MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III. 6.4. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər haqqında
- Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin səviyyələri
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
211
aĢağı qiymətləndirir. Bu cür rəhbərlər qrup üzvlərinin təĢəbbüslərini boğur, ya da sadəcə olaraq onlardan istifadə etmirlər. Bu cür rəhbərlər belə hesab edirlər ki, onlar «hər Ģeyi özləri bilirlər», onsuz da heç kim bu iĢi onun kimi yaxĢı yerinə yetirə bilməz. Məhz buna görə də bu cür qruplarda qrup üzvlərinin hamısında ümumi iĢə qarĢı məsuliyyət hissi zəifləmiĢ olur, əmək onlar üçün sanki formal bir iĢə, vəziyyətə çevrilir. Adətən avtoritar lider rəhbərlik etdiyi qrup üzvlərindən kiminsə müəyyən səhvə yol verdiyini gördükdə onu necə düzəltməyi məsləhət görmək əvəzinə ona gülür, onu ələ salır. Avtoritar lider iĢtirak etmədikdə onun qrupunda aparılan iĢ ləngiyir, bəzən dayandırılır. K.Levinin təcrübələri göstərmiĢdir ki, avtoritar lider otaqdan çıxan kimi qrup üzvləri iĢi kənara qoymuĢ, onu davam etdirməmiĢ, ya da fəaliyyətin səviyyəsi kəskin Ģəkildə aĢağı düĢmüĢdür. Bu cür lider uzun müddət qrupdan uzaq düĢdükdə qrup öz iĢini müstəqil yerinə yetirmək və ya onu səmərəli təĢkil etmək imkanından məhrum olmuĢdur. Avtoritar liderdən fərqli olaraq demokratik üsluba malik olan lider qrup üzvləri tərəfindən rəğbətlə qarĢılanır. Bu cür rəhbərlik üslubuna malik olan lider daima qrup üzvləri ilə razılaĢır. Qərar qəbul edərkən qrup üzvlərinin təkliflərini nəzərə alır. Demokratik rəhbərlik üslubuna malik olan lider öz fəaliyyətini təkcə qrup fəaliyyətinə nəzarət və onu tənzim etməklə məhdudlaĢdırmır, onların tərbiyəsi və təliminə də ciddi diqqət yetirir. Demokratik rəhbərlik hslubuna malik olan liderlərlə qrup üzvləri arasında olduqca səmərəli təmas yaranır. AparılmıĢ müĢahidə və tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, laqeyd rəhbərlik üslubuna malik olan liderlərin qrup üzvləri ilə ynsiyyəti kortəbii xarakter daĢıyır. Çox vaxt onların arasında yaranan ünsiyyət qrup üzvləri tərəfindən diktə olunur. Bu cür liderlər qrupa müəyyən tapĢırıqlar verməklə məhdudlaĢır, onun necə yerinə yetirilməsinə əhəmiyyət vermirlər. Laqeyd rəhbərlər qrupun ayrı-ayrı üzvlərinin iĢinə qarıĢmamağa çalıĢır, www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya 212 bir növ qrupdan təcrid olunur, neytrallığa can atırlar. Qeyri-sabit rəhbərlik üslubuna malik olan liderlərə gəldikdə onlar dəyiĢgən olurlar. Onların necə hərəkət edəcəklərini qabaqcadan müəyyənləĢdirmək mümkün olmur. Bir dəfə avtoritarlıq göstərən bu cür liderlər, baĢqa vaxt yerli- yersiz ya demokratik, ya da laqeyd rəhbərlik üslubuna yer verirlər. Bütün bunlar isə onunla qrup üzvləri arasında anlaĢıqsızlıq yaradır. Nəticədə qrup fəaliyyətinin səmərəliliyi üçün zəruri olan Ģərait yaranmır.
