Masalan, organizmda antibiotik preparatlarga qarshilik kuchayayotgani ham xavf sifatida sanab o’tilgan

Global tahdidlarga bag’ishlangan tahlilnomaga ko’ra, hanuz davom etayotgan iqtisodiy inqiroz sababli ko’plab mamlakatlar ekologik muammolarni hal qilishga ojiz. Dunyo bo’ylab boy va kambag’allar o’rtasidagi jarlik yanada kengayishi, hukumatlar qarzi kattalashib borishi bashorat qilinmoqda.

Mualliflardan biri Li Xauellning “Amerika Ovozi”ga aytishicha, bugungi kunda ekologiyaga e’tibor past. Hammaning diqqati byudjet muammolarida.

“Tabiiy ofatlar tez-tez kuzatilayotganiga aslida atmosferani bulg’ayotgan gazlar sababchi. Iqlim o’zgarishiga tayyorlanmaslik jiddiy muammo, chunki xalqaro hamjamiyat ayni damda hammani tashvishlantirayotgan masalalar, xususan iqtisodga e’tibor qaratib, byudjet qanchaga yetishi va nimaga sarflanishi kerakligini o’ylayapti. Vaholanki, ekologik muammolarni hal etish uchun uzoq muddatli sarmoyalar zarur, infratuzilma yangilanishi kerak”, - deydi Xauell.

To’fon-u dovullardan tiklanishga millionlab dollar mablag’ sarflanyapti, lekin inqiroz paytida bunday loyihalarga qo’shimcha pul topish qiyin, deydi Li Xauell, kelajakni ko’zlashni tavsiya etib.

Jahon iqtisodiy forumi tahlilnomasida global tahdidlar iqtisod, ekologiya, geosiyosat, jamiyat va texnologiya singari kategoriyalarga bo’lingan. Hammasi bir-biriga bog’liq.

Masalan, organizmda antibiotik preparatlarga qarshilik kuchayayotgani ham xavf sifatida sanab o’tilgan.

“Bu intellektual mulk tizimidagi nuqsonlar bilan bog’liq masala. Qanday tibbiy preparatlar ustida izlanishlarni davom ettirish keragu, qaysilarini to’xtatish lozim? Ikkinchidan, agar global epidemiya boshlansa, antibiotiklar samaradorligi asosiy masalaga aylanadi. Epidemiya boshlansayu, uni davolaydigan dori bo’lmasa, haqiqiy fojia bo’ladi”, - deydi tadqiqot muharriri Li Xauell.

Tahlilnomada keltirilgan ma’lumotlardan shuni xulosa qilish mumkinki, global tahdidlarga yoshlarning e’tibori keksalarga qaraganda kuchliroq. Tezkor choralar ko’rish kerak, degan bayonotlar, ayniqsa, Shimoliy Amerikada balandroq yangramoqda.
Har qanday global muammolar turli daraja, hayot va iqtisodiyotning mamlakatlar va butun standarti bo'yicha ta'sir xalqaro hamjamiyat. Shuning uchun, ularning hal ularning sa'y-harakatlarini pulining barcha davlatlarga jalb. Iqtisodiy muammolar yaqinda eng kuchli aniq aylangan. Ularning globallashuv so'nggi o'n yilliklar ichida paydo bo'lgan jahon iqtisodiyotining ayrim xususiyatlari bilan bog'liq.
bitta mamlakat ichida paydo iqtisodiy muammolar butun dunyoda muammo katta hajmdagi olish va bo'lishi mumkin. Shuning uchun, ular tez qaror va nazorat talab qiladi.
Global iqtisodiy muammolar umumiy belgilari bor:

