MahirəNərimanqızı



Yüklə 5,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə73/219
tarix17.09.2017
ölçüsü5,95 Mb.
#20
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   219

www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

197 


Q. Nunkom, M.ġerif və b. tərəfindən istifadə olunmuĢdur.  

  Məlum  olduğu  kimi  hər  bir  adam  müxtəlif  qrupların 

üzvü  olur.  Ayrı-  ayrı  adamlar  üçün  daxil  olduğu  həmin 

qrupların  sırası  özünəməxsus  Ģəkildə,  müxtəlif  olur.  Lakin 

bütün hallarda həmin sıranın müəyyənləĢdirilməsi eyni prinsipə 

əsaslanır:  birinci  yerdə  mütləq  o  qruplar  dayanacaqdır  ki, 

həmin  qrupun  normaları  fərdin  cəhd  etdiyi  normalara  uyğun 

olsun.  Sonrakı  yerlərdə  qruplar  fərd  üçün  əhəmiyyətlilik 

dərəcəsi olan yerləri tutacaqdır. Yüksək ranqa malik olan qrup 

fərd  üçün  bir  növ  daxili  forum  təĢkil  edir  (Q.Midin  obrazlı 

ifadəsinə  görə),  fərd  öz  davranıĢını  həmin  normalarla 

tutuĢdurur, tənzim edir.  

Qaydaları və normaları Ģəxsiyyətin qayda və normalarına 

çevrilən,  fərdin  statusunun  artması  üçün  daimi  imkanları  olan 

bu cür referent qrupları çox vaxt etalon qrup adlandırırlar.  

V.B.OlĢanskinin  verdiyi  tərifə  görə  etalon  qrup  real  və 



ya təsəvvür olunan elə qrupdur ki, şəxsiyyət həmin qrupa cəhd 

göstərir və onun standartlarını öz davrvnışı üçün etalon qəbul 

edir.  Bu  baxımdan  etalon  qruplar  real  və  təsəvvür  olunan 

xarakter daĢıya bilər.  

 

                             



III.6.3.  Kiçik qrupların fenomenologiyası və strukturu 

 

Kiçik  qrupların  fenomenologiyası  haqqında  anlayıĢ. 

Psixologiyada  fenomenologiya  anlayıĢı  altında  hər  hansı  bir 

konkret  obyekt  üçün  xarakterik  olan  əsas  hadisələr  barədə 

təsəvvür  və  izahatlar  nəzərdə  tutulur.  Bu  baxımdan  kiçik 

qrupların da özünəməxsus fenomenologiyası vardır. Ġndi kiçik 

qruplar  üçün  xarakterik  olan  fenomenləri  və  əsas  elmi 

anlayıĢları qısaca olaraq nəzərdən keçirək.  

Sosial-psixoloji  tədqiqatlardan  məlum  olduğu  kimi,  eyni 

bir  qrup  üzvü  onlar  üçün  xarakterik  olan  münasibətlər 



www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 



198 

sistemində eyni vəziyyətdə olmurlar. R.S.Nemovun qeyd etdiyi 

kimi,  kiçik  qrupların  üzvləri  qrupdaxili  münasibətlər 

strukturunda 

özlərinin 

mövqeləri, 

statusları, 

daxili 


yönəliĢlikləri, rollarına malik olurlar. Ona görə də R.S.Nemov 

hər  bir  adamın  qrupdaxili  münasibətlər  strukturundakı  yerini 

müəyyənləĢdirmək üçün həmin anlayıĢlardan istifadə edildiyini 

qeyd edir.  

B ü t ü n   b u n l a r l a  

y a n a Ģ ı   o l a r a q   k i ç i k  

q r u p l a r ı n  

f e n o m e n o l o g i y a s ı n d a  

a Ģ a ğ ı d a k ı  

a n l a y ı Ģ l a r   d a   ö z ü n ə m ə x s u s   y e r   t u t u r :   k i ç i k  



q r u p l a r ı n  

h ə c m i ,  

s t r u k t u r u ,  

p s i x o l o j i  

u y u ş m a ,   q r u p   t ə z y i q i ,   n o r m a   v ə   f u n k s i y a l a r ,  

q r u p u n   q ü t b l ə ş m ə s i ,   r ə h b ə r l i k   v ə   l i d e r l i k   v ə  

s .    

Qrup  üzvlərinin  mövqeləri  anlayıĢı  altında  insanın  hər 

hansı  bir  münasibətlər  sistemində  tutduğu  yer  baĢa  düĢülür. 

Həmin  mövqe  insanın  qrupun  digər  üzvləri  ilə  əlaqəsi  ilə 

müəyyənləĢdirilir.  Ġnsanın  qrupun  digər  üzvlərinin  hərəkət  və 

davranıĢına  potensial  təsiri  həmin  adamın  qrupdakı 

mövqeyindən  asılıdır.  Mövqeyin  hansı  səviyyədə  olması  bu 

təsirin səviyyəsini müəyyənləĢdirmək imkanı verir.  

