Marife yıl. , sayı. 1, bahar 2003, s. 19-140 İslam'in dişindaki



Yüklə 2,71 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/9
tarix26.10.2018
ölçüsü2,71 Mb.
#75654
  1   2   3   4   5   6   7   8   9


marife. yıl. 3, sayı.  1,  bahar 2003, s.  1 19-140 

İSLAM'IN DIŞINDAKİ 

MONOTEİsT DÜŞÜNCE 

VE 


İNANÇLARDA 

• 



ULUHIYET ANLAYıŞı 

Hasan Hüseyin TUNÇBİLEK* 

THE  DEITY  CONCEPT  IN  MONOTHEıST  BELIEFS  AND  THOUGHTS  OTHER  THAN 

ISLAM 


In this amcle,  understanding  of deity between  ancient Greek philosophers and the 

divine  religions such  as Judaism  and  Christianity  was studied,  and  their  compatibility  with 

the real  monotheism (Tawhid) has been dealt  with. 

J

arih'f belgeler ve  arkeolojik  araştırmalar,  medeniyette  en  ilkel olanlarından 



en  ileri  seviyeye ulaşmış milletlere  kadar her toplumda  insanın aşkın  bir varlığa  inan� 

ma  ihtiyacının olduğunu  ortaya  koymaktadır.  Bu  inanç,  ilk olarak peygamberler eliyle 

tevhid tarzında  ortaya  çıkmış,  ancak tarihin belli dönemlerinde Tanrı'ya ortak koşma 

ve çok tanrıcılık!polytheism şeklinde değişik sapmalara  maruz kalmış, fakat her defa� 

sında  tekrar  tevhid  öğretisiyle  yenilenmiştir. 1  Biz  burada  tarihin  akışı  içerisindeki  bu 

serüveni anlatacak değiliz. Bu çalışmada hedefimiz, fazla detaya girmeden, sadece tek 

Tanrı  inancına sahip bazı Eski Yunan filozoflarının ve Yahudilik ile Hıristiyanlık gibi  iki 

• 

Yrd. Doç Dr., Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. tıbilek@hotmail.com 



ı 9.  yüzyılda  antropoloii, etnoloii. fenomenoloii.  sosyoloii. dinler tarihi,  mitoloii  gibi  bilim dallarıyla  uğraşanlar, 

primitiflilkel  toplumların dinlerine  ilgi  duymuş,  yaptıkları  araştırmalar sonucunda  elde  ettikleri  bulguları  değer­

lendirerek dinlerin menşei  konusu  üzerinde çalışmış ve bazı tezler ileri sürmüşlerdir. Burılardan  bir bölümü, din­

lerin Şamanizm, Hermetizm, Kabbala ve Epifani gibi evrelerden geçtiğini. Budizm, Konfüçyüsizm ve monoteist ve 

semilvl dinler olan Yahudilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlığın bu dört evreden etkilendiğini iddia eder. Çoğunluğu 

oluşturan diğer  bir  bölümü de dinlerin kaynağını Animizm,  Natüralizm veya  Totemizmin oluşturduğunu ileri sü­

rer. Öte yandan  dinlerin kaynağını büyüye dayandıranlar da vardır. islam inancına göre ise dinlerin menşei ililhi­

dir. İlk insan ve  ilk peygamber Hz. Adem'dir ve tevhid diniyle gelmiştir. Ondan Hz. Muhammed'e kadar gelen hak 

dinlerin ortak adı islam'dır. Politeizm ise insanların bu hak dinden ayrılmaları ve dinin deienerasyona maruz kal­

ması  sonucu  ortaya  çıkmıştır.  Konuyla  ilgili geniş  bilgi  için  bkz.  Kürşat  Demirci,  Dinlerin  Deienerasyonu,  insan 

Yayınları, istanbul  1 996, s.  1 4-23; Hikmet Tanyu "büyü", DİA, İstanbul  1 992, VI, 501 -2; Günay Tümer, "Din", DİA, 

İstanbul  1 994, 

iX,  3 1 6- 1 7;  Halil  Cibran,  Dinsel  İnanç  Sistemlerinde  Tanrı  Algılayışı,  29.  09.  2002 

(http//www.historicalsense.comlarchive/ fener23 _ I .html. 



120 

Hasan Hüseyin Tunçbilek 

semavı dinin ulOhiyete dair ortaya koydukları temel noktaları ve görüşleri  inceleyip a rz 

etmektir. 

i. 

MONOTEİsT ANTİK YUNAN FİLOZOFLARINDA ULUHİYET ANLAYışı 



Genelde  Eski Yunanlıların ulOhiyet anlayışı  politeizm  üzerine kurulu  idi .  Tabiat 

olaylarından  her biri  ayrı  bir Tanrı'yı  temsil  ediyor ve insana benzetilen  bu  tanrılara , 

bir  insanın  yapabileceği  en  çirkin  şeyler  bile  isnat  edilebiliyordu .2  Bu  nedenle  Eski 

Yunanlıların  Tanrı  anlayışıyla  semavı  hak dinlerdeki  Tanrı  anlayışı  arasında  en  küçük 

bir benzerlikten bile söz  etmek mümkün değildir.3 Ancak bu  toplum içerisinde zaman­

la politeist inanca sahip olanların yanı sıra  monoteist düşünceye sahip bir kısım filo­

zofların da  ortaya  çıktığı  görülmüştür. Şüphesiz politeist ulOhiyet anlayışında kendisi­

ne  büyük  önem  atfedilen  ve  temeli  maddeye  dayanan  tabiatın, Yunan  filozoflarının 

çoğunluğunun düşüncesi üzerinde büyük etkisi olmuştur.' Monoteist Yunan filozofla­

rının  da  bu  durumdan  etkilenmedikleri  söylenemez.  Bununla  birlikte  maddeyi  inkar 

edip düşünceyi  tanrılaştıran  monoteist Yunan  filozofları  da  vardır.  Platon  (m.ö.  427-

347),  bu  düşünceyi  temsil  edenlerdendir.  Konunun  bütünlüğünü  sağlamak açısından 

Platon'dan  önce  monoteist  düşünceyi  temsil  eden  Xenophanes  (m.ö.  575-490)  ile 

birlikte  Platon  ve  Aristo'nun  (m.ö.  384-3 22),  akabinde  de  Pilotin'in  (m.s.  205-2 70) 

konuya ilişkin görüş ve düşüncelerine yer vereceğiz. 

A .  XENOPHANES 

Elealılar  Okulu'nun  kurucusu  olan5 Xenophanes,  bir  filozof  olmaktan  çok  bir 

din  öğreticisidir.6  0,  ulusal  mitolojiye,  kehanete  ve  Homeros  ile  Hesiodos'un  insan 

biçimli tanrılarına şiddetle  karşı çıkmıştır. 0,  didaktik manzumesinden  kalan parçala­

rında konuyla  ilgili şu sözlere  yer verir:  "Bir Tanrı vardır;  bu, tanrılar ve insanların  en 

ulusudur;  ne  biçimi,  ne  de  düşünmesi  bakımından  ölümlülere  benzer;  bu  tek  Tanrı, 

bütünüyle  görmedir,  bütünüyle  düşünmedir,  bütünüyle  işitmedir.  Hareketsizdir;  her 

zaman aynı  kalır.  Her şeyi düşüncesiyle zahmetsizce yönetir.  Homeros  ile  Hesiodos, 

ölümlüler arasında suç sayılan bütün şeyleri tanrılara da yüklemişlerdir. Tanrılar hırsız­

lık ederler, yalan söylerler,  eşlerini aldatırlar. Sonra ölümlüler sanıyorlar ki, tanrılar da 

kendileri  gibi  doğmuşlardır,  kendileri  gibi  giyinirler  ve  kendilerinin  biçimindedirler. 

Nitekim,  Habeşliler tanrılarını  kendileri  gibi yassı  burunlu;  Trakyalılar sarışın ve  mavi 

gözlü diye düşünürler. Böyle olunca,  atların ve arslanların elleri olup da resim yapabil­

selerdi,  atlar  tanrılarını  at  gibi;  arslanlar da  arslan  gibi  çizerlerdi.  Oysa,  tanrıları  ne 

arslan biçimindedirler,  ne de zenciler gibidirler. Ne de Yunan heykellerinde olduğu gibi 

insan  kılığındadırlar.  Bu  uydurma  varlıklar yerine, bizi bağrında  taşıyan ve kendisinde 

ne doğuş, ne bozulma, ne değişme, ne oluş bulunan bir sonsuz varlığa tapalım."7 

Xenophanes'in  yukarıdaki  ifadelerinden  anlaşılmaktadır ki, o  sadece tek tanrı 

inancını savunmakla kalmamış, Homeros ile birlikte onlar gibi düşünen halkın da  çok 

Hasan Küçük, Mu�ayeseli isldm ve Batı Felsefeleri'nde Sistemati� Problemler, istanbul  1 974, s. 343. 



Muhammed Ahmed Abdülkadir, e1-ilmü'l-ildFıI ve Asdruhu fi'I-Fi�r ve'I-Vaki', 

yy.  1 986, s.  1 4- i 5. 

M. A. Abdülkadir, el-ilmü'I-i1dfıl. s. 23. 



M. Rosenthal-P. Yudin, Felsefe Sözlüğü, Sosyal Yayınlar, istanbul  1 997, s. 



i .  



Macit Gökberk, Felsefe TariFıi, Remzi Kitabevi. istanbul  1 998, s .  2 5 .  

7 Weber, Felsefe Tarirıi. s.  1 5  (Mullacrı. ı .   1 0 1 - 1 02 'den naklen); Wilhelm Capelle, Sokrates'ten Önce Felsefe, Almanca'dan 

çev. Oğuz Özügül. Kabaicı Yayınevi,  istanbul  1 994, ı.  1 04-6 (Xenophanes, Fragments  ı .  

i ı .  1 4- 1 6, 2 ı .  23-26'dan 

naklen); Hüsameddin Erdem, Bazı Felsefe  Meseleleri, HÜ-ER Yayınları, Konya  1 999, s.  1 56. 




Yüklə 2,71 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə