MahirəNərimanqızı



Yüklə 5,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə59/219
tarix17.09.2017
ölçüsü5,95 Mb.
#20
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   219

www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 



160 

insanın  həyatda  qazandığı  davranıĢ  forması,  baĢqa  sözlə  onun 



xarakteridir.  

  Nəhayət,  bu  komponentlərin  hamısının  üzərində  Ģəxsiyyətin 



mənliyi,  yəni  özünü  dərk  edib  anlaması,  öz  davranıĢını  nizama  salıb 

idarə etməsi «hökmranlıq» edir.  

  ġəxsiyyətin  strukturunun  daha  çox  yayılmıĢ  bu  cür  ənənəvi 

təhlili  ilə  yanaĢı  onu  digər  aspektlərdən  də  xarakterizə  etmək 

mümkündür.  Bunun  üçün  birinci  növbədə  Ģəxsiyyətin      strukturunun   

aĢağıdakı  qrafikinə   nəzər  yetirək 




www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

 

 



ġəxsiyyət 

ġüursuzluq 

ġüur 

Ümumi  növ 

tendensiyalar

ı 

Arxetip  

«Kölgə» 

Növün, 

etnosun 

tendensiyalar

ı 

Arxetip 

«BaĢqaları» 

SıxıĢdırılmıĢ, 

unudulmuĢ, 

rədd 

edilmiĢ,  arzu  olunmaz, 

qeyri-aktual 

Özü,  ətrafdakılar  və 

aləm 

haqqında 

informasiya 

Mühitin, 

etnosun, 

xalqın 

dəyərləri 

ÜmumbəĢəri 

dəyərlər 

Ġblis                 Yoldançıxaran                 Qeyri Mən 

Mən 

Peyğəmbər               Allah 

 

Kollektiv Ģüursuzluq 

 

ġəxsi Ģüursuzluq 

 

ġəxsi Ģüurluluq 

 

Kollektiv Ģüurluluq 

KeçmiĢ 

Gələcək 

 

Ġndi 

 

 

ġəkil 6. ġəxsiyyətin strukturu (prof. S.Ġ.Seyidova görə) 



163

 



www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 



164 

ġəkli  nəzərdən  keçirdikdə  ilk  növbədə  diqqəti  Ģüur  və 

Ģüursuzluğun  qarĢılıqlı  təsir  yolu,  üsulu  ilə  bağlı  sual  cəlb  edir. 

ġəxsiyyətin  vəhdətini  anlamaq  üçün  «Ģüurun  istiqaməti»  və 

«Ģüursuzluğun  istiqaməti»  anlayıĢlarını  aydınlaĢdırmaq  olduqca 

vacibdir. Bu məsələ bir çox psixoloji məktəb  və istiqamətlər tərəfindən 

qaldırılmıĢ,  görkəmli  alim  və  tədqiqatçıların  diqqətini  cəlb  etmiĢdir. 

Lakin  bu  vaxta  qədər  həmin  məsələ  açıq  qalmıĢ,  yönəliĢlik  onun 

istiqamətləndiyi  obyekti  axtarmağa  «səbəb  olmuĢdur».  Daxili  və  xarici 

aləmdə  mövcud  olan  nəhayətsiz  müxtəliflik  sayəsində  isə  buna  nail 

olmaq praktik olaraq  mümkün deyildir. Məhz buna görə də biz insanın 

Ģüur  və  Ģüursuzluğunu  obyektə  deyil,  zamana  «yönəltməyə»  cəhd 

göstərməyi  vacib  bildik.  Nəticədə  Ģüurun  gələcəyə,  Ģüursuzluğun  isə 

keçmiĢə yönəliĢliyinin mümkünlüyünü zənn etmək imkanı yaranmıĢdır. 

Bununla  da  Ģüurun  gələcəyə  yönəliĢliyi  insanda  hadisənin  baĢ 

verməsindən qabaq onun inkiĢafını görmə qabiliyyəti kimi antisipasiya 

fenomeninin  olması  ilə  də  təsdiq  olunur.  Bununla  yanaĢı  Ģüursuzluğun 

keçmiĢə  yönəliĢliyi  tamamilə  təbii  haldır.  Çünki,  sıxıĢdırılmıĢ, 

unudulmuĢ və arxetipik elementlər yalnız keçmiĢə aid ola bilər. 

  Beləliklə  insanda  keçmiĢ  və  gələcəyin  qarĢılıqlı  təsiri  onun 

Ģüursuzluğu  və  Ģüurunun  qarĢılıqlı  təsirindən  baĢqa  bir  Ģey  deyildir. 

Bunun nəticəsi isə hal hazırda yaĢayan konkret Ģəxsiyyətdir.  

  ġəkildəki 

ikinci 


komponent 

şüursuzluq  və  şüurun 

strukturundan  ibarətdir.  Ġlk  baxıĢda  belə  görünə  bilər  ki,  bu 

fenomenlərin  strukturu  üçlaylıdır.  ġüursuzluq  üçün  bu  laylar  ümumi 

nəsl arxetipi, etnos arxetipi, Ģəxsi Ģüursuzluq, Ģüur üçün isə ümumbəĢəri 

qiymətlər, konkret mühitin qiymətləri və Ģəxsi Ģüur laylarıdır. Lakin bu 

belə deyildir. ġüursuzluq və Ģüurun strukturu identik xarakter daĢımaqla, 

müvafiq olaraq kollektiv üstəgəl Ģəxsi Ģüursuzluğu və kollektiv  və Ģəxsi 

Ģüurluluğu  özündə  əks  etdirir.  Bu  baĢqa  məsələdir  ki,  kollektiv 

Ģüursuzluğun,  eləcə  də  kollektiv  Ģüursuzluğun  daxilində  həm  mütləq 

olanı  («kölgə»  -  bizim  Ģəxsiyyətimizin  heyvani  əcdadlarımızdan  gələn 

ən tutqun, arzuolunmaz cəhdlər və ən arzuolunan davranıĢ forması kimi 

ümumbəĢəri  qiymətlərin  neotipləri),  həm  də  nisbi  olanı  (konkret  növ, 

sotsium    arxetipləri  və  konkret  millətə,  xalqa,  sinfə,  mədəniyyətə 

mənsub olan qiymətlər) mövcuddur. Kontinuumda mövcud olan, özünə 

yer edən Ģüursuzluqdan irəli gələn ən arzuolunmaz və Ģüurluluqdan irəli 

gələn  ən  arzu  olunan  elementlərə  xüsusi  ad  vermək  mümkündür. 

Bunlara  əsaslanmaqla  Ģəxsiyyətin  müxtəlif  tiplərini  xarakterizə  etmək 




Yüklə 5,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   219




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə