Materializm kontra ezoteryka. Drugie pokolenie pozytywistów wobec spraw "nie z tego świata"



Yüklə 3,82 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/194
tarix01.12.2017
ölçüsü3,82 Mb.
#13196
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   194

Tajemnice zaświatów czy moce psychiczne? 

38

 



 

wyłącznie dlatego, że stanowił on dla nich cząstkę otaczającego świata, był elementem 

wrośniętym w jego strukturę i jako taki mógł podlegać analizie. 

Tożsamy pogląd prezentował zresztą już Kardec, którego postulaty skupiały się 

wokół eksploratywnego, obiektywnego ujmowania i sprawdzania zjawisk spirytyzmu. 

W dziele zatytułowanym Księga mediów nadmieniał na przykład, że: 

1º podstawą wszelkich zjawisk spirytystycznych jest istnienie duszy, jej przetrwanie po śmierci ciała i jej 

manifestacje 

2º zjawiska te opierają się na prawie natury i w żaden sposób nie są cudowne czy nadnaturalne w popu-

larnym znaczeniu tych terminów 

3º wiele faktów postrzega się jako nadnaturalne, ponieważ nie zna się ich przyczyny; spirytyzm okre-

ślając ich przyczynę, wprowadza je do sfery zjawisk naturalnych”

79

.  


oraz stwierdzał, że  

[…]  za  poważnego  krytyka  spirytyzmu  można  uznawać  tylko  osobę,  która  w  tej  dziedzinie  wszystko 

ujrzała, przestudiowała oraz zgłębiła z cierpliwością i uporem świadomego obserwatora. Kogoś, kto zna 

sprawę tak dobrze, jak jej najlepiej obeznany zwolennik

80



Potwierdzenie autentyczności spirytystycznych manifestacji (także jako kontr-



argument krytykom tej koncepcji) wymagało zdobycia przekonujących dowodów na 

autentyczność tajemniczych zjawisk. Warto wszakże zaznaczyć, że stanowisko Kardeca 

wobec  eksperymentów  oraz  wszelkiej  działalności  spirytystycznej  było  radykalne. 

Uważał on bowiem, iż „zdobywając wiedzę o spirytyzmie należałoby zastosować te 

same procedury, co w naukach klasycznych: rozpatrzyć wszelkie mogące mieć miej-

sce zjawiska – od najprostszych, po najbardziej skomplikowane”

81



W ślad za kardecjańską koncepcją eksploracji teoretyczno-praktycznej opraco-



wanych zostało kilka teorii wyjaśniających źródło zjawisk mediumicznych. Koncep-

cje te pojawiały się potem w różnych konfiguracjach w publikacjach dotyczących spi-

rytyzmu

82

.  W  pracy  Gibiera  zatytułowanej  Spirytyzm. Studium historyczno-krytyczne 



 

 

79



  

A. Kardec, Księga mediów, z jęz. franc. przełożył, opatrując przedmową, przypisami i aneksami P. Grzybowski, Katowice 

2003, s. 65. 

80

  



Ibid. 

81

  



Ibid., s. 79. 

82

  



Dodać należy, że w Księdze mediów Kardec przytacza kilka teorii dotyczących tajemniczych objawów zachodzących pod-

czas seansów. W wyliczeniu autora pojawiają się takie hipotezy jak: koncepcja obłędu (lub głupoty wierzących w spiry-

tyzm), szarlatanerii (zjawiska spirytystyczne są zręcznie skonstruowanym oszustwem), halucynacji (wszystkie zjawiska 

są  złudzeniem,  wynikają  z  dysfunkcji poszczególnych  zmysłów),  „koncepcja  trzeszczącego  mięśnia”  (czyli  dźwięków 

wydawanych przez ciało rzekomego medium lub innych uczestników seansu), przyczyn fizycznych (upatrywanie w zja-

wiskach  przyczyn  materialnych,  przyporządkowanych  określonym  prawom  przyrody),  promieniowania  (swoistego 

„wydzielania się” inteligencji medium lub innej istniejącej fizycznie osoby; owo promieniowanie rozchodziłoby się po-