1. Ular dunyoda yoki ularning ko'pchilik barcha mamlakatlarning iqtisodiyotiga ta'sir qiladi.
2. Ular iqtisodiy va ijtimoiy, ham ishlab chiqish tezligini mamlakatlari, ta'sir qiladi.
3. Barcha iqtisodiy muammolar imkon qadar tezroq hal qilinishi kerak.
4. Ular alohida-alohida mavjud, va bir-biri bilan yaqin munosabatga ega emas.
aniqlash uchun 5. barcha davlatlar qo'shma sa'y-harakatlarni talab qiladi.
mamlakatimiz iqtisodiyoti va butun jahon hamjamiyati kuni demografik vaziyatni ta'sir qiladi. Bu erda bog'liqlik nazariyasi ikki bor. birinchi aholining tez o'sishi va oziq-ovqat tanqisligiga olib keladi, deydi. hayot standart izchil kamaydi.
ad
Bu masala yana zamonaviy tushunish uchun, ikkinchi yondashuv. Bu dunyo aholisining, va ijobiy o'sish nafaqat salbiy jihatlarini ochib beradi. Bu ham odamlar va ularning rivojlanish farovonligi darajasini ta'sir qiladi.
Zamonaviy iqtisodchilar muammo aholining o'sishi emas, deb ishonaman. Bu chuqur ildiz mavjud. Birinchidan, u ishlab chiqish va iqtisodiy qoloqlik past darajasidir. Ikkinchidan, u o'z charchoq olib keladi dunyodagi tabiiy resurslaridan xo'jasizlarcha foydalanish, deb. Shuningdek bu yerda atrof-muhit ifloslanishi bilan bog'liq bo'lishi mumkin. statistika ko'rsatishicha, rivojlangan mamlakatlarda bu taxminan 25% jamlangan bo'ladi dunyo aholisining, lekin ular tabiiy resurslardan 80% iste'mol.
Iqtisodiy muammolar, atrof-muhit ifloslanishi va ekologik ofatlar natijasidir. etakchi iqtisodchilar jiddiy ta'sir taalluqli kabi uzoq e'tirof etildi ifloslanish tabiatini iqtisodiy rivojlanish darajasi bo'yicha. Bu iqtisodiy rivojlantirish sirlaridan biri atrof-muhitni muhofaza qilish uchun mablag'lar ajratish bo'lishi kerak, deb oydinlashadi.
resurslari va energiya muammosi, shuningdek, jahon iqtisodiyoti uchun muhim hisoblanadi. O'tgan asrda insoniyat xomashyo va energiya inqirozi ta'sirini his aylandi. xom ashyo va boshqa resurslar etishmasligi 70-80 yillarda, yilda ikki mamlakat o'rtasidagi munosabatlar, shuningdek, ularning ijtimoiy va aks ettirilgan iqtisodiyotida muhim pasayishi, bor edi siyosiy rivojlanish. Biroq, bu muammolarni paydo energiya va resurslarni tejash, yangi texnologiyalarni ishlab chiqish zarurati oldin insoniyatni qo'ydi.
Orasida yirik global iqtisodiy muammolar qayd etdi va ikki mamlakat o'rtasida tinch va do'stona munosabatlar xizmat qilishi mumkin. Bu global bozorida katta hamkorlikka hissa, iqtisodiyotning past darajada, butun aholi farovonligiga ta'sir moliyaviy inqiroz oldini olish bilan mamlakat yanada samarali rivojlantirish shari.
rivojlanmagan mamlakatlar Yordam ko'proq rivojlangan mamlakatlarda tomonidan zarur qadam. Butun dunyo iqtisodiyoti bilan chambarchas bog'liq. Shuning uchun, dunyodagi aholining oziq-ovqat, dori-darmon va boshqa zaruriy resurslar o'ng miqdori masalalarini hal iqtisodiyotning ko'plab muammolarning hal yordam beradi.
butun dunyo bo'ylab Rossiya o'xshash muammolarga iqtisodiy muammolar. Shuning uchun, bu iqtisodiy vaziyat yaxshilanadi hal boshqa mamlakatlar bilan doimiy hamkorlik qiladi.
Globallashuv (globalizatsiya) - lotincha “glob” so‘zidan olingan bo‘lib, aynan uni “dumaloqlashuv”, “kurralashuv” deb tarjima qilish mumkin. Yer sharining, Yer kurrasining fan-texnika yutuqlari tufayli insoniyat ixtiyoridagi xuddi bir butun sharga, kurraga aylanishini tushuntirish uchun ishlatiladi. “Global” tushunchasi lug‘aviy ma'nosi nuqtai nazaridan fransuz tilida “umumiy”, lotin tilida esa “globus”-Yer shari” ma'nolarini bildiradi. Demak, globalizm tushunchasi ana shu ikki ma'noda ham bevosita insoniyat hayoti va taqdiri bilan bog‘liq bo‘lgan katta muammolarni, “sayyoraviy”, “dunyoviy” muammolarni, global taraqqiyot istiqbollarini o‘ziga qamrab oladi. 
Bugungi kunga kelib ilm - fan va texnika taraqqiyoti o'zining eng yuksak darajasiga erishdi . Shunga qaramay , insoniyat bir qancha global muammolarga duch kelmoqda . Jahonda aholi sonining tez sur'atlarda ko'payib , qayta tiklanmaydigan resurslarning esa kamayib borayotgani , oziq - ovqat tanqisligi va natijada yuzaga kelayotgan qashshoqlik shular jumlasidandir. Demografik muammolar . Insoniyat paydo bo'lganidan beri dunyo aholisi soni muntazam o'sib borgan . Bunday o'sish natijasida yuzaga keladigan muammolar qadimdan ko'pchilik olimlarni havotirga solgan , demograflar , sotsiologlar , iqtisodchilar va geograflar shular jumlasidan . Ayniqsa hozirgi kunda , aholi sonining nazoratsiz o'sishi va uning oqibatlari global muammoga aylandi . Dunyo aholisi ( 2020 ) yiliga 1,05 % atrofida o'smoqda , bu taxminan 81 million kishi degani . Bu ko'rsatkich 1980 - yillarning oxirida eng yuqori cho'qqisiga chiqqan va har yili qo'shimcha 90 million kishini tashkil etgan . Bundan buyon , BMT aholining yillik o'sishi har yili 1 millionga kamayishini kutmoqda . Lekin , umumiy olganda kelasi 30 yillikda o'sish yuqori darajada saqlanib qoladi . Hozirda , Yer yuzida 7,9 milliarddan ortiq odam yashaydi . Bu ko'rsatkich 1960 - yillarda 3 milliardni , 1990 - yillarda 5 milliardni va 2010 - yillarda 6 milliardni tashkil qilgan . Birlashgan Millatlar Tashkiloti ma'lumotlariga ko'ra , 2100 - yilga kelib aholi soni 10.8 milliardga yetishi kutilmoqda . Bunday o'sishga tibbiy bilimlarning yaxshilangani natijasida turli kasalliklarga davo topilganligi va o'rtacha umr ko'rish yoshi ortganligi , qishloq xo'jaligidagi taraqqiyot natijasida insoniyatni oziq-ovqat bilan ta'minlash osonlashgani aholida oilani rejalashtirish bo'yicha ta'limni yetishmasligi sabab bo'lmoqda. Biroq olimlarning ko'pgina fikricha, Yer sayyorasi ko'pi bilan 9 milliardan 10 milliardgacha odamlarni tashiy oladi. Chunki, Yer ishlab chiqarishi mumkin bo'lgan oziq-ovqat este'molga yaroqli suv va yashsh uchun joy miqdori chegaralangan. Demografik bosim oziq - ovqat va ekologik vaziyatni murakkablashtiradi. Muammolarning jiddiyligi faqatgina cheklangan resurslarda emas , balki ulardan
foydalanishning atrof muhitga salbiy ta'siri bilan ham bog'liq. Dunyo aholisi ko'paygani sari , iqtisodiyotni rivojlantirish uchun ko'proq resurslar jalb qilinadi . Bu esa o'rmonlarning , yer osti va usti boyliklarining tanazzuliga sabab bo'ladi . Shuningdek , aholini haddan tashqari ko'payib ketishi ochlik , qashshoqlik , ichimlik suvi tanqisligi , atrof - muhit degradatsiyasi va siyosiy beqarorlikni keltirib chiqaradi . Shu sababli , aholi soni o'sishini nazorat qilish hozirgi kunda global muammoga aylangan . Buning yechimi sifatida , odamlarni aholini haddan ortiq ko'payishi natijasida yuzaga keladigan dahshatli oqibatlardan xabardor qilish , ayollarning ta'limini rag'batlantirish , oilani rejalashtirishni targ'ib qilish , turmush qurish yoshini kechiktirish , davlat tomonidan kam farzandli oilalarni rag'batlantirish kabi harakatlar ko'riladi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki , ayol qizlar ta'limini yaxshilanishining , ko'payish darajasini pasayishi bilan to'g'ridan - to'g'ri bog'liqligi bor . Masalan , 1997 - yilda Yamanda o'tkazilgan tadqiqot o'rta maktabni tugatgan ayollar orasida tug'ilish darajasi 33 foizga kamayganini aniqladi . Shu kabi choralarni qo'llab aholini haddan oshiq ko'payishini hal qilish mumkin .
