MahirəNərimanqızı



Yüklə 5,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə23/219
tarix17.09.2017
ölçüsü5,95 Mb.
#20
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   219

www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 



70 

görə  də  o  heç  bir  bioloji  məna  kəsb  etmir.  Bu,  hazırlıq 

mərhələsi  sayılır.  Ağacdan  istifadə  davranıĢın  icrası 

mərhələsidir  və  meymunun  bioloji  tələbatının  ödənilməsinə 

yönəldilir.  Ġlk  hazırlıq  mərhələsi  heç  də  öz-özünə  yaranmır. 

Yəni  adi  halda  ağac  meymun  üçün  heç  bir  məna  kəsb  etmir. 

Əgər meymun ağacı ondan istifadə etmək məqamında görürsə 

və  ondan  istifadə  edirsə,  bu  yem  və  ağac  arasındakı 

münasibətin  uzlaĢdırılmasıdır.  Əgər  meymun  baĢqa  bir  vasitə 

tapa bilsə, ağac onun üçün heç bir bioloji məna kəsb etməz. 

Beləliklə,  üçüncü  mərhələyə  keçərkən  daha  mürəkkəb 

əməliyyat  yerinə  yetirmir.  DavranıĢ  aktında  vahid  prosesdə 

birləĢdirmələr  hissələrə  ayrılır.  Göründüyü  kimi,  intellekt  o 

zaman  yaranır  ki,  hazırlıq  prosesi  keçilsin,  bu  və  ya  digər 

əməliyyat, vərdiĢ birləĢərək həyata keçirilsin. 

Ġntellektual  davranıĢ  cəhd  və  sınaq  üzərində  deyil,  yeni, 

fərqli Ģəraitdə ondan istifadə üzərində qurulur. Məsələn, metal 

tor çəkilmiĢ çəpərdən toyuq necə keçir? Bayıra çıxmaq üçün o 

kor-koranə  Ģəkildə  o  tərəf  bu  tərəfə  qaçır.  Nəhayət,  təsadüf 

nəticəsində  o  çıxıĢ  yolunu  tapır.  Ali  heyvanlar  (quĢlar)  isə 

özlərini  fərqli  Ģəkildə  aparırlar.  Onlar  da  bir  sıra  sınaq 

hərəkətləri  edirlər.  Lakin  bu  sınaqlar  kor-koranə  deyil, 

əməliyyat  hərəkətləridir.  Qapısı  bağlı  qəfəsdən  çıxmaq  üçün 

meymun  öyrəĢdiyi,  əvvəllər  istifadə  etdiyi  lingi  fırladır.  Bu, 

səmərə vermədikdə lingi gəmirməyə baĢlayır. Daha sonra isə o 

yeni metod axtarır və çıxmaq üçün düzgün həll üsulunu tapır. 

Bu situasiya göstərir ki, meymun vəziyyətdən çıxmaq, onu həll 

etmək üçün «düĢünə bilir». 

Ġntellektual  davranıĢa  malik  olan  heyvanlar  üçün  ətraf 

aləmin inikası necə baĢ verir? 

Ġntellektual  davranıĢın  ilk  mərhələsi  növbəti,  ikinci 

mərhələyə  hazırlıqdır.  Növbəti  mərhələ  isə  heyvanın  yalnız 

ayrı-ayrı  Ģeyləri  qavraması  yox,  həm  də  onlar  arasındakı 

münasibəti  müəyyənləĢdirməkdir.  Heyvanın  intellektual  dav-

ranıĢının  inkiĢafı  nəticəsində  onda  anatomik-fizioloji  dəyiĢiklik 



www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

71 


baĢ  verir.  Bu  ilk  növbədə  baĢ  beyində  gedən  dəyiĢikliklərlə 

bağlıdır.  ĠnkiĢaf  daha  çox  beynin  alın  nayihəsində  müĢahidə 

olunur.  Meymun  beyninin  bu  sahəsi  götürüldükdə  o  hətta  iki 

mərhələli əməliyyatı yerinə yetirə bilmir. 