III. 6.4. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər haqqında. Qruplarda insanlar birgə yaĢayıb və fəaliyyət göstərmələrinə görə onların arasında istər-istəməz qarĢılıqlı münasibətlər özünü göstərir. Bu cür mənasibətlər sosial psixologiyada şəxsiyyətlərarası münasibətlər adlandırılır. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər birgə fəaliyyət və ünsiyyət prosesində insanlar arasında təzahür edən subyektiv qarĢılıqlı təəssüratdan ibarətdir. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər fərdlərin bir-birini qavraması Ģəraitində mümkün olur. ġəxsiyyətlararası münasibətlər insanların bir-birində qavradığı və
qiymətləndirdiyi ustanovka, meyl, gözləmə, stereotiplər və s. sistemindən ibarətdir. QavrayıĢ zamanı hər Ģeydən əvvəl qavranılan adamın
anatomik, funksional və sosial
keyfiyyətlərinin müəyyən məcmuu əks etdirilir. Bu keyfiyyətlər vəhdətdə olsalar da inikas prosesində birinci yerə sosial cəhətlər keçir. BaĢqasına rast gəldikdə birinci növbədə « O kimdir?» sualı meydana gəlir. Bu sual hər Ģeydən əvvəl fərdin sosial mövqeyini müəyyənləĢdirir. Bununla yanaĢı olaraq qeyd etmək lazımdır ki, Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərdə subyektiv, psixoloji amillər www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
213
həll edildiyindən həmin amillər münasibətlər sistemində özünəməxsus iz buraxır. Məhz buna görə də hər bir Ģəxs qarĢılıqlı münasibətdə olduğu adamın subyektiv mövqeyini öyrənməyə çalıĢır. Bu proses müxtəlif rabitə, yol və vasitələrin köməyi ilə həyata keçirilir. Bu vasitələrin köməyi ilə münasibət saxlanılan Ģəxsin kim olduğu, onun rəğbət və yaxud əks hisslərlə ətrafdakılara münasibəti, ictimai imkanları və s. aĢkara çıxarılır. KeçmiĢ nəsillər insan münasibətləri haqqında tədricən zəngin məlumat toplamıĢ və «sosial sxem» yaratmıĢlar. «Sosial sxem» müəyyən vəzifəni həyata keçirmək üçün Ģablondan ibarətdir. Hər bir insanın ancaq ona məxsus həyat yolu olsa da, davranıĢ normalarına xas olan üslubda hərəkət etsə də «sosial sxemlərin» insan həyatında və xüsusilə Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərdə rolu böyükdür. Ġnsan nəinki «sosial sxem» əsasında öz davranıĢını təĢkil edir, o, eyni zamanda baĢqalarını bu etalonlar əsasında qavrayır. Etalonlar ictimai həyatda tarixilik səciyyəsi daĢıdığından tarixən dəyiĢir. Ġnsanın davranıĢ üslubu, onun nitqi, geyimi və s. bu sxemə uyğun olaraq «zamanın tələbləri» səviyyəsinə uyğunlaĢdırılır. Məlum olduğu kimi, davranıĢ etalonu tədricən yaranmaqla tez- tez dəyiĢir. Bu dəyiĢmələr fərdin daxil olmaq istədiyi qrupların təsiri ilə baĢ verir. Müxtəlif qruplarda müxtəlif hadisələrlə əlaqədar olan etalon çoxluğu mövcuddur. Etalon seçilməsinə qrupun təsirindən əlavə fərdin yaĢ xüsusiyyətlərinin və onun mənsubiyyətinin də təsiri vardır.
münasibətləri bilmədən onu idarə etmək mümkün deyildir. Məlum olduğu kimi, Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər sosial qrupun ümumi fəaliyyəti əsasında yaranan çoxcəhətli rabitə və münasibətlər sistemindən ibarətdir. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər mürəkkəb və çoxsəviyyəli quruluĢa malikdir. Bunlardan birincisi, ilk növbədə «gözə çarpanı» vasitəsiz Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|