Mavzu: Insonning bioijtimoiy mavjudotga aylanishida ma’naviyatning o‘rni. Tekshirdi: D. O’rinboyev Bajardi: J. Bobonazarov reja

3. Insonning ma'naviy madaniyati va ma'naviy hayoti
"Madaniyat" so'zi ostida odamlarni tarbiyalash, rivojlantirish va ta'lim olish tushuniladi. U jamiyatning hayotiy faoliyati natijasi deb hisoblanmoqda. Madaniyat alohida ahamiyatli qismlardan tashkil topgan yaxlit tizim ob'ektidir. U ma'naviy va moddiy jihatdan bo'linadi.
Shaxsning ma'naviy madaniyati
Ma'naviy faoliyatni va uning natijalarini hisobga olgan umumiy madaniy tizimning bir qismi ma'naviy madaniyat deb ataladi. Bu adabiy, ilmiy, axloqiy va boshqa yo'nalishlarning kombinatsiyasini nazarda tutadi. Insonning ruhiy madaniyati ichki dunyomizning mazmunidir. Uning rivojlanishi orqali inson va jamiyatning dunyoqarashi, qarashlari va qadriyatlarini tushunish mumkin.
Ruhiy madaniyat asosiy tushunchalarni shakllantiruvchi ko'plab elementlarni o'z ichiga oladi.
Umumiy axloqiy tamoyillar, ilmiy asoslash, tilning boyligi va boshqa elementlar. Bunga ta'sir o'tkazib bo'lmaydi.
O'z-o'zini tarbiyalash va turli ta'lim muassasalarida o'qitish yo'li bilan olingan ota-onalar va bilimlar. Uning yordami bilan hayotning turli jihatlari haqida o'z nuqtai nazariga ega bo'lgan shaxsning shaxsiyati rivojlanadi.
Ma'naviy madaniyatning alomatlari
Ma'naviy madaniyatning boshqa sohalardan nimani farq qilganini yaxshiroq tushunish uchun ba'zi xususiyatlarni hisobga olish kerak.
Texnik va ijtimoiy sohalarga nisbatan, ma'naviyat fidoyi va noaniqdir. Uning vazifasi - insonni rivojlantirish va unga foyda keltirmaslik baxtli bo'lishdir.
Ma'naviy madaniyat - uning ijodiy salohiyatini erkin ifoda etish imkoniyatidir .
Ma'naviylik nodavlat sohalar bilan bog'liq va alohida qonunlar asosida mavjud bo'lib, uning haqiqatga bo'lgan ta'sirini inkor etish mumkin emas.
Insonning ruhiy rivojlanishining dastlabki turlari - diniy e'tiqod, urf-odatlar va urf-odatlar, ko'p yillar davomida shakllangan xatti-harakatlar normalari. Ma'naviy ibodat insonning intellektual va ma'naviy faoliyatining natijalarini o'z ichiga oladi. Agar ijtimoiy komponentga e'tibor qaratadigan bo'lsangiz, ommaviy va elita madaniyatini aniqlab olishingiz mumkin. Madaniyat ijtimoiy ong shaklida qabul qilinishiga asoslangan bir tasnif mavjud, shuning uchun quyidagilar mavjud:
siyosiy;
axloqiy;
estetik;
diniy;
falsafiy va boshqa madaniyatlar.
Spiritual madaniyat sohalari
Ma'naviy madaniyat ifodalangan va asosiy variantlarga tegishli bo'lgan ko'plab shakllar mavjud.
Mif tarixiy jihatdan madaniyatning birinchi shakli hisoblanadi. Insonlar, tabiat va jamiyatni bog'lash uchun odam miflardan foydalangan.
Din ma'naviy madaniyat shaklida insonlarni tabiatdan ajratish va ehtiroslardan va elementar kuchlardan tozalashni nazarda tutadi.
Ahloq - inson erkinligining o'ziga xosligi va o'z-o'zini boshqarish. Bunga sharmandalik, shon-sharaf va vijdon kiradi.
San'at - badiiy tasvirlarda haqiqatning ijodiy reproduktsiyasini ifodalaydi. U inson hayot tajribasini ifodalovchi "ikkinchi haqiqat" turini yaratadi.
Falsafa dunyoqarashning alohida turidir. Ruhiy madaniyatning qaysi sohasini o'z ichiga oladigan bo'lsa, odamning dunyoga va uning qiymatiga bog'liqligini ifodalovchi falsafani nazar-pisand qilmaslik kerak.
