Mavzu: auditorlik kasbiga malakaviy va axloqiy talablar

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

• O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
• TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
• “Audit” kafedrasi
• Tayyorladi: PhD, dots. Abduraimova Maftunaxon Axmatovna
• Toshkent-2022

• 4-MAVZU:
• AUDITORNING KASB ETIKASI.

1. Auditorning kasb etikasi haqida tushuncha, uning ahamiyati va me’yoriy asoslari.

• 1. Auditorning kasb etikasi haqida tushuncha, uning ahamiyati va me’yoriy asoslari.
• 2. Zamonaviy buxgalter va auditorning kasbiy xususiyatlari.
• 3. Axloq kodeksining asosiy talablari va tamoyillari

• Etika tushunchasi

• Insonlarning shaxsiy va kasbga oid odob-axloqlarini tartibga soluvchi normalar yig’indisi bilan bog’liqdir. Qoida tariqasida, ushbu normalar muayyan bir jamiyat uchun turli kategoriyadagi fuqarolarni, jamoalarni va guruhlarni himoya qilish maqsadida ishlab chiqiladi.

• Etika

• (grek tilidan olingan bulib, “urf odat, rasm rusum”) - odob va ahloq qoidalarini falsafiy jihatdan o’rganadi.

• Kasb bilan bog’liq ahloqiy normalar

• Bu etik ideallar asosida shaxsiy jihatlarni ichki tartibga solish tartibi, namunasi, qoidalari hisoblanadi.

• Kasbiy etikaning asosiy ko’rinishlari quyidagilardir: shifokorlar etikasi, pedagogik etika, olimnmng, aktyorning, rassomning, tadbirkorning, jurnalistning, injenerning va hokazo kasblarningetikasi.
• Bugungi kunga kelib etika kodekslarining bir qancha turlari mavjud. Ular tadbirkorlik sohasida, savdo sohasida, harbiy soha vakillari uchun ham ishlab chiqilgan. Bundan tashqari, xalqaro tashkilotlar xodimlari uchun (masalan, muzeylar), muassasalar, xalqaro kasaba uyushmalari xodilari uchun ham ahloqiy kodekslar mavjud. Ular xalqaro maqomga ega.

• Iqtisodiy etika

• bu tadbirkorlik faoliyati ishchilarning odob ahloqini aks ettiruvchi normalar majmuini namoyon etadi, tadbirkorning ish uslubiga rivojlangan jamiyatning talablarini ko’rsatadi, tadbirkorlik faoliyati ishtirokchilari o’rtasida munosabat va ijtimoiy yondashuv qanday bo’lishi kerakligini aks ettiradi.
• Iqtisodiy etika bozor munosabatlarining shakllanishi, tarixiy an’analar, ommaviy anglab etishning keng namoyon bo’lishi, insonning mehnatga bo’lgan ahloqiy munosabati mezoni natijasida yuzaga keladi.

• Ko’pgina kasblar ushbu kasb egalariga jamiyat oldida yuqori majburiyat yuklaydilar. Shu munosabat bilan, etika kodeksi turli xil kasbiy suiiste’molliklarning va buzilishlarning oldini olish uchun qo’shimcha vosita bo’lib hisoblanadi.

• Buxgalteriya axloq kodeksining asosiy qoidalari quyidagilar qabul qilingan

• buxgalter, lavozimni egallashdan oldin, diqqat bilan (avvalgi buxgalter ishini o’rganish) kerak

• agar avvalgi buxgalterendi ishlamasa, yozma so’rov bilan murojaat qilishingiz kerak. Kasbiy burch sizni ushbu so’rovga to’liq javob berishga majbur qiladi

• agar ish beruvchi amaldagi qonunchilikni buzgan yoki buzishi mumkin bo’lgan ishlarni dastlabki ko’rib chiqishdan kelib chiqqan bo’lsa, buxgalter taklifni (ishni) rad etishi kerak)

• buxgalter ma’muriyatdan nima qilayotganini bilish va tushunishni talab qilmasligi kerak

• buxgalter o’zini rag’batlantirishni talab qila olmaydi

• ish beruvchining foydasi bosh buxgalter uchun ulushni o’z ichiga olmasligi mumkin, ya’ni buxgalter o’zi echib olgan moliyaviy natijalar uchun bonus yoki qo’shimcha to’lovni olmasligi mumkin

• buxgalter ish beruvchiga o’z jinoyatining izlarini qanday sodir etish va yashirishni maslahat bermasligi kerak

• ish beruvchi va buxgalter moliyaviy hisobotlarni noto’g’ri talqin qilish uchun birgalikda va uzil-kesil javobgardirlar

• buxgalter muntazam ravishda o’z kasbiy malakasini oshirishi kerak

Auditor	Buxgalter
O’xshashlik
Buxgalter ham, auditor ham buxgalteriya hisobi, tahlili va auditni yaxshi bilishi kerak
Auditor buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobot tamoyillarini bilishi kerak. Masalan, hisobot va buxgalteriya hisobini tekshirish uchun balans tuzish tamoyillarini bilish talab qilinadi.	Buxgalter har qanday tekshiruv haqida Professional bo’lishi kerak, ushbu tekshiruvlarni o’tkazish qoidalari va tamoyillarini bilishi kerak
Farqi-kasbiy tayyorgarlik darajasi
Har tomonlama mutaxassis sifatida mutaxassis tekshirilayotgan ob’ektning faoliyati haqida tushunchaga ega bo’libgina qolmay, Moliya-iqtisod sohasida ham keng bilimga ega bo’lishi kerak	Tor doiradagi bilimga ega ammo bu unga kundalik buxgalteriyadagi har bir "detal" ga ko’proq e’tibor berishga imkon beradi
Ziddiyatlar
Tekshiradi, Moliyaviy hisobotlarning natijalari kompaniyaning haqiqiy holatiga mos kelishini tekshiradi	Xisob yuritadi, tashkilot ichidagi moliyaviy oqimlarning oqimiga xizmat qiladi

• Auditorlar uchun axloq kodeksi

• bu auditor uchun Professional etika standartlari, ya’ni auditor va auditorlik tashkiloti uchun qonunda nazarda tutilmagan belgilangan va keng qo’llaniladigan axloq qoidalari majmuidir.
• Auditorlik faoliyatini yuritishda auditor duch kelishi mumkin bo’lgan barcha holat va holatlar uchun kasbiy etika standartlarini belgilash mumkin bo’lmaganligi sababli Kodeksda faqat asosiy standartlar mavjud.

Bo’lim
1	Etikaning asosiy tamoyillari va ularga rioya qilishning konseptual yondashuvi.
2	Muayyan vaziyatlarda etikaning asosiy tamoyillariga rioya qilishga konseptual yondashuvni qo’llash.