Mashina detallari uchun zagotovka turlari va
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
| i
i i i T R Z z . (3.8) Teshiklarni patronda suzuvchi razvyortkalar bilan razvyortkalashda va sidirgich asbob bilan sidirishda teshik o‘qining siljib qolishi va fazoviy og‘ishi to‘g‘rilanmaydi, o‘rnatuv xatoligi esa bu holda o‘ringa ega emas. Minimal qo‘shim miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi, ) ( 2 2 1 1 min i i i T R Z z . (3.9) Silindrik yuzalarni superfinishlash, polirovkalash, va ultrafinishlashda faqat yuza tozaligini sifatli bo‘lishiga erishiladi va shu yuza g‘adir-budurligining miqdori kamaytiriladi. Bu holda minimal qo‘shim formulasi quyidagicha bo‘ladi: z i i R Z 1 min 2 2 . (3.10) Boshqa holatlar uchun minimal qo‘shimlarni (qatlamlarni) hisoblash formulalari [1] da keltirilgan. 3.1.4-§. Qo‘shimni aniqlashning amaliy-statik usuli Tanavorlarga mexanik ishlov berib, konstruktorni chizmada bergan detal o‘lchamlarini olish uchun bu o‘lchamlarga texnolog tomonidan ma‘lum miqdorda mazkur detal aniqligini ta‘minlash uchun yetarli qatlamlar qo‘shilib, tanavorlarning dastlabki o‘lchamlari aniqlanadi va natijada bu tanavorlar chizmalari ishlab chiqilib, xomaki mahsulotlar tayyorlov sexlariga yoki jihoz zavodlarga buyurtmalar beriladi. Mashinasozlikda qo‘shimlarni aniqlashning amaliy-statistika usuli keng qo‘llaniladi. Bu usulda oraliq qo‘shimlar, ilg‘or zavodlarning ishlab chiqarish jarayonida tajriba-kuzatishlar asosida olingan qo‘shimlarni umumiylashtirib joylashtirilgan ma‘lumotnomalar yoki me’yoriy adabiyotlar jadvallaridan olinadi. Bu usulning kamchiligi texnologik jarayonlar ishlab chiqishning konkret sharoitini hisobga olmasdan detallarning u yoki bu yuzalariga qo‘shimlar tayinlanadi. Ya‘ni umumiy qo‘shimlar berilgan shu yuzani ishlash marshrutini hisobga olmasdan, oraliqlari esa tanavorni o‘rnatuv sxemasini va oldingi ishlovning xatoligini hisobga olmasdan tayinlangan bo‘ladi. Qo‘shimlarning amaliy-statistik miqdori ko‘p hollarda ortiqcha olingan bo‘ladi, chunki ular ishlov berishning shunday sharoitiga yo‘naltirilganki, ishga yaroqsiz detallar bo‘lmasligi uchun qo‘shim eng katta miqdorda bo‘lishi kerak, degan fikr yuritiladi. Qo‘shimni tayyor miqdorini beruvchi me’yoriy jadvallarini tuzish usuli texnologni dogmatik ravishda qo‘shim tayinlashiga majbur qiladi, uni amallarni bajarish sharoitini tahlil qilishdan va qo‘shimni kamaytirish yo‘lini qidirib topishdan chalg‘itadi. Shunga bog‘liq holda qo‘shimlarni minimal miqdorini topish masalasi paydo bo‘ladi, bu esa ishlov berishning qo‘shimlarini ilmiy asoslangan holda aniqlash masalasi hisoblanadi. Amaliy-statistik usulni rivojlantirib borish asosida prof. V.M. Кovan qo‘shimlarni «Hisoblash-analitik» usulini taklif etdi. 3.1.5-§. Hisoblash-analitik usuli Qo‘shimlarni «Hisoblash-analitik» usulida aniqlashni asosini ko‘rib chiqamiz. Bu usulga binoan qo‘shim miqdori shunday bo‘lishi kerakki, uni kesib olib tashlanganda oldingi texnologik o‘tuvda yoki amalda paydo bo‘lgan ishlov berish xatoligi va yuza qatlam nuqsonlari, shuningdek, shu bajariluvchi o‘tuvda yoki amalda paydo bo‘lgan o‘rnatuv xatoliklari to‘g‘rilanishi shart. Qo‘shimlarni aniqlashning bu usuli, texnologik amallar bajarilishini konkret sharoitini hisobga olishga asoslangan. U texnologik jarayonlarni yangisini loyihalashda va mavjudini tahlil qilishda materialni tejash va mexanik ishlov berishning sermehnatliligini pasaytirish, material ishlatish koeffitsientini oshirish va arzon mahsulot olish imkoniyatini beradi. Oraliq qo‘shimlarning minimal miqdorini quyidagi omillar aniqlaydi. 1. Rz i-1 ( Rz max ) –sirt g‘adir-budurliklarining o‘rtacha (yoki maksimal) balandligi, oldingi o‘tuvda yoki amalda berilgan yuzaga ishlov berishdan olinadi. Birinchi amalni bajarishda bu miqdor dastlabki tanavorning Rz max miqdori bo‘yicha olinadi. Ikkinchi amalni bajarishda, birinchi amaldan hosil bo‘lgan g‘adir - budurliklar olinadi va h.k. Rz i-1 miqdor ishlov berish usuliga, rejimlariga va oldingi ishlovning bajarilish sharoitiga bog‘liq. 2. T i-1 -sirtqi nuqsonli qatlam chuqurligi, oldingi oraliq texnologik o‘tuvdan yoki amaldan olinadi. Bu qatlam metallning asosiy strukturasidan farq qiladi. Bajariluvchi o‘tuvda yoki amalda uni to‘la yoki qisman olib tashlash kerak bo‘ladi. Кulrang cho‘yan quyma tanavorlarining sirtqi qatlamlari qattiq perlitli qobiqdan tashkil topgan bo‘ladi, uning tashqi qiyofasi ko‘pincha quyma qoliplar qumlarining izlariga ega. Кeskich asbobning yaxshi ishlashiga sharoit yaratish uchun bu qatlam birinchi o‘tuvdayoq yoki amaldayoq olib tashlanishi lozim. Mashinalarning ko‘p detallari (masalan, avtomobil dvigatellarining taqsimlagich vallari) oqartirilgan sirtqi qatlam bilan quyiladi. Detalning yeyilish turg‘unligi xususiyatini oshirish maqsadida unga keyingi ishlov berishlarda bu qatlamni imkoni boricha saqlashga harakat qilish kerak. Po‘lat pokovkalar va shtamplangan tanavorlar sirtqi qatlamlari uglerodsizlangan zona bilan tavsiflanadi. Bu qatlamni to‘la olib tashlash kerak, chunki u metall chidamliligi chegarasini va uning yaxshi (+) xususiyatini pasaytiradi. Кesib ishlash natijasida sirtqi qatlamda parchinlanish zonasi paydo bo‘ladi. Кeyingi ishlov berishlarda bu zonani saqlab qolish maqsadga muvofiq, chunki u detallarning yeyilishga chidamliligini oshiradi va ko‘proq toza yuza olishga yordam beradi. 3.1.6-§. Zagotovkaning oraliq qatlamlarini va oxirgi o‘lchamlarini aniqlash Oraliq qo‘shimlarni hisoblash asosida tanavorning hamma texnologik o‘tuvlari yoki oraliq amallari bo‘yicha tayyor detaldan boshlab to dastlabki tanavorigacha tanavorning chegaraviy o‘lchamlari aniqlanadi. Dastlabki sozlangan dastgohda bir o‘tuvli ishlov berishda kesish kuchi ta‘siridan texnologik tizim elementlarining elastik deformatsiyalanishi natijasida nusxalanish hodisasi sodir bo‘ladi. 3.6-rasm. Sozlangan dastgohda ishlov berishda oraliq minimal va maksimal qatlamlarni aniqlash sxemasi. Bundan quyidagi xulosa kelib chiqadi, ya‘ni tanavorni eng kichik chegaraviy o‘lchami Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|