ģəxsiyyətin tədqiqi imkanlarının mümkün olduğunu rədd etməyə imkan vermir. Əksinə, Ģəxsiyyət problemi barədə son nəzəri və eksperimental tədqiqatlar onun öyrənilməsi imkanlarını artırır. «ġəxsiyyət» sözü Azərbaycan, rus və ingilis dillərində maraqlı və faktiki olaraq eyni etimologiyaya malikdir. Azərbaycan dilində «Ģəxsiyyət» sözü öz əsasını ərəb sözü olan «Ģəxs» sözündən götürmüĢ və hər hansı bir konkret Ģəxsi, simanı bildirir. Rus dilində «Ģəxsiyyət» (
dilində «Ģəxsiyyət» mənasını ifadə edən «personality» sözü öz əsasını iki latın sözündən – «per» və «sona» sözlərindən götürmüĢdür ki, bu da bir növ «vasitəsilə danıĢır» mənasını ifadə edir. Sonralar qədim Yunanıstanda və Rim imperiyasında bu söz teatr tamaĢasında aktyorun «maskası» Ģəklində özünü büruzə vermiĢdir. Adətən, səhnə hərəkətindən asılı olaraq «masqa» dəyiĢilir, aktyor rola daxil olur. Lakin, yalnız xeyli vaxt keçdikdən sonra «persona» sözü hazırki dövrdə daĢıdığı məna yükünü daĢımağa baĢlamıĢ, «personality» – «Ģəxsiyyət» mənasında iĢlənməyə baĢlanmıĢdır. Qeyd edilənlərdən göründüyü kimi, insanın şəxsiyyəti birbaşa və dolayı mənada onun siması, sifətidir. BirbaĢa mənada insanın siması, sifəti onun baĢlıca identifikatorudur. Məhz onun xətləri, formaları, çevrəsi və digər xüsusiyyətləri əsasında bir adamı baĢqasından fərqləndirir, onun hansı yaĢ kateqoriyasına mənsub olduğunu müəyyənləĢdirə bilirik. Təsadüfi deyildir ki, Ģəxsiyyəti
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|