39 

Materializm kontra ezoteryka 

 

i doświadczalne ujęte zostały na przykład cztery główne hipotezy naukowe odnoszące 

się do istoty zjawisk mediumicznych: 

I. Z osoby medium wydobywa się specjalny płyn, łączy się w pewien sposób z płynem osób obecnych 

i wytwarza istotę nową, czasowo istniejącą, do pewnego stopnia niezależną od innych i powodującą znane 

nam zjawiska. Teorię tę nazwać by można teorią istoty zbiorowej. II. Wszystko jest sprawą diabła lub jego 

zastępców. Tę teorię demoniczną głosił de Merville; wypowiadają ją wszystkie wyznania chrześcijańskie. 

III. Istnieje świat niematerialny, istoty szczególnego rodzaju, które żyją obok nas […]. Z poglądem tym 

pokrewna jest teoria buddystów indyjskich i europejskich (theozofów). […]. Jest to teoria gnomiczna. IV. 

Przyczyną odnośnych zjawisk są […] dusze zmarłych […]. Jest to teoria spirytystyczna

83

.  


Podobny zestaw koncepcji pojawił się w publikacji Witolda Chłopickiego Szkic popu-

larny teorii i praktyki spirytyzmu

I. Z osoby medium wydobywa się pewnego rodzaju niezbadany dotąd płyn „fluidu” (siła), który łącząc 

się z takimże płynem obecnych osób, wytwarza istotę nową, chwilowo istniejącą, wywołującą zjawiska 

spirytystyczne. Objaśnienie powyższe nazywa się: teorią siły psychicznej; II. Istnieje obok nas świat nie-

materialny, wypełniony istotami, które niekiedy przy sprzyjających warunkach wchodzą z nami w sto-

sunki. Jest to teoria dawnej filozofii hermetycznej (okultyzm). III. Zjawiska spirytyzmu wywołują du-

chy, a mianowicie dusze osób zmarłych. Teoria ta jest właściwą teorią spirytystyczną. IV. Zamiana energii 

myślowej medium i otaczających, na energię ruchu, światła, etc.; teorię tę postawił w r.b. profesor Lom-

broso

84



Również w pracy księdza Morawskiego pojawiła się wzmianka na temat hipotez na-

ukowców: 

Zöllner usiłuje te zjawiska tłumaczyć za pomocą rzekomego czwartego wymiaru przestrzeni. Inny znów 

niemiecki uczony Lesser wszystko tłumaczy przez fluid, któremu daje starą nazwę „odu”; genewski zaś 

profesor Thury przypisuje wszystko fluidowi, któremu nową przyczepia nazwę „psychody”

85



 

 

 



dobnie do fal dźwiękowych), kolektywnej duszy („według niej dochodzi tylko do manifestacji duszy medium, lecz iden-

tyfikuje się ona z duszami wielu innych osób – obecnych lub nie – przyjmując postać swego rodzaju kolektywnej całości

w której współistnieją zdolności, inteligencja i wiedza wszystkich tych osób”, s. 92), somnambuliczna (podobna do po-

przedniej, z tą wszakże różnica, że nie zakłada istnienia zmultiplikowanej duszy, przypisując zdolność jasnowidzenia 

poszerzeniu sfery percepcji), pesymistyczna – inaczej diaboliczna lub demoniczna – zakładająca ingerencję sił nieczys-

tych, a zatem diabła lub demonów. Niejako w opozycji do niej pojawia się koncepcja optymistyczna – upatrująca przy-

czyny zjawień w manifestacjach dobrych duchów, które odznaczają się jakąś wyższą mądrością. Oprócz tego istniały 

także:  koncepcja  unispirytystyczna  lub  monospirytystyczna  (duchem  objawiającym  się  jest  Chrystus),  multispiryty-

styczna/polispirytystyczna, koncepcja materialnej duszy (dotycząca istoty duszy, pojmowanej jako ciało duchowe). 

83

  



P. Gibier, op. cit., s. 189. 

84

  



W. Chłopicki, Szkic popularny teorii i praktyki spirytyzmu, Warszawa 1892, s. 8–9. 

85

  



M. Morawski, op. cit., s. 160. 


Yüklə 3,82 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   194




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə