Mavzu: Bog’lovchisiz qo’shma gap. Bog’lovchisiz qo’shma gap qismlarining birikish usullari (sanash va tobelanish ohanglari). Bog’lovchisiz qo’shma gap tarkibidagi komponentlarning mazmun munosabati

Bog`lovchisiz qo`shma gaplarda tinish belgilari.

• Bog`lovchisiz qo`shma gaplarda tinish belgilari.
• Tinish belgilarining ko`p turi ishtirok etadigan qo`shma gap turi – bu, bog`lovchisiz qo`shma gaplardir. Bog`langan va ergash gapli qo`shma gaplarda, asosan, vergul ishlatildi. Bog`lovchisiz qo`shma gaplarda esa vergul bilan bir qatorda ikki nuqta, nuqtali vergul, tire kabi tinish belgilari ham ko`p qo`llaniladi.
• I.1.Bog`lovchisiz qushma gap komponentlapri bir paytda yoki ketma-ket bajariladigan ish-harakatini bildirsa, bir-biridan vergul bilan ajratiladi:
• Botirlari kanal qazadi,
• Shoirlari g`azal yozadi. (H.O.)
• Yangi maktab binosi foydalanishga topshirildi, o`quvchilar keng va yorug` xonalarda o`qish boshladilar. (Ro`znomadan)
• 2.Qiyoslash munosabatini ifodalovchi bog`lovchisiz qo`shma gap komponentlari ham vergul bilan ajratiladi:
• Yaxshidan ot qoladi, yomondan dod. (Maqol)

II.1.Bog`lovchisiz qo`shma gap komponentlari o`rtasida o`xshatish munosabati yuzaga chiqqan o`rinlarda qismlar bir-biridan tire bilan ajratiladi:

• II.1.Bog`lovchisiz qo`shma gap komponentlari o`rtasida o`xshatish munosabati yuzaga chiqqan o`rinlarda qismlar bir-biridan tire bilan ajratiladi:
• Qor yog`di – don yog`di. Suv keldi – nur keldi. (Maqol)
• 2.Shart-payt, zidlik munosabadlarini ifodalovchi bog`lovchisiz qo`shma gap komponentlari ham o`zaro tire bilan ajratiladi:
• Yurt notinch – sen notinch
• Qo`shning tinch – sen tinch. (Maqol)
• Ko`priklar yasadik – zolimlar o`tdi,
• Ariqlar chiqardik – yovlar quritdi. (xat)
• III.Qismlari biri ikkinchisini yoki uning tarkibidagi biror bo`lakni izohlab keluvchi bog`lovchisiz qo`shma gap komponentlari orasiga ikki nuqta qo`yiladi:
• O`zingizga ma’lum: kadr tanqis (O.)
• Shu fe’llari yaxshi: hech kimni birovning oldida behurmat qilmaydilar. (A.Q.)
• Odamlar har xil: biri – sergap, biri – kamgap.
• So`zlar bor: harsangdek boshga tushar,
• So`zlar bor, qanotga-qanot qo`shadi.