Ġntellektual  davranıĢ  insanabənzər  meymunlarda  özünün 

ən yüksək səviyyəsinə çatır. Onu heyvanların psixi inkiĢafının 

son  həddi,  insan  Ģüurunun  baĢlanğıc  sərhəddi  də  hesab  etmək 

olar. 


Yuxarıda  deyilənlərdən  göründüyü  kimi  ən  yüksək 

intellektual  davranıĢa  malik  olan  heyvanların  da  davranıĢı 

bilavasitə  maddi  tələbatların  ödənilməsi  ilə  bağlıdır.  Ġnsan 

fəaliyyəti isə onlardan keyfiyyətcə tamamilə fərqlidir. 

 

Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 

 

1. Psixikanın filogenezdə inkiĢafı ilə bağlı materialist və 



idealist yanaĢmanın fərqi nədir? 

2. Ġnsan psixikasının inkiĢafında sosial-iqtisadi amillərin 

rolu barədə fikirlərinizi Ģərh edin. 

3. Tropizm nədir və onun hansı növləri vardır? 

4. Ġnstinktiv davranıĢla vərdiĢlərin fərqini göstərin. 

5. Ġntellektual davranıĢ nədir? 

6. Ġnstinktiv davranıĢla intellektual davranıĢ arasındakı 

oxĢar və fərqli cəhətləri izah edin.  



 

 

Ədəbiyyat 

 

 Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə.. Psixologiya. Ali 



əktəblər üçün dərslik. Bakı, 2002. 

 Ümumi psixologiya. A.V.Petrovskinin redaktorluğu lə 

ruscadan tərcümə. Bakı: Maarif, 

1982. 


Maklakov A.Q. Obhaə psixoloqiə. – Piter, 2001,  

                               s.70-87.        




www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 



72 

 Tix N.A. Predistoriə obhestva. Ġzd. LQU, 1970. 

 ġoven R. Ot pçelı do qorillı. M.: Mir, 1965. 

 

 




www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

73 


ĠKĠNCĠ HĠSSƏ 

 

FƏALĠYYƏT VƏ ÜNSĠYYƏT 

 

3 - c ü   F Ə S Ġ L  

 

FƏALĠYYƏT 

 

Q ı s a   x ü l a s ə 

 

Fəaliyyət  haqqında anlayıĢ.  Fəaliyyət  insanın  dərk  olunmuĢ 

məqsədi ilə tənzim olunan daxili (psixi) və xarici (fiziki) fəallığı kimi  

Fəaliyyət və Ģüurun dialektik vəhdət təĢkil etməsi. 

Fəaliyyət  və  fəallıq.  Tələbatlar  fəallığın  mənbəi  kimi. 

Tələbatlar  Ġnsanın  dərk  olunmuĢ  ehtiyacıdır.  Tələbatların  insanın 

konkret həyat Ģəraitindən asılılığı. Tələbat və fəaliyyətin motivləri. 

Fəaliyyətin quruluĢu. Fəaliyyətin quruluĢu haqqında anlayıĢ. 

ĠĢ və hərəkatlar. ĠĢin idarə olunması və ona nəzarət. 

         Fəaliyyətin  mənimsənilməsi.  VərdiĢlər  və  onların  mahiyyəti. 

VərdiĢlər  və  mümarisələr.  VərdiĢlərin  qarĢılıqlı  təsiri:  keçirilmə  və 

interferensiya.  Dillərin  mənimsənilməsində  dildaxili  və  dillərarası 

interferensiya. Bacarıqlar və adətlər. 



Fəaliyyətin əsas növləri: oyun, təlim, əmək. Onların psixoloji 

xüsusiyyətləri və psixi inkiĢafda rolu. 

 

II.3.1.   Fəaliyyət  haqqında anlayıĢ     

 

Ġnsan  fəal  varlıqdır.  O,  ətraf  aləmə,  təbiətə  fəal  təsir 




Yüklə 5,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   219




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə