Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 015 Cilt: Sayı: Manas Journal of Social Studies
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dr. Eyüp Öz
- , 1930] Abstract
- Manas Journal of Social Studies
| Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 2015 Cilt: 4 Sayı: 5 Manas Journal of Social Studies 2015 Vol.: 4 No: 5
[12 Ağustos-17 Kasım 1930] Dr. Eyüp Öz Paris/Fransa, Sosyal Bilimler Yüksek AraĢtırmalar Okulu (EHESS), Tarih ve Medeniyetler Bölümü mezunu
1930 yılı Türkiye için birkaç nedenle gerçek dönüm noktalarından biri olarak tanımlanabilir. Kemalist iktidarın radikal dini reformları ve ekonomik krizin toplumsal hoĢnutsuzluğu derinleĢtirmesi, ülkeyi iki temel noktada değiĢime zorlamıĢtır: Ekonomide devletçilik ve çoğulcu bir siyasal sistem. Bizzat Mustafa Kemal‟in emriyle kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası, söz konusu iki temel yönelimin bir arada yürütülmesini öngören siyaset mühendisliği ürünü olarak, 12 Ağustos‟ta tarih sahnesindeki yerini aldı. Ancak, Fethi Okyar‟ın Ġzmir‟de kutsal bir kurtarıcı gibi karĢılanması, bütün öngörüleri alt-üst etmiĢtir. CumhurbaĢkanı anında tarafsızlığını bozarak, Halk Fırkası‟ına bağlılığını vurgulamak zorunda kalır ve Mustafa Kemal- Fethi Okyar rekabeti yerel seçimlere damgasını vurur. Her türlü hukuksuzluk ve devlet zorunun meĢrulaĢtırıldığı seçimlerde muhalefet yine de baĢarılı sonuçlar alır. Serbest Fırka 17 Kasım‟da aniden feshedilmesine rağmen, parti tabanı aylar boyunca varlığını sürdürecektir. Toplumsal muhalefetin sindirilmesi, sıra dıĢı mehdici bir isyana verilen orantısız cevaba rağmen mümkün olmamıĢtır. Manisa‟dan baĢlayıp, 23 Aralık 1930‟da Menemen‟de sonlanan bu isyan seli, bir yedek subayın katledilmesiyle iktidarı derinden sarsmıĢtır. Olay sonrasında meydanlara kurulan darağaçları, muhalefet koalisyonunu parçalayan eĢsiz bir « korku mühendisliğidir ». Böylece liberalizm kavramı sözlüklerde adeta Ģiddetle eĢanlamlı hale gelir ve liberal muhalifler irtica korkusuyla susturulur.
For several reasons, the year 1930 can be defined as a genuine turning point for Turkey. The radical religious reforms under the Kemalist leadership and the growing social discontent
due to the Economic Crisis forced the country to go through a transformation towards two essential directions: economic statism and pluralistic political system. Created on the personal order of Mustafa Kemal, the Liberal Republican Party
took its place in the historical scene on August 12 th , as a pure product of the political engineering which was envisaging the simultaneous implementing of this double orientation. Nevertheless, the welcome of Fethi Okyar at Smyrna as a redeemer overturned all expectations. Breaking with his impartiality, the President of the Republic had to reaffirm immediately his attachment to the Republican People‟s Party, at the same time, municipal elections were marked by the rivalry between Mustafa Kemal and Fethi Okyar. The opposition was successful during the elections, despite the legitimization of all injustices and state coercions. Though the Liberal Party was unexpectedly dissolved, its electorate continued to exist for several more months. The disproportionate response to a singular messianic uprising did not succeed in the suppressing of social protests. Born in Magnesia and ended in Menemen on December 23 rd , 1930, this insurrectionary wave has shaken the power profoundly, with the murder of a sub-lieutenant. Gallows erected on public Manas Journal of Social Studies
places after the incident were part of a unique « fear engineering » that disintegrated the opposition coalition. The concept of liberalism thus became synonymous with violence and liberal opponents will be silenced by fear of religious reactionism.
Liberal Republican Party , Smyrna, opposition.