Ilm - mavjud naqshlarni qo'llash orqali dunyoni qayta yaratish uchun ishlatiladi. Falsafaga yaqin aloqada.
Moddiy madaniyatga kelsak, u o'z mehnatidan, aqlidan va texnologiyasidan foydalangan holda inson tomonidan yaratilgan mavzuga bog'liq bo'lgan dunyo. Ko'pchilik, moddiy va ma'naviy madaniyatning ikkita tushunchaga o'xshashi mumkin, ular orasida bo'sh joy bor, lekin bu shunday emas.

Har qanday moddiy narsalar odam o'ylab topib, o'ylab topganidan keyin yaratilgan va bu g'oya ma'naviy ishning samarasidir.

Boshqa tomondan, ma'naviy ijod mahsuli bo'lib, odamlarning faoliyati va hayotiga ta'sir o'tkaza oladigan va mazmunli bo'lishi uchun, masalan, kitobda bayon etilgan yoki harakatda bo'lishi kerak.
Moddiy va ma'naviy madaniyat ikkiga bo'linmagan va bir-birini to'ldiruvchi kontseptsiyalardir.
Ma'naviy madaniyatni rivojlantirish yo'llari
Inson qanday qilib ma'nan rivojlanishi mumkinligini tushunish uchun ushbu tizim ta'sir doirasiga e'tibor qaratish lozim. Ma'naviy madaniyat va ma'naviy hayot ma'naviy, iqtisodiy, siyosiy, diniy va boshqa yo'nalishlarda ijtimoiy va shaxsiy rivojlanishga asoslangan. Ilm-fan, san'at va ta'lim sohasida yangi bilimlar olish insonga yangi madaniy yuksaklikka erishish imkonini beradi.
O'zingizni doimiy ravishda yaxshilashni istaymiz. Kamchiliklarni bartaraf etish va ijobiy jihatlarni rivojlantirish.
Ufqni kengaytirish va ichki dunyoni rivojlantirish kerak.
Misol uchun, filmni tomosha yoki kitobni o'qish paytida, ma'lumot olish, tahlil qilish va xulosalar olish uchun ma'lumot olish.
Insonning ma'naviy madaniyati inson va jamiyatdagi ichki va tashqi o'zgarishlarga sezgir. Misol uchun, islohotlar yoki madaniy rivojlanish bo'yicha boshqa global o'zgarishlarda hammasi unutiladi.
“Insoniyatning ko‘p asrlik tarixi shundan dalolat beradiki, bu dunyoda o‘zining milliy davlatini qurishga azmu qaror qilgan har qaysi xalq yuksak vazifalarni amalga oshirish, shu yo‘lda odamlarni birlashtirish va safarbar qilish, ularning qalbida ishonch uyg‘otish, eski ijtimoiy tuzumdan mutlaqo yangi tuzumga o‘tishda o‘ziga qo‘shimcha kuch-quvvat va madad topishda umumiy, yagona maqsad va orzu-intilish ifodasi bo‘lgan milliy g‘oyani tayanch va suyanch deb biladi.”²³ SHuning uchun ham Prezidentimiz Islom Karimov mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab milliy g‘oya va mafkura muammosiga alohida e’tibor qaratib kelmoqdalar. «Tafakkur» jurnali bosh muharriri savollariga javoblarida mafkura va milliy g‘oyani xalqni – xalq, millatni – millat qiladigan, uning istiqbol yo‘llarini yuksak maqsad va e’tiqod nurlari bilan yoritadigan qudratli ma’naviy omil, deb ta’rifladilar.²⁴ «Turkiston» va «Fidokor» gazetalari muxbirlari savollariga javoblarida bu g‘oyalar yanada rivojlantirildi, mafkura muammosi kun tartibiga Prezidentimiz tomonidan yanada jiddiy qo‘yildi. Bunga sabab “hozirgi zamondagi eng katta xavf insonlarning qalbi va ongini egallash uchun uzluksiz davom etayotgan mafkuraviy kurashdir. Endilikda yadro maydonlarida emas, mafkura maydonlarida bo‘layotgan kurashlar ko‘p narsani hal qiladi.²⁵ Mana shuning uchun ham Islom Karimov muntazam ravishda mafkura dunyosida bo‘shliqqa yo‘l qo‘yib bo‘lmasligiga, shunday holat yuz bergan taqdirda bo‘sh qolgan mafkura maydonida bizga begona, orzu-intilishimizga mutlaqo yot g‘oyalar o‘rin egallashga urinishi shubhasiz ekanligiga hammamizning diqqatimizni takror-takror qaratib kelayotganliklari bejiz emas».²⁶
Prezidentimiz mafkura-umummilliy, umumxalq ahamiyatiga ega g‘oya bo‘lib, u xalqni, millatni birlashtiruvchi, umumsafarbarlikka da’vat etuvchi kuch ekanligini ta’kidladilar. Inson, uning qadr – qimmati, farovonligi, Vatanimizning yorqin kelajagi bizning milliy g‘oyamiz, milliy mustaqillik mafkuramizning negizini tashkil etadi.
Prezidentimiz Islom Karimov milliy istiqlol mafkuramiz, avvalo xalqimizning azaliy an’analariga, udumlariga, tiliga, diliga, ruhiyatiga asoslanib, kelajakka ishonch, mehr-oqibat, insof, sabr-toqat, adolat, ma’rifat tuyg‘ularini ongimizga singdirishi lozimligini ta’kidladilar.
SHu bilan birga, bu mafkura xalqimizda, o‘zining qudrati va himoyasiga suyangan holda, umuminsoniy qadriyatlarga asoslanib, jahon hamjamiyatidagi davlatlar orasida teng huquqli o‘laroq munosib o‘rin egallashiga doimiy intilish hissini tarbiyalamog‘i kerak.²⁷
YUrtboshimiz milliy g‘oya, milliy mafkura nimalarni o‘zida mujassamlashtirishi va qanday talablarga javob berishi kerakligini ta’kidlab, quyidagi dasturiy ahamiyatga molik fikr-mulohazalarni bildirgan edilar:
Milliy mafkura, avvalambor, o‘zligimizni, muqaddas an’analarimizni anglash tuyg‘ularini, xalqimizning ko‘p asrlar davomida shakllangan ezgu orzularini, jamiyatimiz oldiga qo‘yilgan oliy maqsad va vazifalarni qamrab olishi shart.
Ikkinchidan, jamiyatimizda bugun mavjud bo‘lgan xilma-xil fikrlar va g‘oyalar, erkin qarashlardan, har qanday toifalar va guruhlarning intilishlari va umidlaridan, har qanday millat vakili, har qanday insonning e’tiqodi va dunyoqarashidan qat’iy nazar, ularning barchasini yagona milliy bayroq atrofida birlashtiradigan, xalqimiz va davlatimizning daxlsizligini umumsafarbarlikka da’vat etuvchi kuch ekanligini ta’kidladilar. “milliy g‘oya” degan so‘z, deb yozadi Prezidentimiz,- faqat bir millatga mansub bo‘lib qolmasdan, mana shu tabarruk diyorimiz – O‘zbekiston tuprog‘ida yashayotgan, uni o‘z ona Vatani deb biladigan barcha millat va elatlarga birdek daxldordir”.²⁸
Uchinchidan, milliy g‘oya birinchi navbatda yosh avlodimizni vatanparvarlik, el-yurtga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning qalbiga insonparvarlik va odamiylik fazilatlarini payvand qilishdek olijanob ishlarida madadkor bo‘lishi zarur.
To‘rtinchidan, u Vatanimizning shonli o‘tmishi va buyuk kelajagini uzviy bog‘lab turishga, o‘zimizni ulug‘ ajdodlarimiz boqiy merosining munosib vorislar deb his qilishimizga shu bilan birga jahon va zamonning umumbashariy yutuqlariga erishmoqqa yo‘l ochib beradigan va shu maqsadlarga muttasil da’vat qiladigan g‘oya bo‘lishi kerak.²⁹
Mustaqillik bizni porloq rivojlanish imkoniyatlariga ega qildi. Xalqimiz katta orzu-maqsadlar va intilishlar bilan yashayapti. Huquqiy davlat,adolatli fuqarolik jamiyati-oldimizda turgan nurafshon manzildir. Ammo bu manzillar o‘z- o‘zidan dunyoga kelmaydi, uni o‘z- o‘zidan mashaqqatsiz, izlanishlarsiz, yaratuvchilik, ijodkorlik ishlarisiz egallanmaydi. YAngi jamiyat yuksak darajada rivojlangan ongni, ma’naviy kamolotni yanada baland bosqichga ko‘tarilishini taqazo etadi. Ilg‘or demokratik qoida va tushunchalar bilan boyigan milliy istiqlol mafkuramiz ana shu yangi ma’naviyatning hal qiluvchi mezonlaridan biridir.
