MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

51 

51 

51 

51 

51 

51 

51 

51 

51 

bir sözlə, insanın fəaliyyətinin bütün sahələrində müĢahidənin 

böyük  əhəmiyyəti  vardır.  MüĢahidənin    müvəffəqiyyəti  bir 

çox cəhətdən asılıdır: 

1.  Hər  Ģeydən  əvvəl  müĢahidənin  səmərəliliyi  insanın 

qarĢısında  duran  məqsəddən,  müĢahidənin  planından  asılıdır. 

Müəyyən  edilmiĢdir  ki,  insan  gözü  gündə  100000-ə  qədər 

sıçrayıĢlı  hərəkət  edir.  Bu  sıçrayıĢlar  bir-biri  ilə 

əlaqələndirilməmiĢ,  məqsədsiz  olur.  Belə  vəziyyətdə 

müĢahidə edən həmin qarma-qarıĢıq təəssüratlardan baĢ çıxara 

bilməz. Ona görə də müĢahidənin istiqamətini göstərən, necə 

deyərlər,  bir  «kompas»  lazımdır.  Belə  bir  «kompas»  məhz, 

müĢahidənin planı və qarĢıya qoyulan məqsəddir. 

2.  MüĢahidənin  müvəffəqiyyətli  olması  üçün  ona 

qabaqcadan hazırlaĢmaq, keçmiĢ təcrübə, müĢahidəçinin biliyi 

böyük əhəmiyyət daĢıyır. Ġnsan nə qədər geniĢ biliyə, zəngin 

təcrübəyə malik olarsa,  onun qavrayıĢı da bir o qədər zəngin 

olar. 

3.  Nəhayət,  müĢahidə  səbr  və  təmkin  tələb  edir.  Hər 

hansı bir obyekti müntəzəm olaraq, dəfələrlə həm də, müxtəlif 

cəhətdən müĢahidə etmədən düzgün nəticəyə gəlmək olmaz. 

Ġnsanın  sistematik,  uzun  müddət  həm  də  planlı  Ģəkildə 

qavrama  qabiliyyəti  müĢahidəçilik  adlanır.  MüĢahidəçilik 

qabiliyyəti  olan  insan  predmetlərə,  hadisələrə  sadəcə  olaraq 

baxmır.  O,  cisim  və  hadisələrdən  mühüm  olan,  yeni  olan 

cəhətləri  görməyi bacarır. MüĢahidəçi adam cisimlərdə oxĢar 

olan, fərqli olan cəhətləri görür. 

MüĢahidəçilik  Ģəxsiyyətin  ən  mühüm,  qiymətli 

keyfiyyətidir.  Bu  xüsusiyyət  ona  ətraf  aləmdə  baĢ  verən 

hadisələri  düzgün  qavrama  və  onlarla  düzgün  münasibətdə 

olmaq imkanı verir. 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

52 

52 

Akademik  Ġ.P.Pavlov  müĢahidəçiliyi  elmi  idrakın 

mühüm  Ģərti  hesab  edirdi.  O,  özünün  yaratdığı  bioloji 

stansiyanın  fasadında  bu  sözləri  yazmıĢdı:  «MüĢahidəçilik, 

müĢahidəçilik və yenə də müĢahidəçilik». 

K.D.UĢinski 

də 

müĢahidəçiliyin 

əhəmiyyətini 

qiymətləndirərək  yazırdı:  «Əgər təlim uĢaqlarda  əqli inkiĢafa 

nail  olmaq  istəyirsə,  o  uĢaqlarda  müĢahidəçilik  qabiliyyətini 

inkiĢaf etdirən çalıĢmalara üstünlük verməlidir». 

Bütün  bunlar  göstərir  ki,  yetiĢməkdə  olan  gənclərdə 

müĢahidəçilik  qabiliyyətini  inkiĢaf  etdirmək  məktəbin 

qarĢısında duran vacib məsələdir. 

 

          Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 

 

1.

 

QavrayıĢ nəyə deyilir? 

2.

 

QavrayıĢın  duyğularla  oxĢarlığı  və  fərqi  nədən 

ibarətdir? 

3.

 

QavrayıĢın əsas xüsusiyyətləri hansılardır? 

4.

 

QavrayıĢın əĢyaviliyi dedikdə nəyi baĢa düĢürsünüz? 

5.

 

QavrayıĢın tamlığı və sabitliyini xarakterizə edin. 

6.

 

QavrayıĢın mənalılığı və seçiciliyindən danıĢın. 

7.

 

Appersepsiya nədir? 

8.

 

Analizatorlardan  asılı  olaraq  qavrayıĢın  hansı  növləri 

vardır? Onları Ģərh edin. 

9.

 

QarĢıya  qoyulan  məqsəddən  asılı  olaraq  qavrayıĢın 

hansı növləri vardır? 

10.

 

  MüĢahidə və müĢahidəçilikdən danıĢın. 

11.

 

   Məkan qavrayıĢını Ģərh edin. 

12.

 

   Zaman qavrayıĢını Ģərh edin. 

13.

 

   Hərəkət qavrayıĢını Ģərh edin. 

14.

 

   QavrayıĢda illüziyalar nədir və necə baĢ verir? 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

53 

53 

53 

53 

53 

53 

53 

53 

53 

 

Referat, məruzə və müstəqil tədqiqat üçün mövzular 

1. QavrayıĢın ümumi xarakteristikası 

2.  QavrayıĢın əsas xüsusiyyətləri. 

3.  QavrayıĢın hissi idrak prosesi kimi. 

4.  UĢaqlarda qavrayıĢın inkiĢafı. 

 

Ədəbiyyat 

 

Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. 2-ci nəĢri. 

– Bakı, 2002, səh 257-260; 269-279. 

Qədirov Ə.Ə. YaĢ psixologiyası. – Bakı 2002 

Rzayev  B.Ġ.  Məktəblilərdə  idrak  proseslərinin 

fəallaĢdırılması. – Bakı, 2000 

Həmzəyev  M.Ə.  YaĢ  və  pedaqoji  psixologiyanın 

əsasları. – Bakı, 2003 

Luriə A. R.  Ohuheniə i vospriətie. – M., 1975, s.43-

110 

Xrestomatiə po ohuheniö i vospriətiö. – M., 1975 

Loqvinenko      A.  D.      Psixoloqiə  vospriətiə.  –  M., 

1987 

Loqvinenko  A.  D.  Çuvstvennıe  osnovı  vospriətie 

---