1.6-rasm. Taklifdagi va talabdagi o’zgarish natijasidagi yangi
muvozanat grafigi
Bu siljishlar, narxni dan ga oshishiga va tovar ishlab chiqarishni esa, dan ga oshishiga olib keladi. Talab va taklifdagi o’zgarishlarning miqdori va yo’nalishlarini oldindan aytib berish uchun, talab bilan taklifning narxdan va boshqa parametrlardan bog’langanligini miqdoriy jihatdan ifodalamoq kerak.
Talab va taklif funksiyasi va bozor muvozanati.
Zamonaviy iqtisodiy nazariyaning aniqroq bo’lishi, u o’rganadigan iqtisodiy jarayonlarning miqdoriy munosabatlarini o’rganish uchun matematik instrumentdan kengroq foydalanishni taqozo qiladi. Hozirgi vaqtda iqtisodchilar iqtisodiy jarayonlarni o’rganishda model tushunchasidan keng foydalanmoqdalar.
Model deganda, iqtisodiy jarayonning sxemasi, loyihasi, matematik formulalar bilan ifodalanishi tushuniladi. Bu erda kengroq ishlatiladigan modellardan biri iqtisodiy-matematik modellardir. Iqtisodiy matematik modellar, iqtisodiy jarayonlarning miqdoriy munosabatlarini funksiya, tenglama, tengsizliklar orqali ifodalaydi.
Funksiya - bu matematik tushuncha bo’lib, bog’liq o’zgaruvchi bilan erkin o’zgaruvchilar o’rtasidagi miqdoriy bog’liqlikni ifodalaydi.
Agar funksiya bitta bog’liq o’zgaruvchi bilan, bitta erkin o’zgaruvchi o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalasa, unga bir o’zgaruvchili funksiya deyiladi va u quyidagicha yoziladi:
.
Agar funksiyada erkin o’zgaruvchilar soni -ta bo’lsa, , u holda o’zgaruvchili funksiyani olamiz:
.
Bir o’zgaruvchili funksiyaga misol sifatida narxga bog’liq bo’lgan talab funksiyasini qarash mumkin:
.
bu erda: - talab miqdori; - bir birlik mahsulot narxi.
Talab funksiyasi mahsulot narxi bo’lganda, iste’molchi qancha maksimal miqdorda mahsulot sotib olishi mumkinligini ko’rsatadi. Narx oshganda, talab miqdori kamayadi. Masalan, o’quvchi daftariga bo’lgan talab va daftar narxi o’rtasidagi bog’liqlik quyidagi jadvalda berilgan.
Bu jadvaldagi talab bilan narx o’rtasidagi bog’liqlik, teskari bog’liqlikdir. Nima uchun deganda, narx (argument) o’sishi bilan talab miqdori (funksiya qiymati) kamayib boradi.
Jadvaldagi bog’liqlik grafik ko’rinishida ham bo’lishi mumkin (2.7-rasm):
Dostları ilə paylaş: |