Qrup  üzvlərinin  statusuna  gəldikdə  o,  qrup  üzvlərinin 

mövqelərindən  fərqli  anlayıĢdır.  Qrup  üzvünün  statusundan 

danıĢarkən  onun  qrupdaxili  münasibətlər  sistemində  qrupun 

digər  üzvlərinə  nisbətən  əldə  etdiyi  həqiqi  nüfuz  dairəsi 

nəzərdə  tutulur.  Məsələn,  hər  hansı  qrupun  üzvlərindən  biri 

qrupda yüksək rəsmi bir vəzifəni tuta bilər. Bu onun qrupdakı 

mövqeyini nəzərə çarpdırır. Qrup üzvünün yüksək statusundan 

danıĢarkən isə onun qrup üzvləri tərəfindən qəbul olunması və 

yüksək nüfuza, ona qayğı, inamın yaranması və qrup üzvlərinə 

əsaslı  psixoloji  təsir  göstərmək  bacarığına  malik  olması 

nəzərdə  tutulur.  ġübhəsiz  qrupda  yüksək  statusa  malik  olan 

Ģəxsiyyətlərin  olması  qrup  fəaliyyətinin  səmərəliliyi  üçün  ən 

vacib Ģərtlərdən biridir.  



www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

199 


Fərdin  kiçik  qrupdakı  vəziyyətini  səciyyələndirən 

anlayıĢlardan  biri  də  daxili  yönəlişlik  (ustanovka)  anlayıĢıdır. 

Bu  fərdin  öz  statusunu  Ģəxsən,  subyektiv  Ģəkildə 

qavramasından  ibarətdir.  Burada  fərdin  öz  real  vəziyyətini, 

nüfuzunu  və  qrupun  digər  üzvlərinə  təsir  dərəcəsini  necə 

qiymətləndirməsi nəzərdə tutulur.  

F ə r d i n  

q r u p d a k ı  

v ə z i y y ə t i n i  

s ə c i y y ə l ə n d i r m ə k d ə   r o l   a n l a y ı Ģ ı   d a   x ü s u s i  

y e r   t u t u r .   S o s i a l   p s i x o l o g i y a d a   r o l   q r u p d a  

m ü v a f i q  

m ö v q e  

t u t a n  

i n s a n ı n  

m ü ə y y ə n  

n o r m a l a r l a  

b a ğ l ı ,  

k o l l e k t i v  

Ģ ə k i l d ə  

b ə y ə n i l m i Ģ ,   i c r a s ı   g ö z l ə n i l ə n   d a v r a n ı Ģ   t ə r z i  

k i m i   n ə z ə r d ə   t u t u l u r .   R o l   r ə s m i   v ə z i f ə   k i m i  

m ü ə y y ə n l ə Ģ d i r i l ə ,  

y a x u d  

q r u p  

ü z v l ə r i  

t ə r ə f i n d ə n   s e ç i l ə   b i l ə r .   M ü ə y y ə n   q r u p d a  

m ü v a f i q   r o l a   g i r ə n   i n s a n   t ə d r i c ə n   h ə m i n   r o l a  

a l ı Ģ ı r   v ə   q r u p   ü z v l ə r i   o n d a n   h ə m i n   r o l a  

u y ğ u n  

d a v r a v n ı Ģ  

t ə r z i n i  

g ö z l ə m ə y ə  

b a Ģ l a y ı r l a r .    



Kiçik qrupların həcmi və strukturu. Əvvəlki bölmədə 

kiçik  qrupların  həcmindən  danıĢdıq  və  qeyd  etdik  ki,  kiçik 

qruplar  2-  dən  30-  40-  a  qədər  insanların  birliyidir  (III.6.2.). 

Onun  strukturuna  gəldikdə  bunu  bir  neçə  istiqamətdə 

xarakterizə etmək mümkündür.  

R.S.Nemov qarĢılıqlı təsir və informasiyaların qrupun bir 

üzvündən  digərinə  ötürülmə  imkanlarını  və  Ģəxsiyyətlərarası 

əlaqə sistemini təmin  edən kommunikasiya kanallarından asılı 

olaraq  kiçik  qrupların  özünəməxsus  strukturunu  qeyd  edir. 

Qrupdaxili kommunikasiyanın struktur kanalının iki əsas növü 

qeyd  olunur:  mərkəzləĢdirilmiĢ  (A)  və  mərkəzləĢdirilməmiĢ 

(B),  eyni  zamanda  onların  həyatda  özünü  göstərən  bəzi 

variantları.

1

  



MərkəzləĢdirilmiĢ  kommunikasiya  kanalının  strukturu 

onunla  səciyyələnir  ki,  burada  qrupun  üzvlərindən  biri  daima 

                                                 

1

 Немов Р.С. Психология, в 3-х кн., кн. 1 – М., 1998, с. 539-541 



Yüklə 5,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   219




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə