Markuze u Podgorici ciklus predavanja
Yüklə 366,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
doc. dr Filip Kovačević 24
Markuze u Podgorici - ciklus predavanja 25
Članak o hedonizmu i knjigu Eros i Civilizacija dijeli skoro dvadeset godina. Eros i Civilizacija sa podnaslovom Filozofsko istraživanje Frojda objavljena je od strane bostonske izdavačke kuće Bikon Pres (Beacon Press) 1955, koja će kasnije objaviti i većinu drugih Markuzeovih knjiga. Tih godina javnim mnjenjem SAD-a dominirao je strah od komunizma koji su u cilju promocije svoje agresivne konzervativne političke agende podsticali pojedini američki političari, a posebno senator Mekarti (Macarthy). Ljevičari su bili šikanirani, a mnogi od njih su ostali bez posla. Zbog toga se Markuzeova knjiga mora uzeti kao izuzetan znak hrabrosti i prkošenja tadašnjoj vladajućoj političkoj klimi. Ipak, mnoge reference izvedene iz radova Karla Marksa su kamuflirane i knjiga se u nekim segmetima mora dešifrovati da bi postao jasan opseg radikalnosti Markuzeovih stavova. Po mom mišljenju, postoji kodiranje i u samom podnaslovu, jer, umjesto odrednice “filozofsko istraživanje Frojda”, knjizi bi mnogo bolje pristajao podnaslov “marksistički osvrt na Frojda”. Knjiga je posvećena Markuzeovoj ženi Sofiji koja je umrla od raka 1951. u pedesetoj godini života. I zbilja u knjizi je osjetna tenzija između Erosa (snage života) i Tanatosa (snage smrti). Na jednom mjestu, Markuze čak tvrdi da sjećanje može pobjediti smrt tj. učiniti da “smrt izgubi svoje značenje”. Kao što ćemo u nastavku vidjeti to i jeste jedna od značajnih osobina “nerepresivne” civilizacije koju zagovara Markuze. Knjigu je na hrvatski preveo poznati prevodilac-poliglota i profesor Tomislav Ladan početkom šezdesetih godina prošlog vijeka, a prvo izdanje je objavljeno 1965. godine od strane zagrebačke izdavačke kuće “Naprijed”. To je bila prva Markuzeova knjiga objavljena na području bivše Jugoslavije. Cijena knjiga kada je objavljena (kako piše u reklami u časopisu Praxis) je bila 18 jugoslovenskih dinara. Radi upoređenja, isti izdavač je prodavao knjigu Eriha Froma Čovjek za sebe za 20 dinara, a Hegelovu Filozofiju istorije za 65 dinara. Cijena dvobroja Praxis-a je bila 12,5 dinara. Pogovor prvom izdanju knjige je napisao zagrebački profesor filozofije i jedan od osnivača časopisa Praxis Danilo Pejović i to pod naslovom “Filozofija i psihoanaliza”. Pejovićev pogovor je bio prvi pogovor napisan o nekoj Markuzeovoj knjizi u bivšoj Jugoslaviji i bio je najkritičniji od svih kasnije pisanih pogovora. Međutim, kada uzmemo u obzir sadržinu Pejovićeve kritike, postavlja se pitanje da li je on uopšte razumio krajnje usmjerenje Markuzeovih teza. doc. dr Filip Kovačević 26 Pejović započinje pogovor kratkim ekspozeom o razvoju psihoanalitičke misli, pa se može zaključiti da psihoanaliza nije bila previše poznata jugoslovenskim čitaocima toga doba. Međutim, poslije tvrdnje da je Frojd mislio da je psihoanaliza značajno doprinijela usavršavanju tri oblasti naučnog rada: terapiji, psihološkoj teoriji i kritici istorijsko-kulturnih dešavanja, Pejović odbacuje značaj psihoanaličke misli u dvijema od ovih oblasti. On je naime uvjeren da je psihoanaliza kao terapija prevaziđena, a da se njene psihološke pretpostavke temelje na “vulgarno-materijaličkom” fiziološkom razumjevanju uzročnosti. Dakle, ono relevantno što psihoanaliza još može da ponudi Pejovićevim savremenicima je kritika tj. tumačenje društveno-istorijskih dešavanja, i upravo takvu orijentaciju Pejović pronalazi u Markuzeovoj knjizi. U isto vrijeme, ipak, Pejović je kritičan prema činjenici da Markuze uključuje Frojda u tradiciju zapadne filozofske misli, tvrdeći da psihoanaliza ne ide dublje od „ontičkog“ nivoa i pozivajući se na istovjetan, negativan stav Tomasa Mana. Ono što Pejović očekuje od psihoanalize nije, dakle, metafizički osvrt na ljudsku sudbinu nego relativno ubjedljiva analiza društvenih i političkih patologija. I pored toga, Pejović hvali Markuzea zbog toga što je unio kategorije Marksove kritike ideologije u psihoanalitičku analizu savremene kulture. U tom pogledu, Pejović detaljno predstavlja koncepte viška potiskivanja (surplus
Pejović takođe ne prihvata ono što smatra da je Markuzeova namjera da identifikuje Marksa i Frojda do stepena skoro potpune identičnosti. Za razliku od Markuzea, on vjeruje da se Marksov istorijski materijalizam teško može saglasiti sa Frojdovim naučnim pozitivizmom, a takođe se poziva i na Frojdovu eksplicitnu kritiku marksista u knjizi Nelagoda u kulturi. Kao što sam ranije pomenuo, sve ovo pokazuje da Pejović do kraja ne razumije suštinu Markuzeovog projekta da čita Frojda dijalektički i da otkrije ono u njegovim idejama čega ni sam Frojd nije bio svjestan. Tako da izgleda da je onaj koji je ostao na „ontičkom“ nivou upravo Pejović, a ne ni Frojd ni Marks. Yüklə 366,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|