Mavzu: chekli avtomat. Milli va mur avtomatlari

MAVZU:CHEKLI AVTOMAT.MILLI VA MUR AVTOMATLARI

BAJARDI: RUSTAMOV. R. R.

TEKSHIRDI: YUNUSOVA. S. T.

REJA: 1.Chekli avtomatlar nazaryasi. 2.Avtomatlar ekvivalentligi. 3.Milli va Mur avtomatlari

Davriy jarayonlarni avtomatik boshqarish masalalarining turli xilligi faqat bul` funktsiyasi nazariyas iusullari bilangina hal qilinmaydi. Shu ma'noda chekli avtomatlar nazariyasi usullari ancha qo'llanishlidir. Uslubiy nuqtai nazardan chekli avtomatlar kombinatsion avtomatlarga qaraganda ancha keng potentsial imkoniyatlarga ega bo'lganancha katta sinfdir.Ma’lum cheklanishlar va yo’ l qo'yishlarda kombinatsion avtomatlar chekli avtomatlarning sinfchasi bo'ladi. Kombinatsion sxemalar yordamida tavsiflash imkoni bo'lmagan boshqarish tizimlariga bir qancha misol qarab chiqamiz.

Chekli avtomatlar nazariyasi.

Dvigatel boshqarish knopkasi(BK) bilan ishga tushiriladi.Oxirgi vklyuchatel (o'chirgich)(CHV) bilan to'xtatiladi.Knopkadan keladigan signalni X1 bilan,oxirgi o'chirgichdan keladigan signalni X2 bilan, dvigatelga bo'ladigan ta’sirni Z bilan belgilaymiz.Bunday moslik o'rnatamiz:X1=1-knopka berk(ya’ni ulangan),X1=1-knopka berk (ya’niu langan),X1=0-knopka uzilgan,X2=1-4Vkontakti ulangan,X2=0 -4V kontakti uzilgan,Z=1-dvigatelni ishga tushirish,Z=0-dvigatelni to'xtatish.Tizim quyidagi tarzda ishlaydi.Farazqilaylik,ko'targich pastda joylashgan bo'lsin: bu holda BK,4V kontaktlari uzilgan,ya’ni: X2=0 va X1=0. Agar bu holatda Bkga bosilsa(X1=1),ko'targich dvigateli ulanadi(Z=1).Agarshundan so’ng BK qo’yib yuborilsa(X1=0) ham dvigatel ulanganicha qoladi.Dvigatel ko'targich yuqori chekka nuqtagacha ko'tarilguncha va 4V kontaktini ulamaguncha (X2=1) ishlab turadi,shunda dvigaetl o'chadi.Bkni takroran bosish bilan dvigatel ishga tushmaydi.

Bu jadvalni tahlil qilishdan ko'rinadiki,o'zgaruvchilarning 1,3,5 kataktlardagi X1 = 0 va X2 = 0 kirish kombinatsiyasiga chiqish kattaligining mos ravishda turli qiymatlari Z=0,1,0 mos keladi.Bu hol ko'targichni boshqarish tizimini amalga oshirish uchun kombinatsion sxemani qo'llab bo'lmasligidan dalolat beradi.

Teskari bog‘lanishi bo’lmagan Avtomat bilan bitta funksional elementlardan tuzilgan sxema orasidagi munosabatni kirishga va bitta chiqishga ega bo‘Igan qurilma berilgan bo'lsin Harbir momentda uning kirishlariga 0 yoki 1 signal berilganda,chiqishida har bir momentda 0 yoki 1 signal hosil bo'ladi.Chiqishdagi signal kirishlarga t momentdan t–n momentgacha p (p =m-n +1) ketma-ketberilgan signallar majmuasining funksiyasi bo'ladi: Bu yerda t—I momentda berilgan signallar majmuiga teng bo'ladi.U holda bunday qurilma teskari bog‘lanishi bo‘lmagan Avtomat deba taladi.Mantiq algebrasining F funksiyasi uning xarakteristik funksiyasi,p-indeksi,v-ushlab turish vaqti deb ataladi. Agar teskari bog‘lanishi bo‘lmagan ikkita avtomatlarning F1 va F2 xarakteristik funksiyalari faqatgina soxta argumentlari bilan farq qilsa,u holda bunday avtomatlar ekvivalent avtomatlar deb ataladi

Ixtiyoriy sondagi kirish va chiqishga ega bo‘lgan avtomat ishini aniqlash masalasi lta kirish va lta chiqishga ega bo‘lgan avtomatning ishini aniqlash masalasiga keltiriladi.Shuning uchun asosiy model sifatida lta x kirishga va lta у chiqishga ega bo‘lgan avtomatlarni ko‘ramiz.Bunday avtomatlar quyidagi kanonik tenglama bilan ifodalanadi

Mili va Muravtomatlari.
Bunday turdagi Avtomat Mili 1 avtomati deb ataladi.Mili avtomati chekli xotirali diskret qurilmaning yagona modeliemas. Ikkinchi model-Mur2 avtomati mavjud.Mur avtomatida chiqish qiymati o‘sha momentning o‘zidayoq ichki holatning qiymati bilan aniqlanadi.Mur avtomatining kanonik tenglamasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:

Avtomatlarni grafik usulda ifodalash uchun yo'naltirilgan graflar ishlatiladi.Bunda Avtomat holatlari graf uchlari orqali,holatlar o'rtasidagi o'zaro o'tishlar mosuchlarni birlashtiruvchi yoylar bilan tasvirlanadi.Grafning harbir yoyiga shu o'tishning amalga oshirilishini ta'minlovchi kirish yo’li signali xi harfi,har bir uchiga esa avtomatning holatiga mos keluvchi si harfi yoziladi.Ba'zi turdagi avtomatlarni ifodalashda graf yoylariga kirish yo’li signali bilan birqatorda chiqish yo’li signali ui ham yoziladi.Yuqorida bayon etilgan Avtomat turlarining graf orqali berilishiga misol sifatida1-va 2 rasmlarda keltirilgan graflarni ko'rsatish mumkin

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.H.T. To’rayev, “Matematik mantiq va diskret matematika“. “Tafakkur–Bo’stoni“Toshkent-2011. 2.S.S.Sadaddinova,“Diskretmatematika“.Toshkent-2014

ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT