Ma’ruza-2 Nerv tizimining yoshga oid fiziologiyasi va gigiyenasi. Oliy nerv faoliyati va uning yoshga oid xususiyatlari

Ma’ruza-2
Nerv tizimining yoshga oid fiziologiyasi va gigiyenasi. Oliy nerv faoliyati va uning yoshga oid xususiyatlari

1.Nerv sistemasining ahamiyati

2.Nerv markazlarining turli bo‘limlarining tuzilishi va rivojlanishi
3.Refleks nerv faoliyatining asosiy shakli
4.Oliy asab faoliyatining turlari.


1.Nerv sistemasining ahamiyati
Nerv sistemasi asosan tashqi muhitdan, ichki organlardan keladigan turli axborotlarni qabul qiladi va ularni markaziy nerv sistemasiga yetkazib beradi. Nerv sistemasi organizmdagi barcha organlarni bir-biri bilan bog’lab , organizmning bir butunligini ta ’minlaydi. Organizmni tashqi muhit bilan bog'laydi, hamda uni tashqi muhitga moslashtiradi. Nerv sistemasi yordamida atrof-muhitdan turli signallar qabul qilinadi, ular analiz va sintez qilinib, turli reaksiyalar bilan javob qaytariladi. Nerv sistemasi ichki sekre tsiya bezlarida ishlab chiqariladigan turli gormonlarning qon orqali organizmga ko'rsatadigan ta ’sirini, moddalar almashinuvini boshqarib turadi, o'sish, rivojlanishga ta’sir etadi. Bundan tashqari, nerv sistemasining oliy boiimlarida ruhiy funksiyalar amalga oshiriladi. Idrok etish, fikrlash va hokazolar oliy nerv faoliyati bilan boshqarib turiladi.
Nerv tizimini nerv hujayralari va nerv tolalari tashkil qiladi. Nerv hujayralari neyron deb ataladi. Neyronlar katta kichikligi va shakli jihatidan har xildir. Har bir neyronning tanasida bir talay kalta shoxlangan o'simtalar-dendritlar va bitta shoxlanmagan uzun o'simta - akson bor. Neyronlar tashqi tomondan maxsus parda - membrana bilan qoplangan.
Nerv hujayralarining tanalari va ularning dendritlari to'planib kulrang moddani uzun o'simta akson esa maxsus miyelin pardasi bilan qoplanib oq moddani hosil qiladi. Nerv sistemasi markaziy (bosh va orqa miya), periferik (chetda joylashgan) nervlar, ularning oxirgi apparatlaridan tashkil topgan qismlarga boiinadi. Markaziy nerv sistemasida nerv hujayralari (neyron tanalarining) markazlari bor. Nerv sistemasining periferik qismi asosan nervlardan, ya’ni tolalar bogiamidan iborat bo'lib, bu tolalarning tanasi (nerv hujayrasi) nerv sistemasining markaziy qismida joylashgan. Periferik nevr tizimiga orqa miyadan chiqadigan 31 juft sezuvchi, harakatlantiruvchi nerv tolalari, bosh miyadan chiqadigan 12 juft nervlar, hamda umurtqa pog'onasi atrofida va ichki organlarda joylashgan nerv tugunchalari kiradi.
Nerv sistemasi shartli ravishda ikkiga; somatik va vegetativ nerv sistemasiga bo’linadi. Skelet muskullarini va b a ’zi ichki organlarini (til, hiqildoq, halqum va hokazolarni) ta ’minlab turadigan nervlar somatiknervlar deb nomlanadi. Somatik nerv sistemasi, asosan, organizmni tashqi muhit bilan bog’laydi va skelet muskullari harakatini boshqaradi.
Vegetativ nerv sistemasi ichki organlarni (me’da, ichaklar, nafas olish, siydik tanosil organlarni, ichki sekretsiya bezlari, teri, yurak va qon tomirlarni) nerv bilan ta ’minlaydi.