Zero «O‘zbekiston Jamiyatining Milliy istiqlol mafkurasi, o‘z mohiyatiga ko‘ra, xalqimizning asosiy maqsad-muddaolarini ifodalaydigan, uning o‘tmishi va kelajagini bir-biri bilan bog‘laydigan, asriy orzu-istaklarini amalga oshirishga xizmat qiladigan g‘oyalar tizimidir».³⁰
SHuning uchun ham Milliy istiqlol mafkurasini chuqur egallay olsakkina, u dunyoqarashimizning ajralmas qismiga aylansagina, qalbimizdan mustahkam o‘rin olsagina Vatanimiz va xalqimiz taraqqiyotining oldida turgan ulkan vazifalarni amalga oshirishimiz mumkin bo‘ladi. Ma’naviyat mafkurasiz rivojlana olmaydi. CHunki, inson ruhiyatini shakllantirish, milliy qadriyatlarni tiklash va jamiyat maqsadlarini amalga oshirishda mafkura harakatga keltiruvchi kuch sifatida katta ahamiyat kasb etaveradi.
Xullas, mafkura – umummillatga, umumxalqqa, butun jamiyatga taalluqli ulkan g‘oyalar majmui. Ammo uning ildizlari har bir insoning qalbida, vijdonida, iymonida, aql – idroki va tafakkurida. SHu bois, haqiqiy, hayotiy, chuqur insoniy mafkurasi bor xalq, mamlakat va jamiyat qudratlidir.
Ma’naviy qadriyatlar va ularning inson kamolotidagi ahamiyati
Qadriyatlar ham ma’naviyatning tarkibiy qismlaridan birini tashkil etadi. Ular ijtimoiy xususiyatga ega bo‘lib, kishilarning amaliy faoliyati jarayonida shakllanadi va rivojlanib boradi. Qadriyatlar kishilarning turli sohalardagi, avvalo, ishlab chiqarishi, mehnat sohasidagi faoliyati uchun foyda keltiradigan narsa va hodisalar majmui bilan bog‘liq holda yuzaga keladi.Tabiat va jamiyat hodisalari insonning moddiy va ma’naviy boyliklar ishlab chiqarish, yaratuvchanlik faoliyati tufayli, uning ehtiyojlarini qondirish natijasida qadriyatlilik ahamiyatiga ega bo‘ladi. Odamlarning manfaatlari, ehtiyojlarini qondira olmagan, ularning orzu-istaklari, intilishlariga mos kelmaydigan, tabiat va jamiyat hodisalarini qadriyatlar sirasiga kiritish noo‘rindir.
Qadriyat deyilganda, inson va insoniyat uchun ahamiyatli bo‘lgan, millat, elat va ijtimoiy guruhlarning manfaatlari va maqsadlariga xizmat qiladigan va shu tufayli ular tomonidan baholanib qadrlanadigan tabiat va jamiyat ne’matlarini, hodisalari majmuini tushunmog‘imiz lozim.³¹ Tabiat va jamiyat boyliklari, hodisalarini qadriyatlar sirasiga kiritilishning asosiy sababi-kishilar ularni qadrlaydilar, avaylab-asraydilar, chunki, bu qadriyatlar ularning shaxsiy va ijtimoiy turmushini, ma’naviy – ruhiy dunyosini boyitadi, yaratuvchanlik faoliyatiga yo‘llaydi.
Ma’naviy qadriyatlar va ularning inson kamolotidagi ahamiyatiga to‘xtashdan avval, qadriyatlarning turlari va ko‘rinishlarini bilib olish lozim. Qadriyatlar o‘z mohiyati, xususiyatlari va amal qilish doirasiga ko‘ra bir necha turlariga va shakliy ko‘rinishlarga bo‘linadi. Avvalo, barcha qadriyatlar orasida inson va uning hayoti eng oliy qadriyat hisoblanadi. Inson yo‘q joyda biron narsaning qadr-qimmati, ahamiyati haqida so‘zlash bema’nilikdir. Insonsiz borliqdagi mavjud barcha narsa va hodisalar o‘zining qadriyatlilik ahamiyatini yo‘qotadi. SHuning uchun ham mustaqillikning dastlabki yillaridanoq inson qadr–qimmatini e’zozlash, uning manfaatlarini har tomonlama himoya qilish, turmushini yaxshilash, bilimi va madaniy saviyasini rivojlantirish, sog‘lig‘ini saqlash, hayotini himoya qilish davlatimiz siyosatining asosiy yo‘nalishini tashkil etib kelmoqda. Jahonda e’tirof etilgan taraqqiyotning «o‘zbek modeli»ning asosiy tamoyillaridan biri ham bozor yaga o‘tishda aholining ijtimoiy himoyasiga qaratilganligida chuqur insonparvarlik mohiyati mavjuddir.
Insonning yashashi uchun zarur bo‘lgan barcha tabiiy boyliklar –er, suv, havo, quyosh, turli madanlar, o‘simliklar, hayvonat dunyosi va boshqalar, shuningdek, inson mehnati, hatti – harakati, aql-zakovati bilan yaratilgan turli-tuman moddiy boyliklar, zavod va fabrikalar, ishlab chiqarish, transport vositalari, asbob-uskunalar, hozirgi zamon axborat texnologiyalari, turar joy, mol-mulk, noz-ne’matlar va boshqalar tabiiy va moddiy qadriyatlar hisoblanadi. Bularsiz insoniyat yashay olmaydi. Tabiat va uning boyliklari biz uchun moddiy ne’matlarning bosh manbai hisoblanadi. Ularni asrab-avaylash, tabiatga ehtiyotkorona munosabatda bo‘lishga har birimiz ma’naviy va amaliy jihatdan mas’ulmiz.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 55-moddasida: «Er, er osti boyliklari, suv, o‘simlik va hayvonat dunyosi hamda boshqa tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat muhofazasidadir,»³² - deb yozilganki, ularni asrab-avaylash, saqlash, kelgusi avlodlarga sof holda qoldirishimizda har birimizga javobgarlik ma’suliyatini yuklaydi.
Muayyan jamiyat, davlat tuzilmasi, uning huquqiy asoslari, shaxs erkinligi va huquqlari, adolat, ozodlik, tenglik, tinchlik, birodarlik kabilar ijtimoiy-siyosiy qadriyatlar sirasiga kiradi. Insonning erkinligi, uning qadr-qimmati jamiyatimizning oliy qadriyatidir. Bu haqda asosiy qomusimizda shunday so‘zlar yozilgan: «O‘zbekiston Respublikasi demokratiya, umuminsoniy prinsiplarga asoslanadi, ularga ko‘ra inson, uning hayoti, erkinligi, sha’ni, qadr-qimmati va boshqa dahlsiz huquqlari oliy qadriyat hisoblanadi. Demokratik huquq va erkinliklar Konstitutsiya va qonunlar bilan himoya qilinadi»³³
Istiqlol tufayli mamlakatimizda barqarorlik, tinchlik, millatlararo totuvlik, dinlararo bag‘rikenglik kabi ijtimoiy-siyosiy qadriyatlar qaror topdi. «Ko‘p millatli jamiyatimizda, - deydi I.Karimov, - ijtimoiy-siyosiy barqarorlik, fuqarolar o‘rtasida tinchlik va millatlararo totuvlik saqlanayotganligi mustaqil O‘zbekistonning bunyod bo‘lishi va rivojlanishining birinchi boshlang‘ich bosqichida qo‘lga kiritilgan eng asosiy yutuq bo‘ldi»³⁴. Prezidentimiz yuqorida qayd etgan qadriyatlar yangidan barpo etilayotgan davlatchiligimizning poydevoridir.
Xalqimiz va umuminsoniyat tomonidan yaratilgan ilmiy-falsafiy qarashlar, tarixiy, badiiy san’at asarlari va diniy amollar; urf-odatlar, an’analar, bayramlar, marosimlar; insonparvarlik, vatanparvarlik, mehnatsevarlik, yaxshilik, burch, vijdon, to‘g‘rilik, halollik kabi axloqiy me’yorlar insonni ma’naviy kamolotga eltuvchi ma’naviy-axloqiy qadriyatlar sanaladi.
O‘zbek xalqining mehnatsevarlik, erga cheksiz muhabbat, mehmondo‘stlik, katta yoshdagilarni hurmat qilish, nonni, suvni e’zozlash bilan bog‘liq bo‘lgan juda ko‘p qadimiy ma’naviy qadriyatlar chuqur hayotiy mazmunga ega bo‘lib bugungi kunda ma’naviy barkamol insonlarni tarbiyalashda ham muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Ma’naviy barkamol insonni tarbiyalashda milliy ma’naviy meros va qadriyatlarni, diniy axloq mezonlarini yoshlarimiz ongiga singdirish, ularning amaliy faoliyatlariga aylantirish muhim ahamiyatga egadir. Xususan, IX-XII va XIV-XV asrlarda yashab o‘tgan buyuk mutafakkirlarning ilmiy-falsafiy bilimlar va islom ilmi va madaniyati rivojiga qo‘shgan hissalarini o‘rganish yoshlarimizda ma’naviy barkamollikning muhim belgilaridan biri milliy g‘urur va milliy o‘zlikni anglab etishda muhim ahamiyatga egadir. Mamlakatimizda mustaqillik yillari ma’naviy meros va qadriyatlarning ma’naviy barkamol insonlarni tarbiyalab voyaga etkazishdagi muhim o‘rniga ahamiyat berib, o‘tmishda toptalgan ma’naviy qadriyatlarimizni tiklashga alohida e’tibor qaratib kelinmoqda.
Prezidentimiz Islom Karimov bu boradagi asosiy vazifalarni belgilab, quydagi fikrlarni aytgan edi: «Mustaqilligimizning dastlabki kunlaridanoq ajdodlarimiz tomonidan ko‘p asrlar davomida yaratib kelingan g‘oyat ulkan, bebaho ma’naviy va madaniy merosni tiklash davlat siyosati darajasiga ko‘tarilgan nihoyatda muhim vazifa bo‘lib qoldi.
Biz ma’naviy qadriyatimizni tiklashni milliy o‘zlikni anglashning o‘sishidan, xalqning ma’naviy sarchashmalariga, uning ildizlariga qaytishdan iborat uzviy, tabiiy jarayon deb hisoblaymiz.»³⁵
Istiqlol tufayli xalqimiz boy ma’naviy merosimiz va qadriyatlarimizning ildizlariga nazar tashlash, to‘laqonli suratda o‘rganish, ular orqali yoshlarimiz ongi va shuurini, ma’naviyatini boyitish imkoniga ega bo‘ldik. Islom Karimov ta’kidlaganidek, ma’naviyat «…Insonga ona suti, ota namunasi, ajdodlar o‘giti bilan birga singadi».³⁶ Prezidentimizning mazkur so‘zlarida chuqur falsafiy fikrlar mujassam.
Diniy qadriyatlarimiz ham inson ma’naviy kamolotining muhim omillaridan biridir. Asrlar mobaynida xalqimizning ma’naviyati, insonparvarlik, adolatparvarlik, ma’rifatparvarlik kabi ezgu fazilatlari SHarq falsafasi va islom diniy ta’limoti bilan uzviy ravishda rivojlanib kelgani hozirgi kunda hammamizga ayon. Vazifa esa xalqimizni, xususan yoshlarimizni ma’naviy kamolot cho‘qqilariga etkazishda islomiy qadriyatlardan ham bekamu ko‘st foydalanishdan iborat.
Islom Karimov doimo qayta–qayta ta’kidlaganidek: «Biz islom dini ota-bobolarimiz dini ekanini, u biz uchun ham iymon, ham axloq, ham diyonat, ham ma’rifat ekanini doimo yuksak qadrlaymiz. Dinga hurmat va e’tiqod biz uchun o‘lmas qadriyatdir».³⁷
Diniy qadriyatlarimiz inson faoliyatini oqilona boshqarish, jamiyat hayotida tinchlik, adolat, insonparvarlik, halollik, diyonatlilik, insoflilik, mehr-shafqatlilik kabi ko‘plab insoniy fazilatlarni inson qalbi va ruhiyatida qaror toptirishga yo‘g‘rilgan. Ularning har biri inson qalbida chuqur tomir otgan, ruhiyatini harakatga keltiradigan ma’naviyatdir.
Inson tug‘ilganidan so‘nggi nafasigacha an’analar, urf-odatlar, bayramlar qurshovida hayot kechiradi. Ular esa kechagi avlodlardan bugungi, bugungi avlodlardan ertangi avlodlarga ma’naviy meros bo‘lib o‘tib ma’naviy kamolot sari eltadi. Urf-odat, an’analar bugungi avlodni ajdodlar tajribasi bilan tanishtiradi, ularda o‘z burchi vazifalariga mas’uliyat bilan qarash fazilatlarni shakllantiradi va mustahkamlaydi.
SHarq xalqlarining, xususan o‘zbek xalqining qadimiy bayramlaridan biri “Navro‘z” asrlar silsilasidan o‘tib kelib, bugungi mustaqillik kunlarida yangicha mazmun kashf etgan holda xalqimiz ma’naviyatini boyitishda, yoshlarimizning ma’naviy kamolotida muhim ahamiyat kasb etib kelmoqda.