|
Manbashunoslik va tarixshunoslikManbashunoslik va tarixshunoslik7.
YOZMA MANBALAR
. YOzma manbalar tarixiy manbalarning muhim
va asosiy qismi hisoblanadi. O‘rta Osiyoda miloddan avvalgi 1 ming yillikda
dastlab oromiy yozuvlari, so‘ngra asoslangan so‘g‘d, xorazm va baqtriya yozuvlari
tarqaldi. Keyinchalik bu mintaqada yunon, kushon, turk va arab yozuvlari yoyildi.
Qadimgi Fors, So‘g‘d, Xorazm, Qadimgi turk, fors-tojik, eski o‘zbek, rus va
boshqa tillarda bitilgan yozma manbalar ko‘p asrlik tariximizni o‘rganishda muxim
rol o‘ynaydi. YOzma manbalar qoyalarga, taxta va matolarga, pergament va
qog‘ozlarga yozilgan bitiklardan iborat. YOzma manbalar davrlar bo‘yicha
nixoyatda notekis bo‘lingandir. Eng qadimgi davrlar bo‘yicha yozma manbalar
nixoyatda oz bo‘lib, keyingi asrlarga oid manblar esa tobora ko‘payib boradi.
YOzma manbalarning katta qismi son-sanoqsiz jangu jadallar va tabiiy ofatlar
natijasida nobud bo‘ldi.
Bizgacha etib kelgan tarixiy manbalarning asosiy qismi milodiy X-XX
asrlarga mansubdir. XIX asrning oxiri – XX asrning boshlaridan yozma
manbalarning miqdori keskin oshib bordi. Xozirgi kunga kelib yozma xujjatlar shu
darajada ko‘payib ketdiki, ularni unifikatsiya qilish, axborotni kodlashtirish,
xujjatlarni saralash va saqlash yo‘llarini takomillashtirish extiyoji tug‘ildi.
Tarixiy manbalarni 7 ta guruhga bo‘lish shartli xarakterga egadir. Masalan,
etnografik, folklor va lingvistik manbalar yozma shaklda yoki fotoxujjat shaklida
bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan tarixiy manbalar
guruhi o‘z navbatida yana kichikroq guruhlarga bo‘linishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: |
|
|