Tabiiy resurslardan biz kundalik faoliyat uchun energiya manbayi sifatida foydalanamiz . Ular qayta tiklanadigan va qayta tiklanmaydigan manbalarga bo'linadi . Ushbu ikki turdagi resurs o'rtasidagi farq shundaki , qayta tiklanadigan resurslar tabiiy ravishda o'zini to'ldirishi mumkin , qayta tiklanmaydigan resurslar esa bunday xususiyatga ega emas . Bu shuni anglatadiki , qayta tiklanmaydigan resurslar ta'minoti cheklangan va barqaror foydalanish mumkin emas . Qayta tiklanmaydigan manbalarning to'rtta asosiy turi mavjud : neft , tabiiy gaz , ko'mir va atom energiyasi . Ular tobora kamayib bormoqda . Bu insoniyat uchun katta muammodir , chunki qayta tiklanmaydigan manbalar dunyo bo'ylab energiya iste'molining 85 % ini tashkil qiladi va biz hozirda energiya ehtiyojlarimizning ko'p qismini ta'minlash uchun ularga muhtojmiz . So'nggi 70 yil ichida rivojlanayotgan mamlakatlar soni va texnologiyadagi innovatsiyalar tufayli globil energiya iste'moli olti barobarga oshdi. Kelgusi 30 yil ichida u yana uch barobar ko'payishi prognoz qilinmoqda .
Ayni paytda tabiiy gaz , neft va ko'mir ishlab chiqarish va ulardan foydalanish muntazam o'sib borayotgan bo'lsada , zahiralarning tugashi 50-100 yildan so'ng , dolzarb muammoga aylanadi . Statistik ma'lumotlarga qaraganda , ko'mir zahiralari yana taxminan 120 yilga , neft va gaz zahiralari esa 70 yilga yetishi mumkin . Shunga qaramay bu raqamlar faqat statistikaga asoslangan taxminlar xolos . Ular vaqt o'tishi bilan o'zgaradi , chunki ushbu yoqilg'i manbalarining qazib olinishi va iste'moli ko'payishi yoki kamayishi mumkin . Yoqilg'i zahiralarining asosiy muammosi faqat ularning cheklangan ta'minoti emas , shu bilan birga iqlim o'zgarishiga ta'siridir. Ularni yoqish atmosferaga karbonat angidrid chiqaradi . Atmosferadagi issiqlikni ushlab turuvchi karbonat angidrid miqdorining oshishi global isishning asosiy sababidir . Agar dunyo hozirda ma'lum bo'lgan barcha yoqilg'i manablarini yoqib yuborsa , atmosferaga jami 750 milliard tonna karbonat angidrid chiqadi. Shu sababli , global haroratni
ko'tarilishini past darajada ushlab turishni istasak , hozirgi ma'lum zahiralarning 65-80 foizini Yerda qoldirishimiz kerak . Qayta tiklanmaydigan manbalarning ya'ni tabiiy gaz , neft va ko'mir iste'molini kamaytirish uchun muqobil energiya manbalaridan foydalanishimiz kerak , masalan , shamol va quyosh energiyasi . Bu ikkala energiya manbalari ham cheksiz miqdorda mavjud va ulardan foydalanish atmosferaga zarar yetkazmaydi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki , aholi o'sishini cheklash , atrof - muhitni muhofaza qilish va qashshoqlikka qarshi kurash uchun qat'iy choralar ko'rish kerak. Bularni avvalo , aholi sonini haddan ortiq ko'payishini oldini olishdan boshlash kerak. Chunki , aholining haddan tashqari ko'payishi butun ekologik tizimga jiddiy tahdiddir. Ko'p aholi , ekologiyani ifloslanishiga , ko'p resurslar sarflanishiga va oxir oqibat tabiiy zaxiralarni tugashiga olib keladi , natijada turli kasalliklar ko'payadi. Shuning uchun biz bu muammolarni hal qilish uchun tegishli choralarni ko'rishimiz juda muhimdir. Shundagina insoniyat kelajakda tinch - totuv yashashi mumkin bo'ladi.
Xaql so'zi gazetasi 2. Recover better : economic and social challenges and opportunities . 3. http://ourworldindata.org 4. Arxiv.uz