« 1930 Ağustos‟unda Serbest Cumhuriyet Fırkası adıyla yeni bir siyasi teĢekkül kuruldu. Bu fırka, programının birinci maddesinde yazılı olduğu üzere, Cumhuriyetçi, Milliyetçi ve Laik olmakla beraber, bilhassa devletçiliğe karĢı liberalliği tutmak suretiyle, iktisadi sahada ve demiryolu inĢaatı gibi nafıa ve imar siyaseti tatbikatında Halk Fırkası‟ndan ayrılıyordu. Bununla beraber yeni fırka Gazi ve Halk Fırkası reisleri ve teĢkilatı tarafından iyi karĢılandı. Serbest Cumhuriyet Fırkası‟nın, Cumhuriyetçi ve Laik olduğunu ilanına rağmen, memlekette baĢkaldırıya takat bulamayarak, ötede beride sinmiĢ olan mürteci unsurlar Halk Fırkası‟nı devirmeyi maksatlarının birinci kademesi sayarak meydana atıldılar; yeni fırkanın teĢekkülü ve bir kısım münevverin ona giriĢini, inkılâp hayatında tefrika alameti sayarak, her yerde nifak tohumu saçmaya koyuldular. Halk Fırkası‟nın kaldırdığı tarikatlar, Ģeyhleri ve derviĢleriyle yeniden canlandılar. Yeni fırka siperi arkasında gizli irtica faaliyeti baĢladı. Bu faaliyetler NakĢibendî tarikatı mensuplarından DerviĢ Mehmet isminde bir katil serserinin, aynı tarikattan müritlerle Menemen kasabasını basması [23 Aralık 1930], zavallı genç zabit Kubilay‟ı evvela kurĢunla yaralamak, sonra bıçakla boynundan kesmek suretiyle Ģehit etmesi, bu genç inkılâp çocuğunun baĢını yeĢil bayrağın direği ucuna takarak, halkı isyana teĢvik eylemesi gibi ağır cinayet hareketlerine kadar vardı. Ġrtica anasırının, yeni fırka teĢebbüsünden istifadeye kalkıĢarak, dünyanın ve memleketin iktisadi buhranla çarpıĢtığı bir zamanda gaileler çıkarabilmeleri ihtimali, yeni fırkanın baĢında veya teĢkilatında bulunan samimi Cumhuriyetçileri, Menemen hadisesinin gerçekleĢmesinden evvel ciddi endiĢeye düĢürmüĢtü. Bu endiĢeyledir ki Serbest Cumhuriyet Fırkası dört aylık yaĢayıĢtan sonra, acıklı hadiseden üç hafta kadar evvel, 17 TeĢrini Sani [Kasım] 1930‟da kendi kendini feshetti » (Koçak, 2006: 50).
Lise öğrencileri için Türk Tarihini Tetkik Cemiyeti tarafından hazırlanan ders kitabının dördüncü cildindeki bu Serbest Cumhuriyet Fırkası [SCF] anlatımı, resmi görüĢün omurgasını oluĢturmuĢtur. Alternatif eserler ise ancak 1945‟ten sonra okuyucuyla buluĢmuĢtur. Aynı zamanda tek partili rejimin de sonu olan bu yıldan itibaren, SCF kurucularının bilinenleri altüst eden tanıklıkları, en azından resmi literatür tekelini kırmıĢtır. Bir sonraki aĢamada, yerel ve ulusal basın koleksiyonlarını keĢfeden araĢtırmacılar partinin yerel kadrolarına yönelecektir. Cem Emrence, yerel kadrolar üzerinden yürüttüğü analizlerle, literatüre yeni bir perspektif getirmiĢtir. Cemil Koçak‟ın arĢiv belgeleriyle iĢlenen kitabı, devlet/muhalefet iliĢkisinin daha sağlıklı bir Ģekilde anlaĢılması demekti. Ġhsan Sabri Balkaya ise, Fethi Okyar‟ın kiĢisel arĢivinden belgelerle, 1930 yerel seçimlerinin bilinmeyen boyutlarını ortaya koymuĢtur. Son yıllarda yayımlanan Serbest Fırka yerel idarecilerine ait hatıra türünden eserler bilgilerimizi daha çok Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|